برخی مدیران هزینه کردن برای معلولین را بی‌فایده می دانند

حرف آنلاین:

-هستی دفتری-هر روز که ما در شهر از وضعیت حمل و نقل، ترافیک، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و… گله‌مند به مقصد می‌رسیم، عده‌ای از همشهری‌های ما هستند که حتی با هزار مشکل هم به مقصد نمی‌رسند! چرا؟ چون وسیله حمل و نقلی مناسب شرایط آنان وجود ندارد. این دسته از همشهری‌ها، معلولین هستند، چه معلولین جنگی و چه غیر از آن. اینان در راه باز می‌مانند و اراده‌شان برای خروج از خانه باید بسیار بیشتر از نگرانی تاب آوردن ترافیک و هدر رفتن وقت و هزینه باشد. اینان هم مثل من و شما نیاز به رسیدن دارند. آیا از وضعیت حمل و نقل این دوستان خبر دارید؟!برای یافتن جواب‌هایی در خصوص وضعیت حمل و نقل معلولین، با جناب آقای دکتر علی همت محمود‌نژاد، مدیر عامل انجمن دفاع از حقوق معلولین ایران، و عضو هیئت مدیره سازمان جهانی معلولان، مصاحبه‌ای ترتیب دادیم:

*آقای دکتر در ایران حدودا چه تعداد افراد معلول داریم؟

در کشور ما بیش از ۳ میلیون نفر معلول وجود دارد، بر اساس پرونده‌های موجود در سازمان بهزیستی، یک میلیون و چهارصد هزار نفر از اینان خود را به بهزیستی معرفی کرده‌اند و تشکیل پرونده داده‌اند و از یکی از خدمات بهزیستی استفاده می‌کنند، سازمان آمار ایران در سرشماری‌های خود تعداد معلولان را یک میلیون دویست هزار نفر برآورد کرده است که البته این اطلاعات از نظر ما فاقد اعتبار است، به این دلیل که حتی پرونده‌های موجود در بهزیستی بیش از این است، اما بر اساس اطلاعات سازمان‌های W. H. O، سازمان بهداشت جهانی، ۳ تا ۷ درصد جمعیت هر کشوری معلول هستند. این آمار مربوط به معلولین جدا از معلولین جنگ است، این فقط تعداد معلولین غیر جنگی هستند.

*می خواهم در مورد وضعیت حمل و نقل معلولان سوال کنم، امکانات حمل و نقل این افراد در سطح شهر یا سفرهای بین شهری چگونه است؟

در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان که در تاریخ ۱۶/۲/۸۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران رسید و رییس جمهور وقت آن را ابلاغ کرد، در ماده ۲، صراحتا گفته شده که اماکن، معابر و وسایل نقلیه باید به گونه‌ای طراحی شود که معلولین بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. ولی متاسفانه این اتفاق نیفتاده است. همین الان که من با شما صحبت می‌کنم، فردا اردوی تفریحی فرهنگی معلولان به شیراز برگزار خواهد شد از طرف انجمن حمایت از حقوق معلولان، که به مناسبت بزرگداشت حافظ این برنامه را داریم، اما ما ماشینی نداریم که فرد معلول بتواند از آن به عنوان وسیله ایاب و ذهاب استفاده کند، یعنی ماشینی برای رفت و آمد بین شهری یک فرد معلول طراحی نشده که با ویلچر بتواند از آن استفاده کند، حالا چه جانباز باشد چه معلول طبیعی. می‌دانید که وقتی بحث «دسترسی» به امکانات حمل و نقل مطرح است، دیگر جانباز و معلول فرقی ندارد، همه کسانی که از نظر فیزیکی یک ناتوانی دارند نیاز دارند که شرایط مناسب دسترسی برایشان فراهم شود، اما متاسفانه این شرایط برای این عزیزان در کشور ما محقق نیست. مثلا قطار تهران – مشهد را در نظر بگیرید، هیچ قطاری نیست که یک معلول یا جانباز بتواند از آن استفاده کند، مگر قطار سبز که آن هم کاملا مناسب ویلچر نیست، ضمن اینکه هزینه قطار سبز خیلی گران است. شما می‌دانید که معلولین عمدتا از اقشار آسیب پذیر و در گروه ضعیف از نظر اقتصادی هستند و نمی‌توانند از قطارهای سبز استفاده کنند، در حالی که فقط قطار سبز برای آنان تا حدی قابل استفاده هست.

