از میل تا مصلحت مخاطب؛ اصل کدام است؟

حرف آنلاین:

زینب صناعی/برخی بر این باورند که در صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی هیچ‌گاه مقولاتی همچون ورزش و موسیقی رشد و نمو نخواهد کرد، که باید گفت داعیه داران چنین تفکری، بی‌شک افراد چندان معتقد و متدینی نیستند؛ چرا که موسیقی را تنها در ابتذالش دنبال می‌کنند و ورزش را هم در رشته‌های مختلف زنان و مردان با معیار کشورهای غربی می‌سنجند؛ معیاری که آنان را به بی‌بند و باری جنسی سوق می‌دهد. اما در واقع شبکه ورزش نظر طیف بسیاری از مخاطبان را جلب می‌کند یا در رادیویی نظیر رادیو آوا که ۲۴ ساعته موسیقی پخش می‌کند، جمعی از علاقمندان به این شبکه رادیویی برنامه‌های آن را از دست نمی‌دهند. سیاستگذاری صدا و سیما در زمینه برنامه‌های ورزشی، پایبندی این سازمان به اصول انقلابی و تعهد به اصول اخلاقی، پدیده مرتضی پاشایی، انتظارات از صدا و سیما در حوزه موسیقی و مسائلی از این قبیل ما را بر آن داشت تا با فاطمه آلیا، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی گفتگو کنیم. گفتگوی جالب و خواندنی ما با این نماینده مجلس را از دست ندهید.

 

*صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی چه تفکیکی بین ترویج ورزش قهرمانی با ورزش پهلوانی دارد؟

بحث ورزش از مسائل و موضوعات مهم به شمار می‌آید که غیر از بحث پر کردن اوقات فراغت تاثیرش در سلامت افراد جامعه خیلی مهم است؛ در اولویت اول صدا و سیما به عنوان یک دانشگاه عمومی باید سیاست گذاری قابل توجهی روی ورزش همگانی برای همه مردم داشته باشد طوری که ورزش کردن به دلیل سلامت جامعه برای مردم ملکه شود که این یکی از مسائل اساسی است. اما از آنجایی که بحث‌های هویتی و هویت ملی مطرح می‌شود پرداختن به ورزش قهرمانی البته آن هم هدفمند، مد نظر است با توجه به آنکه در ورزش قهرمانی باید روحیه ورزشکاری، بزرگ منشی تقویت شود که یک سری استعداد‌ها در رشته‌های مختلف ورزشی در این راه شکوفا می‌شود، اما آنچه که یکی از ارزش‌های جامعه اسلامی است ورزش پهلوانی است، ورزشی که در آن ارزش‌های مثبتی گنجانده شده است که الگو و اسوه این ورزش‌ها بین ورزشکاران حضرت علی علیه السلام است. که در واقع آن روحیه پهلوانی و بزرگ منشی حضرت علی (ع) را دنبال می‌کند و اینکه در ورزش پهلوانی تنها برنده شدن ملاک نیست؛ بلکه ورزش برای تقویت رادمردی و بزرگمردی است.

 

*سیاستگذاری صدا و سیما در زمینه برنامه‌های ورزشی چگونه باید باشد؟

همان طور که در ارزش‌های دینی ما عنوان شده است که «قَوّ علی خدمتک جوارحی»، در همه انواع ورزش، نباید ورزش فقط صرف ورزش کردن و هدف باشد؛ بلکه ورزش وسیله‌ای باشد برای خدمت در راه خدا و قوی شدن برای خدمت به جامعه و قوی شدن برای اعتلای ارزش‌های جامعه که این‌ها نکاتی است که باید در سیاست‌های ورزشی صدا و سیما مد نظر باشد. البته چارچوب سیاست‌های فرهنگی صدا و سیما در بخش ورزش هم در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است. حالا چه در مورد اصول کلی این سیاست ورزشی در بخش‌های مختلف ورزش زنان، ورزش نوجوانان و غیره که به تصویب رسیده است و هم اینکه باید در وزارتخانه مربوطه اعمال شود و هم در صدا و سیما به عنوان یک دانشگاه عمومی که مورد استفاده همگان است در هر بخشی در واقع با توجه به اهداف ورزش سیاست گذاری کند و به آن بپردازد.اگر این سیاستگذاری بی‌هدف باشد معمولا فقط پر کردن برنامه‌های رسانه است و شاید هم هدف اصلی با توجه به میل و نیاز و مصلحت مخاطبان در حاشیه قرار می‌گیرد. این موضوع خیلی مهم است که در برنامه‌های رسانه‌ای اگر هر کدام از این سه عنصر نادیده گرفته شود، خلأیی به وجود می‌آید که گاهی می‌بینیم فقط میل مخاطبان مد نظر قرار می‌گیرد در صورتی که مصلحت مخاطبان فراموش می‌شود یا اینکه گاهی نیاز مورد توجه قرار می‌گیرد و دو عنصر میل و مصلحت کم رنگ نادیده گرفته می‌شود، بنابراین اگر این موارد در برنامه‌های ورزشی صدا و سیما مد نظر قرار بگیرد تاثیراتش و خروجیش خیلی مثبت و خوب خواهد بود.

