بحران تاریخی فاضلاب خانگی

گروه اجتماعی:

سرریز فاضلاب شهری در نهرها و رودخانه های منتهی به دریا علاوه بر آلودگی دریا، آب های سطحی و ‏سفره های زیرزمینی باعث ایجاد بوی تعفن فاضلاب در سطح شهرها می شود كه این امر مهمترین ‏چالش ساكنان و گردشگران شهرهای ساحلی استان مازندران است.‏

دفع فاضلاب در شهرهای مازندران به دلیل ارتفاع كم این شهرها از سطح دریا و همچنین بالا بودن آب های ‏زیرزمینی با مشكل مواجه كرده و از سوی دیگر بیشتر رودخانه های مازندران نیز با توجه به عبور از داخل ‏شهرهای ساحلی به تخلیه گاه فاضلاب این شهرها تبدیل شده و این اتفاق علاوه بر پیدایش مشكلات ‏حاد زیست محیطی، اكوسیستم دریای خزر را نیز به مخاطره انداخته است.‏سالانه 190 میلیون مترمكعب فاضلاب شهری در شهرهای مازندران تولید می شود و تنها 23 میلیون ‏مترمكعب آن برابر 12 درصد در تصفیه خانه های استان تصفیه می شود.‏‎ ‎میانگین بهره مندی از شبكه فاضلاب شهری در ایران 45 درصد است و این درحالی است كه تنها 12 درصد ‏جمعیت شهرهای مازندران از این شبكه بهره مند هستند‎.‎مهدی رازجویان معاون عمرانی استاندار مازندران اما پیش از این گفته بود با توجه به وجود شرایط آب و ‏هوایی خاص،‎ ‎بارندگی های مداوم و وجود آب های سطحی فراوان، وجود جنگل، دریا و منابع آب های زیر ‏زمینی، عدم جمع آوری فاضلاب و تصفیه آن شرایط زیست محیطی استان را به شدت تحت تاثیر قرار داده ‏است‎.‎

وی تمامی دستگاههای ذیربط را در وضعیت کنونی عقب ماندگی مازندران در اجرای طرح های فاضلاب ‏شهری مقصر دانست و گفت: باید  در جمع آوری و تصفیه ‏‎ ‎فاضلاب شهری و صنعتی استان دقت کنیم و ‏عملکردمان را در این بخش ارتقا بدهیم‎.‎

رازجویان با تاکید بر این نکته که تسهیلات در نظر گرفته شده از سوی بانک های توسعه اسلامی در طرح ‏فاضلاب استان مازندران باید هر چه سریع تر عملیاتی شود، افزود: باید به داد وضعیت فاضلاب ‏شهری، صنعتی و روستایی مازندران رسید‎.‎

خزر قربانی فاضلاب های خانگی

موسوی کارشناس اکوسیستم‌های خزری نیز در گفت وگویی با خبرگزاری صداوسیما با اشاره به ورود ‏سالانه بیش از ۵ میلیون مترمکعب انواع فاضلاب از مازندران به خزر می‌گوید: مازندران بیش از ۳ میلیون و ‏‏۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که بر اساس آمار‌های رسمی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در شهر‌ها ‏ساکن هستند که تاکنون امکان اتصال فقط ۳۰۰ هزار نفر از این جمعیت به شبکه‌های فاضلاب شهری ‏فراهم شد.‏

به گفته موسوی، میانگین تولید سالانه فاضلاب شهری استان مازندران حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب است ‏که فقط ۱۸ میلیون متر مکعب آن برابر با ۱۶ درصد وارد کانال‌های فاضلاب شهری و ۸۲ درصد بقیه وارد ‏سفره‌های زیرزمینی، آب‌های سطحی و دریا می‌شود. در بسیاری از منازل و مجتمع‌های مسکونی ‏شهر‌های شمالی، اقدام به حفر چند حلقه چاه فاضلاب جذبی شده است که به دلیل نوع خاک و نیز بالا ‏بودن سطح آب‌های زیرزمینی، این چاه‌ها در مدت زمان کوتاهی پر شده و نیاز به تخلیه دارند.‏تخلیه فاضلاب‌های انسانی در حاشیه رودخانه‌ها از سویی دیگر، تخلیه فاضلاب انسانی از تانکر‌ها در ‏حاشیه رودخانه‌ها و مکان‌های دپوی زباله متعلق به شهرداری‌ها منجر به سرریز شدن شیرابه فاضلاب به ‏رودخانه‌های منتهی به دریای خزر در غرب مازندران مانند حاشیه رودخانه ماشلک نوشهر و یا چالوس و ‏تنکابن شده است به طوریکه بر اساس آمار‌های رسمی، سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب فاضلاب در شمال ‏کشور تولید می‌شود که فقط ۴۰ درصد آن تصفیه می‌شود و ۶۰ درصد بقیه به صورت مستقیم و غیر ‏مستقیم به دریای خزر می‌ریزد‎.‎