*وضعیت حمل و نقل بین شهری چگونه است؟ این وضعیت و رسیدگی به این مسئله به عهده کدام سازمان هاست؟

مورد حمل و نقل بین شهری به عهده وزارت راه است، درون شهری هم به عهده ادارهٔ شهرداری‌های وزارت کشور و شورای شهر است. اینطور نیست که ما مقصر را نشناسیم، ما مقصران را می‌شناسیم؛ اما زورمان به آن‌ها نمی‌رسد. مثلا وزارت راه، وقتی که یک ماشین وضعیتش نامناسب باشد و منجر به اختلالی شود پیگیر می‌کند، اخبار 20:30 آن را پخش می‌کند، خبرنگاران می‌آیند و گزارش تهیه می‌کنند، اما هیچکس نمی‌آید گزارشی تهیه کند که چرا اتوبوس‌هایمان جایگاه ویژه معلولین ندارند، حتی در اتوبوس‌های خطوط شهری تهران، صندلی‌هایی برای معلولین و جایگاه ویژه معلولین وجود دارد، اما ساز و کارهای لازم برای رسیدن معلول به آن جایگاه طراحی نشده است. یعنی ایستگاه به گونه‌ای نیست که معلول از طریق آن بتواند وارد اتوبوس شود. از آن گذشته، معلول اگر هم به صندلی برسد شما می‌ببینید و عکس بگیرید که آدم‌های دیگر روی صندلی نشسته‌اند، خودشان را حتی به خواب می‌زنند و حاضر نیستند بلند شوند تا فرد معلول بتواند در جای او بنشیند، این یعنی هنوز فرهنگ سازی نشده است و فرهنگش موجود نیست. مثلا در مکانی مثل مترو، فرد معلول چگونه می‌تواند از مترو استفاده کند؟ مترو مشهد یا تهران را در نظر بگیرید، وقتی که گیت از عرض ویلچر کوچک‌تر است، در حالی که سالیان سال از افتتاح مترو تهران می‌گذرد هنوز در مترو تهران آسانسور‌ها برای جا به جایی معلولان راه اندازی نشده‌اند. چه کسی باید پاسخگو باشد؟ شهرداری؟ وزارت کشور؟ مترو؟ بالاخره قانون هم هست. ما از نظر نرم افزاری در کشور برای همسان سازی خیابان‌ها و دسترسی معلولان، چیزی در قانون کم نداریم. آنچه که کم است عمل کردن به قانون است. در هیچ یک از شهر‌های ایران، به جز تهران، حتی یک خودروی مناسب سازی شده برای استفاده معلولان وجود ندارد. وقتی که یک فرد در دنیای امروز از دسترسی به وسایل حمل و نقل محروم باشد، یعنی امکان حضور در جاهای مختلف را ندارد. فرد معلول ما نمی‌تواند سفر برود، نمی‌تواند حتی در سطح شهر به طور دائم سفر کند، یعنی معلول هیچ کار دیگری نمی‌تواند انجام دهد و به همین میزان امکان موفقیت خود را از دست می‌دهد، چون نمی‌تواند سر کلاس درس برود، پس نمی‌تواند دانش کسب کند، پس از قدرت و توان فرد کاسته می‌شود و در آینده‌اش تاثیر می‌گذارد، این فرد آینده روشنی نخواهد داشت. پس یقین بدانید سیستم حمل و نقل ما نامناسب است و این مساوی است با ناکامی معلولان در زندگی و عدم موفقیت آن‌ها. حتی اگر من بتوانم درس بخوانم، اگر من استاد دانشگاه بشوم، آیا من باید بتوانم هر روز برای تدریس به دانشگاه بروم یا نه؟ وقتی که مثلاً اتوبوس برای من نیست.