 

*آیا تب و تابی که صدا و سیما در حوزه فوتبال دامن می‌زند، آثار مثبت اجتماعی هم دارد؟

ببینید، اگر بحث پاسخگویی به نیازهای هیجانی در یک جامعه هدف باشد، برنامه ریزی خاص خودش را می‌خواهد به طوری که نباید افراط و تفریط شود به گونه‌ای که باید نیازهای طیف جوان را شناخت و هم پاسخگو بود؛ اما چه ساعت‌هایی، چه نوع ورزش‌هایی و چگونه باید این مسیر را طی کرد حائز اهمیت است. فرض کنید هیجانات هم مانند دیگر نیازهای جامعه است اگر این نیاز با برنامه ریزی و منطق حاکم باشد آن فضای مورد نیاز را در حد ضرورت برای آن گروه قرار می‌دهد.در مورد هیجانات هم باید گفت که این یک نیاز طبیعی به ویژه از نیازهای جوانان است که باید اندازه و میزان آن نیز مد نظر صدا و سیما باشد اما نه فقط در یک رشته ورزشی یعنی الان طوری شده است که جامعه ما فوتبال زده شده‌اند؛ چرا که در برنامه‌های ورزشی تنها بحث ورزش فوتبال مطرح است که تاثیرگذاری آن را هم دیده‌ایم که تنها منتهی می‌شود به یک سری قهرمان، قهرمان‌هایی که در واقع آن ضوابط مورد نظر رعایت نشده که بتوانند الگوی جوانان قرار بگیرند.بنابراین اگر این هم تنها یک هدف باشد که یک سری ورزشکاران مخصوصا فوتبالیست‌ها که به لحاظ اخلاق حرفه‌ای و اخلاق ورزشکاری شناخته شده‌اند که می‌توانند الگو دهند اگر در رسانه مطرح شوند، قطعا برنامه‌های خوبی خواهیم داشت؛ اما گاهی می‌بینیم کسانی مطرح می‌شوند که در یک بخش دیگر جامعه زوایایی از زندگیشان مطرح می‌شود که نمی‌توانند الگوی مثبت باشند و الگوی منفی هستند مانند مسائل اخیر که برخی فوتبالیست‌ها در بحث سربازی یا بحث مالیات حاشیه‌هایی داشتند که در رسانه‌ها هم خیلی روی آن‌ها کار می‌شد. بنابراین نمی‌توانند الگو قرار بگیرند؛ چرا که یکی از رسالت‌های رسانه ملی الگوسازی است پس این موضوع حساس است و صدا و سیما باید روی ورزشکارانی متمرکز شود که جایگاه الگویی برای نسل جوان داشته باشند.

 

* صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی چگونه می‌تواند هم پاسخگوی خواسته‌های اجتماع باشد و هم به اصول انقلابی خود پایبند بماند؟

من در واقع پاسخش را عرض کردم، ببینید این‌ها از مقولات فرهنگی و جزء نیازهای فرهنگی جامعه محسوب می‌شود، موسیقی و فوتبال جزء نیازهای فرهنگی است یعنی افراد علاقمند هستند؛ افرادی از شخصیت‌های فرهنگی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز حضور دارند سیاست‌های کلی در این زمینه را تصویب کرده‌اند بنابراین رسانه نباید بگذارد این سیاست‌هایی که تدوین شده است تنها برای مدیریت مجالس باشد و خاک بخورد؛ بلکه باید این‌ها را در دستور کار قرار دهد و عملیاتی کند.

 

*انتظارات از رسانه ملی در بخش ورزش و به ویژه موسیقی چیست؟

نکته مهمی که در انتظارات از رسانه ملی وجود دارد و بار‌ها مقام معظم رهبری و هم متخصصان امر رسانه هم اشاره کرده و تاکید کرده‌اند، بحث آرامش بخشی برنامه هاست یعنی باید این ویژگی در بخش موسیقی و بخش ورزش وجود داشته باشد و آرامش بخش باشد البته یک سری معیار‌ها هم گفته شده است به طوری که درباره موسیقی در بازدیدی که چند سال گذشته مقام معظم رهبری از رسانه ملی داشتند برای هر کدام از بخش‌ها معیارهایی تعریف کردند که هر کدام از این‌ها تبیین شده و در بخش‌های مختلف رسانه وجود دارد. مثلا در مورد موسیقی با توجه به عنصر آرامش بخشی هیچ وقت نباید آهنگ موسیقی به کلام موسیقی غلبه پیدا کند؛ بلکه کلام اولا باید پرمحتوا باشد که مخاطب آن محتوا را بتواند دریافت کند و بعد هم آرامش بخش باشد. پس چه در مورد موسیقی و چه در مورد ورزش در برنامه‌های صدا و سیما باید عناصر اصلی رسانه یعنی خود پیام، وسیله رساندن پیام و پیام گیرنده باید همواره مورد توجه باشد.

