دروازه شهر قدیم آمل در دستان مدعیان

حرف آنلاین: الناز پاک‌نیا /زمین 40 هکتاری در منطقه پایین‌بازار آمل وجود دارد که گفته می‌شود دروازه ورود به شهر قدیم آمل است اما مدعیان شخصی در صدد تغییر کاربری این ملک هستند.

باغ 40 هکتاری موسوم به باغ توکلی در منطقه پایین‌بازار آمل که همچنان به صورت بکر باقی مانده است، برای مردم آمل و باستان‌شناسان این شهر دارای اهمیت تاریخی است.

گفته می‌شود این منطقه باقی مانده بافتی از بافت قدیمی شهر آمل است که دروازه ورود به شهر قدیم را در خود دارد.

این دروازه که گذرهایی دیگر در منطقه پایین بازار آمل دارد به شهری در زیر زمین منتهی می‌شود که دروازه اصلی آن در این باغ قرار دارد.

اگرچه تقریبا در تمامی زمین‌های اطراف این باغ ساخت‌وساز صورت گرفته است و همه مالکین برای آن سند دارند اما این باغ هنوز دست نخورده باقی مانده است.

این باغ و زمین‌های اطراف که هم اکنون بقعه ناصرالحق در آن قرار دارد و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آمل نیز در آن ساخته شده است، جزیی از بافت قدیم شهری محسوب می‌شوند که در لایه‌های زیرین این مجموعه قرار گرفته است.

مدعی این ملک و مجموعه اطراف خانواده توکلی هستند که آن‌ها را ملک شخصی می‌دانند و در ماه‌های اخیر با رای دیوان عدالت اداری خواستار تغییراتی در این مجموعه هستند.

با وصول نامه مالکین به شهرداری برای تغییر کاربری باغ 40 هکتاری شورای اسلامی و شهرداری آمل دست به کار شدند تا با همکاری مسئولان استانی و شهرستانی از تغییر کاربری این باغ جلوگیری کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی مازندران، دادستان آمل و فرماندار شهرستان، اعضای شورای اسلامی شهر آمل و شهردار نشستی به دعوت این شورا برگزار کردند تا در این زمینه چاره‌اندیشی کنند.

باغ توکلی حساس‌ترین نقطه تاریخی شهر آمل است

رئیس شورای اسلامی شهر آمل با اشاره به اینکه باغ توکلی با مساحت تقریبی 40 هکتار یکی از مکان‌های تاریخی این شهر به شمار می‌رود، اظهار داشت: مدعیان این ملک برای این زمین از دادگاه حکم گرفته‌اند و در صدد تغییر کاربری آن هستند.

خسرو ابراهیم‌زاده با بیان اینکه مازندران نقش مهمی در تاریخ کهن ایران دارد و آمل نیز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای این استان محسوب می‌شود، افزود: یکی از حساس‌ترین نقاط تاریخی شهر آمل باغی موسوم به باغ توکلی است که خانواده توکلی مدعی این ملک هستند.

وی با اشاره به اینکه در حوالی این زمین بقعه‌های تاریخی شمس‌آل رسولع ناصرالحق و میرحیدر آملی قرار دارد، یادآور شد: وجود این فضا برای شهر آمل دارای افتخار است و در جلساتی در این زمینه به نتیجه رسیدیم که شورای اسلامی شهر نیز باید در این حوزه ورود پیدا کند.

رئیس شورای اسلامی شهر آمل با اعلام اینکه اگر امروز درباره این مجموعه کوتاهی کنیم آیندگان قضاوت خوبی درباره ما نخواهند داشت، گفت: با توجه به نگاه فرهنگی حاکم بر شورا گام‌هایی درباره این مجموعه خواهیم برداشت.

وی با اشاره به جزییات آثار تاریخی در این مجموعه عنوان داشت: باغ توکلی در ضلع غربی بقعه ناصرالحق قرار دارد و در عمق 50 سانتی‌متری این زمین 267 سکه کشف و طی گمانه‌‌زنی‌ها انجام شده در 17 نقطه منطقه پایین‌بازار نشان می‌دهد که آثاری مربوط به دوره اسلامی در این منطقه وجود دارد.

ابراهیم‌زاده با بیان اینکه امروز باید از پایه‌های فرهنگی خود دفاع کنیم، گفت: تاریخ معماری اسلامی ما در این منطقه نهفته است.

این عضو شورای اسلامی شهر آمل اظهار کرد: انتظار داریم میراث فرهنگی مازندران همپای شورای شهر آمل به دنبال ایجاد پایگاه باستان‌شناسی ایران در این منطقه باشد.

توان ایجاد پیاده‌روی فرهنگی و موزه روباز در باغ توکلی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران نیز در این نشست با اعلام اینکه اعتقاد دارم که آمل پایتخت فرهنگی استان به شمار می‌رود، تصریح کرد: با توجه به اینکه آثار فرهنگی متعددی در این مجموعه وجود دارد می‌توان در این مجموعه پیاده‌روی فرهنگی ایجاد کرد.

