مدیریت شهری و تاب‌آوری در برابر تهاجم

اسدالله نوایی: در دنیای امروز، ‌شهرها به واسطه تراکم جمعیت، تمرکز زیرساخت‌ها و پیچیدگی‌های فضایی، با طیف وسیعی از تهدیدات طبیعی و انسانی مواجه هستند. با تشدید تنش‌های منطقه‌ای در غرب آسیا و افزایش احتمال درگیری‌های مستقیم دیگر میان ایران و رژیم صهیونیستی، ضرورت بازنگری در سیاست‌ها و راهبردهای مدیریت بحران شهری بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

تاب‌آوری شهری در برابر تهاجم، به معنای آمادگی و توانایی شهر برای مقابله با تهدیدات، کاهش آسیب‌ها، و بازیابی سریع از اثرات مخرب حملات نظامی است. این مفهوم شامل جنبه‌های فیزیکی (مانند مقاومت ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها)، مدیریتی (برنامه‌ریزی و هماهنگی در شرایط اضطراری)، اقتصادی (حفظ فعالیت‌های اقتصادی و معیشتی) و اجتماعی (حفظ انسجام و سلامت روان شهروندان) و غیره می‌شود.

تاب‌آوری شهری در برابر تهاحم، به توانایی سیستم‌های شهری برای مقاومت، پاسخ و بازگشت به شرایط عادی پس از یک بحران اشاره دارد. در زمینه جنگ شهری، تاب‌آوری فراتر از استحکام سازه‌هاست و جنبه‌هایی مانند دسترسی اضطراری، توزیع مناسب کاربری‌ها، پشتیبانی از عملکردهای حیاتی (مانند بیمارستان‌ها، مراکز فرماندهی، آب و برق) و پایداری روانی-‌‌اجتماعی شهروندان و همکاری های بین بخشی را نیز شامل می‌شود. این مفهوم باید شامل توانایی استمرار خدمات حیاتی، حفظ نظم اجتماعی، مقاومت در برابر حملات سایبری و قابلیت بازیابی سریع عملکردها باشد. هدف نهایی، حفظ عملکرد حیاتی شهر، ایمنی شهروندان و کاهش خسارات در هنگام بروز حوادث غیرمترقبه است.

بنابراین، مدیریت شهری باید با نگاهی آینده نگر، چند بُعدی و علمی در پی بازتعریف نقش خود، ارتقای آیین نامه ها و تجهیز شهر به ابزارهای تاب آوری باشد.

برای تقویت امنیت و تاب‌آوری شهرهای کشور در برابر تهدیدات جنگی، اقدامات احتیاطی، ضروری، امدادی و اجتماعی زیر برای تدوین راهبردهای جامع و اقداماتی هماهنگ بین دستگاه‌ها ضروری می باشد:

* به‌کارگیری فناوری‌های نوین همچون استفاده از فناوری‌های هوشمند برای پایش و مدیریت بحران، ردیابی تهدیدات و ارتقای کارایی خدمات.

* نهادینه‌سازی نگاه پدافندی در طراحی شهری با در نظر گرفتن مخاطرات انسانی و نظامی

* شهرسازی چند مرکزی یا پراکنش شهری، کاهش تمرکز خدمات و مراکز حیاتی در یک نقطه و گسترش آن در چندین مرکز عملکردی مستقل

* تشکیل نهادهای میان‌رشته‌ای مدیریت بحران شهری، توسعه سیستم هشداردهی شهری و اعلام خطر

* توسعه زیرساخت‌های مقاوم و چندمنظوره مانند مدارس قابل تبدیل به مراکز پناه، ایستگاه‌های مترو مجهز به سامانه‌های تصفیه هوا و ژنراتور مستقل، و مقاوم سازی شریان های حیاتی (پل ها، تونل ها و پست های برق) با بهره گیری از مصالح با دوام بالا و معماری پنهان کارانه

* تقویت همبستگی اجتماعی و سرمایه اجتماعی همچون تقویت مشارکت مردمی، گروه‌های داوطلب بحران و شوراهای محلی در مدیریت تهدید‌

* همسویی با الگوهای جهانی پدافند شهری و استفاده از تجربیات موفق سایر شهرها

* تعامل نهادی مستمر بین شهرداری‌ها، سازمان پدافند غیرعامل، نیروهای مسلح و نهادهای علمی

* تحقیق و توسعه در فناوری‌های مقاوم‌سازی و استتار شهری؛ از مصالح نوین تا الگوریتم‌های هوشمند در کنترل ترافیک اضطراری

* ایجاد لایه های عملکردی دفاعی شامل مراکز فرماندهی جایگزین، شبکه پشتیبان انرژی و مخابرات و انبارهای راهبردی آب، غذا و دارو

* تقویت مراکز درمانی و توجه بیشتر به اهمیت دسترسی به فضاهای امدادرسانی، احداث مراکز امداد و نجات مجهز در نقاط مختلف شهر برای ارائه خدمات به آسیب‌دیدگان

* توسعه آموزش‌های عمومی در حوزه ایمنی، امداد و حفظ آرامش، تقویت رسانه‌های محلی و مدیریت شایعه در فضای مجازی و ایجاد فضاهای فرهنگی و معنوی برای تقویت روحیه شهروندان.