استان‌های شمالی یکه‌تاز تولید برنج

درحالی‌که برخی کارشناسان از اجرای طرح محدودیت کشت برنج اظهار نگرانی می‌کنند، به گفته مسئولان وزارت جهاد حداقل ۱۴ محصول به‌عنوان جایگزین کشت برنج در این طرح معرفی‌شده و از کشاورزان حمایت می‌شود.

بحث چالش‌برانگیز ممنوعیت و محدودیت کشت برنج در استان‌های غیر شمالی که سال ۹۳ از سوی وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور مدیریت مصرف آب، مطرح شد موردانتقاد بسیاری از کارشناسان و تولیدکنندگان قرار گرفت، چراکه آنان معتقدند این طرح نمی‌تواند راهکار مناسبی برای مدیریت مصرف آب باشد ضمن اینکه اشتغال و معیشت کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. شهریورماه سال گذشته، فرامک عزیزی، مدیرکل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: سیاست وزارت جهاد کشاورزی محدود کردن کشت برنج در تمام استان‌ها به‌جز در دو استان شمالی گیلان و مازندران است.

وی بابیان اینکه دلیل این مسئله محدودیت منابع آبی و تبخیر شدید است، گفت: در دیگر استان‌ها طی پروسه سه تا پنج‌ساله کشت برنج متوقف خواهد شد.

بااین‌حال، در پی شرایط مناسب بارش‌ها در سال جاری و قیمت مقرون‌به‌صرفه برنج در بازار، کشاورزان اقدام به کشت این برنج در نقاط مختلف کشور کرده‌اند و این تصور برای برخی به وجود آمده که محدودیت کشت لغو شده و کشاورزان می‌توانند در نقاط غیرشمالی نیز برنج کشت کنند؛ اما مسئولان وزارت جهاد کشاورزی این مسئله را رد کردند.

یکی از معاونان وزیر جهاد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: درواقع به دلیل شرایط جوی مناسب، امسال برای کشاورزان سخت‌گیری نشد.

همچنین، رضا سرافرازی، مدیرکل امور آب وزارت کشاورزی بابیان اینکه طرح محدودیت کشت برنج در کشور همچنان اجرا می‌شود، گفت: هیئت‌وزیران هیچ تغییری در این مصوبه ایجاد نکرده است. وی در نشستی خبری در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر مبنی بر اینکه به گفته تولیدکنندگان، طرح محدودیت کشت برنج در برخی مناطق لغو شده است، گفت: تغییر در این مصوبه فقط توسط هیئت‌وزیران امکان‌پذیر است و تاکنون هیئت‌وزیران هیچ تصمیمی در این زمینه نگرفته است.

سرافرازی با اشاره به تعیین الگوی کشت برای محصولات کشاورزی، توضیح داد: وزارت جهاد کشاورزی تقریباً برای تمام دشت‌های کشور الگوی کشت مشخص کرده است. ولی در این زمینه با برخی مشکلات مواجه هستیم.

* کشاورزان مایل به کشت برنج هستند

وی بابیان اینکه برنج در ۱۷ استان کشور کشت می‌شود، ادامه داد: اما با توجه به شرایط بارندگی در سال جاری و قیمت برنج در کشور کشاورزان به کشت این محصول رغبت دارند و وزارت جهاد کشاورزی نیز نمی‌تواند برخورد جدی با تولیدکنندگان انجام دهد بنابراین در چنین شرایطی نیاز است که سایر دستگاه‌ها مانند استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، وزارت نیرو و قوه قضائیه به این مسئله ورود کنند.

بااین‌وجود، محدودیت کشت در استان‌های غیرشمالی همان‌طور که در ابتدای بحث اشاره شد چالش‌های بسیاری را می‌تواند به دنبال داشته باشد و دولت قبل از هر چیز باید با برنامه‌ریزی صحیح و مدون راه‌حلی صحیح برای برطرف کردن این چالش‌ها ازجمله تأمین برنج موردنیاز کشور در دو استان شمالی، ارائه کشت جایگزین مناسب به کشاورزان، تدوین الگوی کشت مناسب و … کند تا طرح مذکور به نحو مطلوب اجرا شود.

