انتقال آب دریای خزر؛ فاجعه‌ای در انتظار مردم و محیط‌زیست!

طی چند روز گذشته رئیس سازمان محیط‌زیست کشور علیرغم نظرات و نتایج کارشناسان خبره حوزه محیط‌زیست و نظر کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی مازندران مبنی بر عواقب غیرقابل‌جبران انتقال آب دریاچه خزر به سمنان، موافقت با اجرای این پروژه و شروع فاز عملیاتی آن طی یک ماه آینده را به وزارت نیرو اعلام کرد.

انتقال آب خزر تنها یک موضوع بین استانی نیست، بلکه موضوعی ملی و منطقه‌ای است. بدون شک دریاچه خزر متعلق به تمام ایرانیان و کشورهای ساحلی خزر بوده و اقدامات غیرعلمی و نادرست نه‌تنها مردم مناطق مختلف در ایران را دچار آسیب خواهد کرد بلکه این طرح غلط با تبعات بیش از فاجعه دریاچه ارومیه موجب تغییر در شرایط اقلیمی منطقه خواهد شد!

متخصصان معتقدند که انتقال آب بین منطقه‌ای در تمام دنیا منسوخ شده و انتقال آب دریاچه یا رودخانه‌های بزرگ موجب تخریب محیط‌زیست هم در مبدأ و هم در اراضی زراعی و باغات و جنگل‌ها، مراتع، آبخیزها، رودخانه‌ها و هم در مقصد خواهد شد. یکی از دلایل مخالفت ما این است که انتقال آب دریاچه خزر، هم مردم مازندران و هم مردم سمنان را طی چندین سال آینده دچار مشکلات اساسی خواهد کرد، چراکه اگر آب را از مبدأ به مقصد انتقال دهیم در مقصد موردنظر باعث ایجاد امید فراوان و در طول زمان جمعیت آن منطقه افزایش‌یافته و درپی آن، مقصد موردنظر مهاجرپذیر شده و نیاز به تأمین آب در منطقه افزایش می‌یابد!

از یک‌سو مازندران یک استان صنعتی نیست حیات و معیشت قاطبه مردم به زیر بخش‌های مختلف کشاورزی وابسته است، از سوی دیگر هم‌اکنون هم زمین‌های زراعی مازندران با کمبود آب روبرو هستند. اگر انتقال آب خزر به سمنان عملیاتی شود، مردم مازندران با مشکلات اقتصادی و معیشتی مواجه شده و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و اعتراضی آن گریبان مسئولان استان را خواهد گرفت. نکته مهم اینجاست که در «برنامه ششم توسعه» انتقال بین‌حوزه‌ای آب دریاچه خزر به منطقه مرکزی کشور بلامانع اعلام شد ولی در دی‌ماه 1395 با مقاومت مردم و رأی مخالف نمایندگان مجلس، این لایحه حذف شد. علاوه بر آن مرکز مطالعات راهبردی رئیس‌جمهوری هم این طرح را زیر سوال برده است.

فارغ از موضوعات ملی، با انتقال آب دریاچه خزر ما با تبعات حقوق بین‌المللی روبرو خواهیم بود. آنچه که مهم است، انتقال گسترده آب دریاچه خزر توسط یک کشور و آن هم بدون جلب رضایت دولت‌های همسایه ساحلی خزر نه‌تنها با حقوق بین‌المللی دریاها مغایر است بلکه چنین اقدامی، روش غلطی را پیش روی دیگر کشورهای ساحلی بازخواهد کرد و آن‌ها نیز اقدام به انتقال آب در استان‌های خود خواهند کرد که فاجعه محیط زیستی در سطح منطقه و جهانی را به بار می‌آورد.

اگر به ماجرای انتقال آب خوش‌بینانه و در چارچوب منافع ملی و مردمی بنگریم، قطعاً در آینده با تنش آبی بین استان‌های دیگر روبرو خواهیم شد و در آن هنگام علاوه بر صدور مجوز برای سمنان، باید مجوزهای دیگری جهت انتقال آب به استان‌هایی همچون خراسان شمالی، اصفهان و … را صادر کنیم!

خرداد سال جاری همایشی تخصصی با عنوان «ضرورت طرح انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان» با حضور آقایان کواکبیان، کردوانی و اختری در دانشگاه سمنان با حضور دانشجویان برگزار شد که در آن جلسه، سخنرانان بر دستاوردهای انتقال آب و همچنین عدم آسیب‌رسانی به محیط‌زیست در مازندران تأکید ویژه‌ای داشتند!

اما متأسفانه گویا مسئولان استانی، نمایندگان مجلس و جامعه دانشگاهی در غفلت به سر می‌برند و واکنش مؤثری از سوی آنان مشاهده نمی‌شود! بدون شک اگر این طرح وارد فاز عملیاتی شود، معیشت مردم و محیط‌زیست مازندران با فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر روبرو می‌شوند و آیندگان از بی‌کفایتی و بی‌تفاوتی مدیریتی خواهند نوشت و ما را نخواهند بخشید!

عبدالرضا بابایی استاد دانشگاه