تولید شیرین، صادرات تلخ

حسین زحمتکش: صنعت شیرینی و شکلات یکی از صنایع مهم تولیدی است که ارزش افزوده بالایی نیز دارد. این صنعت سال گذشته بیش از یک میلیون و600 هزار تن تولید داشته است که به غیر از 900 هزار تن ظرفیت خالی این صنعت است.

تمامی استان های کشور زمینه و بستر ایجاد واحدهای تولیدی شیرینی و شلات را دارند چرا که این صنعت علاوه بر قابلیت تولید صدها محصول با کیفیت، امکان تهیه مواد اولیه را در داخل دارد.

کیفیت تولید شیرینی و شکلات ایران قابل رقابت با بسیاری از نشان های تجاری دنیا است البته رقابت با کشورهایی همچون سوئیس که سابقه 300 ساله در تولید شیریتی و شکلات دارند به نسبت سخت است ولی نمی توان کیفیت بالای شیرینی و شکلات تولیدی ایران را ندیده گرفت که قابل رقابت با نمونه های برتر کیفی دنیا است.

*رکود، کمبود بازار و قاچاق مهم ترین مشکلات پیش روی صنعت شیرینی و شکلات

این صنعت در کنار رویش ها، ریزش های متعددی نیز داشته است به گونه ای که سال گذشته بسیاری از واحدها، کاهش تولید چشمگیری داشته اند. رکود، نبود بازار و قاچاق مهمترین مشکلات پیش روی این صنعت است. همچنین واردات بی منطق شیرینی و شکلات نیز ضربه ای بر پیکره ای این صنعت است.  سال گذشته بیش از 133 هزار تن انواع محصولات شیرنی و شکلات وارد کشور شد.

دیگر مشکل پیش روی فعالان تولیدی کمبود بازار داخل است. سرانه مصرف شیرینی و شکلات در ایران 40 درصد کمتر از دیگر کشورها است این سرانه پایین مصرف فعالان صنعت شیرینی و شکلات را با مشکل جدی بازار مواجه کرده است.

به بازار مصرف خوب در خارج از کشور و کیفیت بالای شیرینی و شکلات ایرانی موجب شد تا تولیدکنندگان به صادرات محصولات خود رغبت پیدا کنند. سال گذشته برای حضور بهتر و بیشتر در بازارهای جهانی توانستند 250 هزار تن انواع محصول شیرینی و شکلات صادر کنند.  شیرینی و شکلات ایرانی در 40 کشور دنیا طرفدار دارد که در این میان کشور عراق بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. امسال نیز آمار چهارماهه گمرک جمهوری اسلامی از صادرات 25 هزار تنی شیرینی و شکلات حکایت دارد که یقینا این مقدار تاکنون به 100  هزار تن رسیده است.

به نظر می رسد برای کاهش مشکل بازار صنعتگران شیرینی و شکلات میتوان روی صادرات تمرکز کرد که تحقق این مهم یازمن همیاری و همکاری دولت است.

*دلالان تاجرنما، مانع از صادرات محوصل صنایع کوچک می شوند

عمده صنعت شیرینی و شکلات کشور را صنایع کوچک به خود اختصاص دادند که بسته به هزینه های جاری توان صادرات ندارند

در کنار تمامی مشکلات و آسیب های شناسی شده صادرات شیرینی و شکلات، دلالان مهمترین آسیب و معضل پیش روی فعالان صنعت شیرینی و شکلات هستند، کسانی که با پیشنهاد خرید نقدی، محصول تولیدکنندگان را تا 70 درصد کمتر از قیمت واقعی می خرند. وضعیت نامطلوب اقتصادی نیز باعث شده تولیدکننده برای تامین نقدینگی لازم تن به چنین حقارتی بدهد وگرنه مجبور است نقدینگی خود را از بانک هایی تامین کند که سودهای بالای 25 درصدی دریافت می کنند.

در این باره با چند تن از فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان صنعت شیرینی و شکلات به گفت و گو نشستیم.

* دلالان موجب بی رغبتی صنایع کوچک شیرینی و شکلات به صادرات

مدیرعامل شرکت شهاب شیرین شمال با بیان اینکه صادرات فرآورده های آردی در حوزه صنعت شیریی و شکلات بازار مصرف خوبی در کشورهای آسیای میانه دارند، اظهار کرد: متاسفانه قیمت و نحوه ارسال توسط تجار یا همان دلالانی تعیین می شود که می خواهند محصول داخلی را به قیمت بسیار ارزان خرید کنند.

امید فقانی، دلالان را دلیل اصلی بی رغبتی صنایع کوچک شیرینی و شکلات به صادرات دانست و اظهار کرد: بسیاری از شرکت های تولیدی که مشکل بازار داخلی دارند و از پس هزینه های خود بر نمی آیند مجبورند محصول را باکمترین قیمت در اختیار دلالان بازارهای خارجی قرار دهند تا بتوانند نقدینگی لازم را بدست آورند.