در همین زمینه فرامک عزیز کریمی، مدیرکل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر به تبیین جزئیات سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در این راستا پرداخت و اظهار داشت: ممنوعیت و محدودیت کشت برنج در استان غیر شمالی به‌جز گیلان و مازندران بر اساس تصویب‌نامه هیئت‌وزیران بوده و مقرر است در طی مدت سه سال سطح زیر کشت برنج در استان‌های مذکور به حداقل برسد.

وی بابیان اینکه در این راستا به‌منظور هدایت و حمایت کشاورزان راهکارهایی در نظر گرفته‌شده است، گفت: برای عملیاتی کردن این مصوبه شیوه‌نامه‌ای را کارگروه ملی خشک‌سالی به استان‌های هدف ابلاغ کرده است و براین اساس در مدت سه سال باید هدایت و حمایت از کشاورزان، ازجمله معرفی محصولات جایگزین و روش‌های بهینه تولید با تخصیص اعتبار اجرایی شود.

* ۱۴ محصول به‌عنوان جایگزین برنج معرفی شد

کریمی با اشاره به اینکه با توجه به اقلیم‌های مختلف حداقل ۱۴ محصول به‌منظور جایگزینی کشت برنج برای طی مدت سه سال، به استان‌ها معرفی و ابلاغ‌شده است، افزود: هرچند با جایگزینی این محصولات آب مصرفی در اراضی موردنظر حداقل به یک‌سوم تقلیل می‌یابد و از طرفی محصولات جایگزین عموماً جز محصولات راهبردی و موردنیاز کشور است (دانه‌های روغنی و نباتات علوفه‌ای) اما در مقایسه با محصول برنج از درآمد اقتصادی پایین‌تری برخوردار هستند بنابراین وزارت جهاد کشاورزی در این راستا با تهیه طرح، پیشنهادات اعتباری و تسهیلات کم‌بهره، حمایت از کشت‌های جایگزین را در دستور کار خود قرار داده است.

وی درباره محصولاتی که قرار است جایگزین کشت برنج شوند، افزود: مهم‌ترین این محصولات گیاه جدید کینوآ و گیاهان علوفه‌ای ازجمله سورگم، ارزن، پنبه، دانه‌های روغنی مانند سویا، آفتاب‌گردان، کنجد و برخی محصولات سبزی و صیفی که به روش نشائی کشت می‌شوند و مصرف آب آن‌ها پایین است، هستند.

این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی درباره اینکه آیا محدود شدن کشت برنج در دو استان شمالی می‌تواند نیاز کشور را تأمین کند؟ اضافه کرد: میزان برنج تولیدی در استان‌های مشمول ممنوعیت کشت، حدود ۲۵ درصد از تولید برنج کشور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که پتانسیل تولید برنج در دو استان شمالی در صورت حمایت جدی و پایدار از تولید در این دو استان حداقل ۴۰ درصد بیش از ظرفیت فعلی است که نه‌تنها کسری تولید سایر استان‌ها را پوشش خواهد داد بلکه از میزان کل تولید فعلی نیز به‌مراتب بیشتر خواهد بود.

*کسری تولید با تنظیم واردات در مدت ۳ سال جبران می‌شود

وی درباره اینکه آیا این اقدام منجر به گران‌تر شدن برنج داخلی و کم‌رنگ‌تر شدن حضور آن در سفره خانوار نخواهد شد؟ تصریح کرد: همان‌طور که توضیح داده شد حدود ۲۵ درصد از تولید برنج کشور در استان‌های غیر از گیلان و مازندران اتفاق می‌افتد که این کسری تولید در صورت کاهش سطح زیر کشت در این استان‌ها با تنظیم واردات صرفاً در طی مدت سه سال جبران خواهد شد.

کریمی ادامه داد: انتظار بر این است که با حمایت همه‌جانبه از توسعه کمی و کیفی تولید و تقویت زیرساخت‌های تولید در دو استان شمالی شاهد افزایش و پایداری تولید برنج داخلی باشیم.