بازمانده عصر یخبندان در مسیر ثبت یونسکو

براساس اعلام مدیرکل ثبت آثار و حفظ احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی، جنگل های هیرکانی بالغ بر ۲۰ میلیون سال حیات پیوسته دارد و ۱۵ سایت آن در پنج استان در یونسکو ثبت جهانی می شود. سال گذشته پرونده ثبت این جنگل ها برای ثبت در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو ارائه شد و یونسکو این پرونده را در حال بررسی وارزیابی دارد. پرونده جنگل های هیرکانی شامل ۱۵ محوطه در پنج استان گلستان، مازندران، گیلان، خراسان شمالی و سمنان است و اگر ثبت شود به عنوان دومین اثر طبیعی ایران جهانی خواهد بود. نتیجه و تصیم نهایی یونسکو در باره این پرونده نیز سال آینده در اجلاس ۴۴ کمیته میراث جهانی اعلام می شود.

۱۵ نقطه از این جنگل شامل «پارک ملی گلستان»، «جنگل ابر»، «جهان‌نما»، «بولا»، «جنگل الیمستان»، «جنگل واز»، «حوزه کجور نوشهر»، «چهارباغ چالوس»، «جنگل خشک داران»، «گشت رودخان»، «سیاه رودبار گیلان» و منطقه حفاظت‌شده «لیسار» سایت‌های انتخابی برای ثبت در فهرست میراث جهانی هستند.

هیئت ارزیابان پرونده نامزدی میراث‌جهانی طبیعی هیرکانی به‌مدت 9 روز از چهار استان گلستان، مازندران، سمنان و گیلان و از 15 منطقه پیشنهادی و محدوده و حریم انتخابی، از وضعیت حفاظت و یکپارچکی و چگونگی مدیریت اثر بازدید و نتیجه بررسی را به اتحادیه جهانی طبیعت یا آ یو سی ان گزارش می‌کنند.بازدید میدانی، مشارکت جامعه محلی، همکاری دست‌اندرکاران، همه و همه از بررسی‌های فنی این هیئت است که از فنلاند و سوییس به ایران آمده‌اند.

همچنین در این رابطه معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با اشاره به تکمیل پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در زمستان ۹۶،  انجام بررسی‌های تکنیکی پرونده ارسالی و بازدیدهای میدانی از محدوده‌های مورد درخواست ثبت جهانی افزود: قرار است این پرونده در نشست کمیته میراث جهانی  سال ۲۰۱۹ میلادی به عنوان دومین اثر میراث طبیعی کشور بعد از بیابان لوت مطرح شود. طالبیان با اشاره به تایید ساختاری پرونده ارسالی به یونسکو افزود: در دو سال هشت نشست تخصصی در قالب شش نشست در ایران و دو نشست در آلمان با حضور متخصصان بنیاد سوکو آلمان، کارشناسان و صاحبنظران ایرانی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و دانشگاه تربیت مدرس در استان‌های شمالی کشور به منظور بررسی تکنیکی محتویات و آگاهی‌افزایی جوامع محلی، مدیران پایگاه‌های ملی و منطقه‌ای، مدیران محلی و استانی برگزار شده است. به گفته‌ وی، همایش هم‌اندیشی و هم‌افزایی مدیران ملی، استانی و محلی، تشکیل کمیته راهبردی، ایجاد پایگاه محلی جنگل‌های هیرکانی با مشارکت سه دستگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با هدف نگهداری اسناد، آرشیو اطلاعات و هماهنگی و مدیریت یکپارچه از دیگر اقدامات صورت‌گرفته در زمینه ثبت جنگل های هیرکانی به شمار می‌رود.

*گزینه جنگل های چهارباغ

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان چالوس نیز در گفت‌وگو با حرف اظهار داشت: چند منطقه از جنگلهای هیرکانی شمال کشور در استانهای مازندران، گیلان و گلستان بعنوان گزینه ثبت در میراث جهانی سازمان یونسکو مطرح هستند که منطقه حفاظت شده چهارباغ نیز در بین گزینه ها دیده می شود.مهرداد خزایی با بیان اینکه مناطقی برای ثبت میراث جهانی معرفی می شوند که انسان کمتر در آن دخالت کرده باشد و در خصوص پوشش های گیاهی و جانوری غنی باشد افزود: در بسیاری از نقاط مناطقی داریم که از نظر پوشش گیاهی قوی باشند اما چهارباغ به لحاظ محیط زیستی و جانواری بسیار قوی تر است. وی با اشاره به اینکه در منطقه چهارباغ هیچگونه عملیاتی انجام نشده است تصریح کرد: این منطقه که بین جاده کندوان و جاده روستایی به سمت روستای انگوران قرار دارد 9833 هکتار مساحت  دارد.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان چالوس ادامه داد: این سایت تقریبا کوهستانی بوده و از رویشگاه های جنگلی، مرتعی، بیشه زار و صخره ای برخوردار می باشد. بخش وسیعی از آن دارای شیب بیش از 40 درصد بوده، حد ارتفاعی منطقه بین 915 تا 3395 متر می باشد. اقلیم این منطقه نیمه مرطوب سرد، میانگین بارش سالیانه منطقه حدود 600 میلیمتر است که به علت اقلیم سرد منطقه و بارش های عمدتا برفی منطقه دارای منابع آبی فراوان می باشد. رودخانه های این منطقه نیز درواقع سرچشمه رودخانه چالوس هستند که به دریای خزر می ریزد.

خزایی اظهارداشت: به دلیل تنوع ارتفاعی، پوشش گیاهی منطقه تنوع وسیعی از گونه های درختی، درختچه ای و علفی را تشکیل می دهند. مناطق بکر و دست نخورده و گونه های گیاهی و جانوری نادر از مشخصات بارز این منطقه محسوب می شوند. ضمن اینکه از پستانداران این منطقه نیز می توان به مرال، خرس قهوه ای، پلنگ، گراز، گربه جنگلی، گرگ، کل و بز، روباه معمولی، شغال و انواع پرندگان نظیر کبوتر جنگلی،  جی جاغ، انواع سنگ چشم، انواع سارگپه و عقاب جنگلی اشاره کرد.

جنگل‌های هیرکانی بازمانده دوران سوم زمین‌شناسی و عصر یخبندان  و غنی از نظر گونه‌های بومی و باستانی، پوشش گیاهی و تنوع زیستی با نادرترین گونه‌های جنگلی جهان شامل ۸۰ گونه درختی، ۵۰ گونه درختچه‌ای، گونه‌های بومی (اندمیک) درختی و گونه‌های جانوری چون پلنگ، خرس، کل و بز، مرال و … است. این نوع جنگل‌ها در حالی‌که در اکثر نقاط اروپا و سیبری به دلیل سرما و یخبندان قادر به بقا نبوده‌اند و در حال حاضر فسیل‌هایی از آنها به جای مانده به دلیل اقلیم معتدل‌تر حاشیه دریای خزر به حیات خود ادامه داده‌اند.