*وضعیت تاکسی‌ها چگونه است؟

تاکسی‌ها گازسوز شده‌اند. پشت صندوق مخزن گاز هست، و وقتی صندوق پر می‌شود دیگر جایی برای ویلچر معلولین وجود ندارد. پس فرد معلول مجبور است به جای گذاشتن ویلچر در صندوق عقب، ویلچر را در صندلی عقب بگذارد که جای چند نفر را می‌گیرد. بنابراین، اگر من معلول بخواهم از میدان امام حسین به میدان آزادی بروم، اگر کرایه یک نفر ۲۵۰۰ تومان باشد، من به عنوان یک فرد معلول باید کرایه کل افراد را بدهم. یعنی چهار برابر افراد عادی.

*در مورد نابینایان هم وضعیت به همین شکل است؟

بله . هیچ فرقی ندارد، نابینایان هم جز معلولین هستند، و شرایط از نظر نامساعد بودن برای آنان هم همین است. از علائم و ساخت شهری گرفته تا امکانات دیگر.

*سیستم حمل و نقل هوایی برای معلولین در چه وضعیتی دارد؟

در حمل و نقل هوایی شما هیچ امکاناتی در حد استانداردهای جهانی برای معلولان نمی‌بینید. من به همایش‌های جهانی زیادی می‌روم، به هر کشوری که می‌روم خدمات ویژه معلولین در حد عالی است. ولی ما در فرودگاه بین المللی امام خمینی، بد‌ترین ویلچر‌ها را داریم، آنقدر سر و صدا دارد که من ترجیح می‌دهم پیاده شوم با پای خودم بروم، اما سوار ویلچر نشوم. حالا در فرودگاه تهران من را با آسانسور به داخل هواپیما می‌برند، اما وقتی که مثلا به فرودگاه خرم آباد می‌رسم می‌گویند ما بالابر نداریم شما باید پیاده از پله‌ها پایین بیایید. و یا بر اساس قانون، بلیط هواپیما برای مسافران معلول باید نیم بها باشد، ولی وقتی برای خرید بلیط می‌رویم به ما می‌گویند سهمیه معلولین تمام شده است؛ در واقع چه تمام شده باشد چه نه، می‌گویند تمام شده است. همین موضوع باعث شده است میزان استفاده از خدمات حمل و نقل هوایی برای معلولین بسیار کم باشد.

*چندی پیش در یکی از خبرگزاری‌های معتبر خوانده بودم که بعضی از شرکت‌های هواپیمایی گفته‌اند معلولین نمی‌توانند از خدمات آن‌ها استفاده کنند، شما صحت این خبر را تایید می‌کنید؟

سال گذشته من از یک شرکت هواپیمایی در این رابطه شکایت کردم، این شرکت زیر بلیط خود نوشته بود: از سوار کردن معلولین معذوریم. به من گفتند ما امکاناتش را نداریم، من گفتم شما برای گرفتن مجوز باید گزینه‌های خاصی داشته باشید، کسی که به مرحله گرفتن مجوز و ارائه خدمات پرواز وارد می‌شود چگونه ممکن است امکاناتی برای معلولین نداشته باشد؟ چگونه با این وضعیت به شما مجوز داده‌اند؟ شما باید از هزاران فیلتر تخصصی بگذرید تا مجوز بگیرید، باید تمام امکانات برای مشتریان مختلف را داشته باشید. چرا معلولین جز افراد عادی جامعه حساب نمی‌شوند؟ آیا من شهروند این جامعه نیستم؟ آیا من به اندازه شما مالیات و پول آب و برق و گاز را نمی‌دهم؟ آیا به من یارانه بیشتری تعلق می‌گیرد؟ خیر. من به عنوان یک معلول با‌‌ همان قیمتی میوه و گوشت و غذا را می‌خرم که دیگران می‌خرند، ولی من هزینه‌هایی برای درمانم دارم که دیگران ندارند. حتی سهمیهٔ بنزین جزء موارد حمل و نقل است. چرا سهمیه بنزین معلولان که ۱۲۰ لیتر در ماه بود قطع شد؟ منِ معلول ۶۰ لیتر بنزین مثل همه می‌گیرم، در صورتی که ماشین معلول فقط ماشینش نیست، پای معلول است. من برای راه رفتنم نیاز به بنزین دارم، اما الان مثل کسانی بنزین می‌گیرم که می‌توانند به راحتی با هر وسیله نقلیه عمومی دیگری در شهر تردد کنند. مگر در هدفمندی یارانه‌ها، اگر سودی هست برای پر کردن چاله‌های کشور نیست؟ معلولین هم جزء همین چاله‌ها هستند. وقتی دولت‌ها برنامه‌های بلند مدتی را اجرا می‌کنند مثل هدفمندی یارانه‌ها، در اجرای این برنامه‌ها عده‌ای در جامعه آسیب خواهند دید. این عده قطعا باید به‌شان سهمیه‌ای تعلق بگیرد، باید از محل این سودهای کلان مشکلشان رفع شود، یا به صورت نقدی یا به صورت خدمات ویژه. همانطور که برای شما توضیح دادم هزینه ایاب و ذهاب برای معلولین بسیار بالاست. چرا نباید از محل سودهای هدفمندی یارانه‌ها، به معلولین ماهیانه مبلغی برای ایاب و ذهاب بدهند؟ امکانات برای معلولان نه تنها پایین‌تر از استاندارد‌های بین المللی است بلکه حتی در حد حداقل‌های بشری هم نیست.