این مسئول با بیان این ایده که در این منطقه می‌توان موزه روباز ایجاد کرد، گفت: درباره این مجموعه نمی‌گوییم حقوق مالک نادیده گرفته شود و رویه دولت نیز در تعارض با حقوق شخصی نیست اما می‌توان در این زمینه راهکار قانونی را در نظر گرفت.

وی با تاکید بر اینکه رای صادره درباره این ملک را ندیده‌ام، تصریح کرد: مطمئنا در این زمینه نظر کارشناسان میراث فرهنگی نادیده گرفته شده است.

بزرگ‌نیا با اشاره به اینکه باید همه راه‌هایی برای دستیابی به نتیجه جامع را طی کنیم، خاطرنشان کرد: اگر مالکین نیز برای غنای فرهنگی شهرستان از بخشی از حقوق خود گذشت کنند بالندگی فرهنگی بزرگی ایجاد کرده‌اند.

آغاز گمانه‌زنی باغ توکلی از سال 77

معاون اداره کل میراث فرهنگی مازندران با اعلام اینکه در سال 77 تیمی مسئول بررسی شهر قدیم آمل شدند، یادآور شد: در آن زمان 16 گمانه زده شد که عمق آنها تا دو و سه متر نیز می‌رسید.

وی افزود: در این گمانه‌زنی‌ها آثاری به قدمت دوره ساسانی کشف شد و گمانه‌هایی از وجود آثاری در دوره‌های مختلف معماری کشف شد.

رای دیوان اجازه تغییر کاربری را نمی‌دهد

این مسئول با بیان اینکه براساس این طرح، در این مجموعه هر تغییری ایجاد شود به آثاری تاریخی برخورد می‌کند، تصریح کرد: با توجه به شرایط مجموعه، این ملک حریم مصوب است و از طریق سازمان میراث فرهنگی اعلام شده است و هیچ دستگاهی حق تغییر آن را ندارد.

وی با اعلام اینکه دیوان باید رای به  تملک شهرداری می‌داد زیرا حق تغییر کاربری آن وجود ندارد، گفت: هیچ ساخت‌وسازی در این منطقه نمی‌تواند رخ دهد.

باغ توکلی نمونه شهر جرجان قدیم در آمل

مسئول مرمت و احیای اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران نیز با بیان اینکه این مجموعه دارای آثاری از دوره‌های مختلف معماری است، گفت: این باغ می‌تواند به یک مرکز آموزشی تاریخی تبدیل شود.

سعید سلیمانی با اشاره به اینکه این مجموعه می‌تواند ارزش افزوده زیادی به لحاظ تاریخی برای شهرستان ایجاد کند، اظهار داشت: آثاری شبیه شهر تاریخی جرجان قدیم که متاسفانه از میان رفته است در این مجموعه وجود دارد که باید حفظ شود.

آمادگی شهرداری برای مذاکره با مدعیان

شهردار آمل نیز با اشاره به اینکه این باغ برای مجموعه شهری اهمیت بسیاری دارد، یادآور شد: با توجه به رای دیوان عدالت اداری برای مذاکره با مالک برای حفظ حقوق مالکانه شهرداری به سهم خود حاضر به تهاتر نقدی یا ملکی است.

احمد امیرسلیمانی با بیان اینکه آمادگی داریم با همکاری میراث فرهنگی برای برون رفت از این مشکل تلاش کنیم، افزود: حاضر به انعقاد تفاهم‌نامه در این بخش هستیم.

غلامحسین شفیع‌زاده فرماندار ویژه شهرستان آمل نیز غفلت از این آثار فرهنگی و تاریخی را خیانت به آیندگان عنوان کرد و گفت: هرگونه تغییر کاربری و ساخت‌وساز در این ملک خلاف است و خیانت به شهر محسوب می‌شود.

صدور سند برای زمین تاریخی جای سوال دارد

سید جعفر رسولی معاون فرمانداری ویژه شهرستان نیز با اشاره به اینکه تعجب می‌کنیم چگونه برای زمینی که تاریخی و باستانی است سند صادر شده است، اظهار داشت: این مجموعه باید به صورت حقوقی و قانونی در اختیار متولیان قرار گیرد.

وی تصریح کرد: شهرداری و شورا باید مشخص کنند آیا به دنبال راهکار قانونی در این زمینه و استفاده از پتانسیل استانی هستند و یا قصد تهاتر در این زمینه را دارند.

مسئولان در دادگاه از حقوق آمل دفاع نکردند

دادستان آمل نیز با اعلام اینکه چند موضوع حقوقی درباره این زمین وجود دارد، اظهار داشت: کلیه اشخاص نسبت به املاک خود مسلط هستند اما هر اقدامی که در ملک شخصی صورت می‌گیرد نباید برای املاک همجوار ضرر وارد کند.