این تولید کننده مازندرانی دیگر مشکل پیش روی فعالان صعت شیرینی و شکلات را در قیمت های پایین برخی نشان های تجاری داخلی در کشورهای هدف دانست و اظهار کرد: حتی اگر موفق به صادرات هم شویم در کشورهایی مثل عراق و افغانستان محصولات مشابه که در ایران تولید شده با قیمت بسیار ارزانی ارائه می شود که بازار محصولات ما را از بین می برد.

*سود اصلی صادرات به جیب دلالان می رود

کارشناس مدیریت تولید صنعت شیرینی و شکلات با بیان اینکه درخواست برای محصول ایرانی از کشورهای عراق و افغانستان بسیار زیاد است، اظهار کرد: متاسفانه صنایع کوچک شیرینی و شکلات که بخش عمده ای از این صنعت را تشکیل می دهند به تنهایی قادر به صادرات نیستند همین ضعف موجب سوءاستفاده دلالان شده که با وسوسه خرید نقدی، قیمت های بسیار پایینی را پیشنهاد می دهند.

معصومه شراعی استانداردهای موجود در تولید شیرینی و شکلات ایرانی را همگام با استانداردهای روز اروپا برشمرد و اظهار کرد: متاسفانه سود اصلی صادرات به جیب دلالان می رود و تولیدکنندگان فقط برای تامین نقدینگی لازم مجبور به فروش محصول خود با قیمت های بسیار پایین می شوند.

رئیس سابق انجمن مهندسی کیفیت صنعت غذای مازندران با بیان اینکه صنایع کوچکی که تولید کیفی دارند نمی توانند با دلالان وارد مذاکره شوند، اظهارکرد: قیمت های پیشنهادی آن ها هزینه تولید محصول ارائه شده را هم نمی دهد به همین خاطر اکثر واحدهای کوچک صنعت شیرینی و شکلات رغبتی به صادرات ندارند.

*عدم بازاریابی درست در بازارهای هدف

برخی از کارشناسان علاوه بر مشکلات بیان شده، عدم بازاریابی حرفه ای توسط تولید کنندگان و عدم شناخت درست از بازارهای هدف را دلیل مهم در عدم توسعه صادرات شیرینی و شکلات ایرانی دانسته اند.

مشاور نمونه کسب و کار کشور مهمترین عامل تاثیرگذار در صنعت شیرینی و شکلات را بازاریابی حرفه ای دانست و اظهار کرد: صنعت شیرینی و شکلات برای توسعه صادرات باید درحوزه رفتار مصرف کننده بسیار قوی و با برنامه عمل کند.

محسن طالبی شلیمکی اظهار کرد: متاسفانه فعالان صنعت شیرینی و شکلان به اشتباه،  بسته بندی شیک وصادراتی را در دستور کار قرار می دهند در صورتی که مدیران بازاریابی موفق دنیا در این حوزه از عاملی چون هوش فرهنگی استفاده می کنند.

این پژوهشگر ساروی با بیان اینکه تولیدکننده علاقه مند به صادرات باید بتواند خود را با فرهنگ ها و ملیت های مختلف سازگار کند، تصریح کرد: تولیدکننده بداند کشور هدف چه ذائقه ای در طعم و بسته بندی شیرینی شکلات دارد.

طالبی در بیان مثالی گفت: تولید کننده شیرینی و شکلات وقتی محصولش را با یک طعم و یک بسته بندی به کشورهای حاشیه خلیج همیشه فارس صادر می کند دیگر نمی تواند همان محصول را برای اروپا در نظر بگیرد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: صنعت شیرینی و شکلات، همانطور که نیازمند حمایت و تسهیلات دولتی است، از نگاه حرفه ای، نیازمند  بازاریابی حرفه ای در کشورهای هدف است.

*ضرورت حمایت های دولتی در توسعه صادرات شیرینی و شکلات

با توجه به موارد بیان شده می توان دریافت که صنعت شیرینی و شکلات از کیفیت بالایی برخوردار است و مشکلی برای حضور در بازراهای بزرگ دنیا ندارند و می توان با توسعه صادرات در این صنعت بسیاری از مشکلات موجود را حل کرد اما به دلیل تعدد واحدهای کوچک در صعت شیرینی و شکلات می بایست دولت مشوق هایی را در نظر بگیرد تا این واحدهای تولیدی توانمدی لازم را برای صادرات به دست آورند.

اگر واحد های تولیدی، توانمندی صادراتی داشته باشند یقینا دیگر در دام دلالان نیفتاده و با فروش مناسب و تامین نقدینگی لازم می توانند به تنهایی و بدون کمک دولت از پس بحران های پیش رو برآیند.