*آیا سازمان بهزیستی هم وظیفه دارد که امکاناتی در این مورد به معلولان ارائه دهد؟

خیر، سازمان بهزیستی متولی این کار نیست، سازمان بهزیستی کارش توانبخشی است. در هر موردی یک سازمان پاسخگوست، مثلا در قانون حمایت از حقوق معلولین آمده است که وزارت مسکن موظف است ۱۰ درصد از واحدهای مسکونی ارزان قیمت خود را برای معلولین بسازد اما نساخته است.

*استفاده از چه وسیلهٔ حمل و نقلی برای معلولین آسان‌تر است؟

ماشین شخصی برای معلولین بهترین وسیله است، ولی برای معلولین، وسیله شخصی مناسبی وجود ندارد. در کشور ما هیچ ماشین دنده اتوماتی تولید نمی‌شود. ماشین‌های دنده اتومات همه ماشین‌های خارجی هستند با قیمت‌های بسیار بالا که خریدن آن‌ها برای معلولین که از اقشار ضعیف اقتصادی هستند مقدور نیست، هزینه‌های اضافی آن مثل پول بنزین یا تعمیرات آن هم مقدور نیست. معلولی که درآمد ماهانه‌اش ۵۲ هزار تومان است که از بهزیستی می‌گیرد و معادل ۲ کیلوگرم گوشت هم نمی‌شود، چگونه باید از پس چنین هزینه‌هایی برآید؟ چرا پراید دنده اتومات در کشور تولید نمی‌شود؟ یا سمند دنده اتومات؟ مگر معلولین هم جز مردمان این مملکت نیستند؟

*پیشنهاد شما برای درست شدن چنین نگاهی نسبت به این مشکلات چیست؟

ببینید. کارهای تحقیقاتی و رسانه‌ای زیاد شده است و این بی‌تاثیر نیست، قطعا چون رسانه یکی از ابعاد اصلی دموکراسی است، می‌تواند در پیشبرد کار، یعنی جلب توجه مسئولین و آگاه سازی تاثیرگذار باشد. ولی واقعیت امر این است که بایستی شورایی به نام شورای عالی معلولان وجود داشته باشد که رئیس جمهور وقت رئیس آن باشد و هرکسی که در پیگیری حقوق معلولان و اجرای آن کوتاهی کرد، توبیخ شود، و هر که اجرا کرد، تشویق شود.

 

*تا به حال چنین طرحی پیشنهاد شده است؟

بله. قبلا پیشنهاد شده است و پیگیر هم بوده‌ایم، ولی هنوز که جوابی نگرفته‌ایم. امیدواریم که با تغییر دیدگاه نسبت به این قشر، بیش از پیش شاهد بیشتر شدن امکانات و کم شدن مشکلاتشان باشیم.