با توجه به اهمیت محیط زیست در شهرهای شمالی كشور، بحث تصفیه فاضلاب ها بسیار حائز اهمیت ‏است، در حال حاضر بیشتر فاضلاب بهداشتی واحدهای مسكونی، تولیدی و خدماتی مازندران به چاه های ‏جذبی تخلیه و یا به آب های سطحی می ریزد و آب های فاضلاب موجب آلودگی آب های زیرزمینی می ‏شود.‏

در بسیاری از منازل و مجتمع های مسكونی شهرهای شمالی به دلیل پاسخگو نبودن یك چاه، اقدام به ‏حفر چند حلقه چاه فاضلاب جذبی شده است كه به دلیل نوع خاك و نیز بالابودن سطح آب های زیرزمینی ‏در برخی نقاط این چاه ها در مدت زمان كوتاهی پر شده و نیاز به تخلیه دارند و در برخی موارد بخشی از ‏آن در معابر رهاسازی می شود كه بوی نامطبوع در خیابان ها را به دنبال دارد.‏پرشدن چاه ها و نیاز به تخلیه در زمان های كوتاه علاوه بر ایجاد فضا و بوی نامطبوع برای شهروندان، ‏همسایگان و رهگذران بار مالی سنگینی بردوش خانوارها می گذارد.‏

عقب ماندگی تاریخی در اجرای طرح فاضلاب خانگی

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران نیز پیش از این به خبرگزاری تسنیم گفته بود: میانگین تصفیه ‏فاضلاب در کشور 50 درصد و در مازندران 13 درصد است و با بیان اینکه فقط 6 شهر استان تصفیه ‏فاضلاب‌های خانگی دارند، در این شهر‌ها نیز حدود یک سوم تا یک چهارم جمعیت تحت پوشش این طرح ‏قرار دارند.‏

وی، کندی اجرای طرح جمع آوری فاضلاب خانگی را عقب افتادگی تاریخی نام برد و ادامه داد: ورود ‏پساب‌های خانگی و شهری پهنه آبی دریای خزر و تالاب‌های مازندران را با خطر جدی مواجه کرده، اما با ‏وجود حساسیت‌های به این حوزه نیز توجه کافی نشده است.‏

ابراهیمی وضعیت فعلی محیط زیست در خصوص آب و خاک را نامطلوب دانست و گفت: برای رفع این ‏مشکل نیاز به اراده جمعی وجود دارد و دستگاه‌های متولی بهداشت و درمان در اجرای ماده 36 مدیریت ‏پسماند در این بخش کوتاهی جدی کردند.‏

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با بیان اینکه این نهاد‌ها ابزار‌های قانونی برای اجرای وظایف خود ‏دارند، افزود: انتظار می‌رود شبکه‌های بهداشت و درمان بعد از پایان شیوع کرونا به طور جدی به وظایف ‏خود در این خصوص عمل کنند.‏

وی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مدیریت منابع آبی را نبود آمار‌های دقیقی اعلام کرد و گفت: دستگاه‌های ‏مختلف آمار‌های متفاوتی از یک موضوع ارائه می‌کنند.‏

ابراهیمی بر لزوم تهیه بانک اطلاعات جامع برای مدیریت آب در استان تاکید کرد و افزود: کشور و استان ‏متاثر از تغییرات اقلیم است، اما عدم مدیریت منابع آبی و برخی اقدامات غیر قابل درک، طبیعت و محیط ‏زیست ما را متاثر کرده است.‏ وی با بیان اینکه برای حفظ کیفیت منابع آب توجه کافی نشده است ادامه داده: حریم‌های متعددی برای ‏رودخانه تعریف و بستر آن به دلایل مختلف به بهره برداران واگذار شده که این عامل سبب کاهش کمیت و ‏در نتیجه کیفیت آب رودخانه‌ها شده است.‏