علی طالبی با بیان اینکه تاسف می‌خورم که مسئولان نتوانستند در دادگاه دیوان حضور فعال نداشتند و مستندات خود را ارائه نکردند که رای فعلی صادر نشود، افزود: یکی از مدعیان این زمین اداره اوقاف است و نیز گفته می‌شود که زمین مورد بحث در فهرست آثار ملی قرار دارد که مدعی شخصی آن را با رای دیوان از زمره آثار ملی خارج کرده است.

باغ توکلی ملک شخصی نیست

وی با اشاره به اینکه این ملک با این شرایط دیگر شخصی نیست و باید نسبت به آزاد بودن این ملک شک کرد، گفت: شش دانگ این ملک متعلق به خانواده توکلی نیست و حداقل این است که اوقاف و میراث فرهنگی در این زمین حقی دارند زیرا زمانی که در یک ملک حتی شخصی دفینه‌ای وجود داشته آن متعلق به دولت است.

این مسئول یادآور شد: از سوی دیگر میراث فرهنگی نیز این زمین را جز آثار باستانی شهر قدیم بیان کرده است.

دادستان آمل با اعلام اینکه در شرایط فعلی تنها کاری که در راستای حمایت از تمدن و تاریخ این شهر می‌تواند صورت گیرد اقدام شهرداری است، بیان داشت: این حق برای شهرداری وجود دارد که جلوی ساخت‌وساز غیرمجاز گرفته شود و حداقل صدور پروانه در این زمینه صورت نگیرد.

وی گفت: رای دیوان برای مدعیان کارگشا نیست زیرا خارج شدن از فهرست آثار ملی با وجود مستندات نیز دلیل بر مالکیت قطعی آنها نمی‌شود.

ارزش‌گذاری 30میلیارد تومانی باغ توکلی

فرزین محمودی پاتی رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر آمل نیز با بیان اینکه خانواده توکلی مدعی هستند که حقوق شهرداری را در گذشته پرداخت کرده‌اند اما شهرداری عملا نقشی در این زمین ندارد، یادآور شد: با در نظر گرفتن حداقل قیمت برای خرید این زمین 30 میلیارد تومان اعتبار نیاز است که از توان شهری خارح است.

وی با اشاره به اینکه باید از کمک‌های دولتی در این زمینه استفاده شود، اظهار داشت: عدم کمک به این مجموعه هویت تاریخی ما را از میان خواهد برد.

پاتی با تاکید بر اینکه نماینده شهر نیز باید به این مساله ورود پیدا کند، افزود: کمک به این مجموعه کمتر از ساخت سد و فرودگاه نیست.

حل مساله باغ توکلی با راهکار حقوقی و قانونی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در جمع‌بندی این جلسه و با توجه به نظریه خرید ملک یادآور شد: لکه سبز مربوط به این باغ، شهرداری را در آن سهیم می‌کند زیرا این مجموعه فضای سبز شهری است و نمی‌توان در آن دخل و تصرف کرد.

دلاور بزرگ‌نیا اظهار داشت: نیازی به خرید این ملک نیست زیرا از طریق شهرداری حداقل مالکین نمی‌توانند کاربری مسکونی بگیرند.

وی گفت: این وظیفه شهرداری است که اجازه تفکیک این زمین را ندهد.

این مسئول تاکید کرد: زمانی که در سند این زمین برای مالکین شخصی ایراد و تشکیک وجود دارد نیازی به پرداخت پول به مالکین نیست.

 به نظر می‌رسد کوتاهی مسئولان شهری، میراث فرهنگی و اداره اوقاف در دفاع از حقوق شهرستان در این ملک موجب صادر شدن رای به نفع مالکین شخصی شده است.

از سویی نیز صادر شدن سند برای یک ملک تاریخی و دارای مدعی دولتی از سوی یک دستگاه دولتی دیگر نیز از نظر حقوقی و قضایی دارای ایراد است که مدعی‌العموم در این زمینه باید ورود پیدا کند.

باغ 40 هکتاری موسوم به باغ توکلی دروازه ورود به شهر قدیم آمل است و برای مردم این شهر به مانند یک افسانه به شمار می‌رود که باید برای حفظ تاریخی که در بستر این باغ نهفته تلاش‌های دولتی صورت گیرد تا سودجویان در قالب مدعیان ملک شخصی از آن بهره‌گیری اقتصادی نکنند.

پرداخت رقمی قابل توجه در برابر برخی کاستی‌های مسئولان ضرری دوباره به مجموعه شهری و استانی است و می‌باید راهکار قانونی و حقوقی در این زمینه اندیشیده شود.

به نظر می‌رسد توجه مسئولان استانی برای ایجاد کاوش‌های باستان‌شناسی در این باغ برای احیای هویت شهر قدیم آمل مناسب‌ترین کاری است که در شرایط فعلی می‌توان برای این مجموعه انجام داد.