 

*جریانی که در حاشیه فوت مرتضی پاشایی پدید آمد، حاوی چه نکات قابل توجهی است؟ آیا نحوه پوشش این جریان در صدا و سیما مبتنی بر رویکرد انقلابی این نهاد بود یا تنها نگاه حرفه‌ای‌گری را دنبال می‌کرد؟

حالا ضمن اینکه هنرمندان و بازیگرانی در جامعه شناخته می‌شوند و مورد احترام گروهی از علاقمندانشان هستند واقعیتی است که در حد خودش هم به آن پرداخته می‌شود ولی من فکر می‌کنم رسانه در این مورد خاص متوجه نشد که منفعل عمل کرده است، آن طور که در واقعیت می‌گفتند ضمن احترام به این جوان و خانواده‌شان در واقع فضایی که به وجود آمد کار زیرکانه یک فرد تاجر بود که تنها دنبال پول بود؛ زیرا واقعا این جریان طبیعی نبود؛ و اخباری هم به ما رسیده است که گفته می‌شود یک فردی از مدت‌ها پیش متوجه می‌شود که یک خواننده‌ای در واقع این کسالت را دارد و حالا برخی از ترانه‌هایی که خوانده مورد توجه جوانان است، بنابراین از مدت‌ها قبل این یک سناریو و سوژه بوده است به طوری که حتی از شرایط بیماری این خواننده رفته بودند و فیلم هم گرفته بودند که البته خانواده ایشان هم ابراز نارضایتی و گله کردند.بعد هم این فرد آمده از فناوری پیامک استفاده کرده و یک جمعیتی را به وجود آورد که در واقع این قضیه مراحل مختلف تهیه یک برنامه بوده است که ابتکار عمل به خرج داده که در این مورد می‌بینیم صدا و سیما منفعل عمل می‌کند؛ زیرا ما در جامعه افراد مشهور بسیاری داریم، بعضی‌ها خواننده، برخی هنرمند یا بعضی نیز دانشمند هستند ولی چنین فضایی درباره‌شان به وجود نمی‌آید. بنابراین یکی از رسالت‌های صدا و سیما آن است که پیشگام باشد نه دنبال رو؛ یعنی دانشگاه رسالت اصلی‌اش درس دادن به جامعه است نه دنبال رو بودن، صدا و سیما می‌توانیم بگوییم که در این مورد خیلی جو زده و غافل گیر شد البته یکی دو مورد اینگونه اتفاق افتاده به طوری که به جای آنکه جامعه را هدایت کند، هدایت می‌شود و در این مورد هم رسانه، هدایت شد.

 

*می‌شود به آن یکی دو موردی که اشاره کردید، اشاره کنید؟

درباره عسل بدیعی هم همین گونه بود، که آن هم ما دیدیم رسانه خیلی به این مورد پرداخت البته باید بپردازد اما به اندازه طبیعی؛ پس موضوع اساسی این است که رسانه باید نقش هدایت گر و راهنمایی کننده را داشته باشد، یعنی اینکه رسانه باید مدیریت کند نه اینکه خودش مدیریت شود، در این موضوع هم یک فردی از بیرون و از ماه‌ها قبل خیلی ظریف و نامحسوس مدیریت می‌کرد.

 

*یعنی این موضوع واقعا تایید شده است به این شکلی که شما می‌فرمایید؟

بله، همین طور است، به طوری که این خواننده خیلی جا‌ها و حتی در شهرستان‌ها ناشناخته بود اما وقتی شما می‌بینید این اتفاق می‌افتد در همه شهرستان‌ها این موضوع مطرح می‌شود که بعضی جا‌ها مراسم شام غریبان گرفتند، پس متوجه می‌شوید که کار ابتکاری یک نفری است که به دنبال ساختن یک برنامه بوده است.بر همین اساس صدا و سیما باید در چنین مواقعی هوشیار باشد، مراقب جریان سازی‌ها باشد و مدیریت کند نه اینکه مدیریت شود.

 

*اگر هدف از ورزش و هنر موسیقی ترویج اخلاق گرایی در جامعه باشد، چگونه در یک صدا و سیمای تراز انقلاب اسلامی می‌توان ضمن پوشش دادن ورزش حرفه‌ای و موسیقی‌های مطرح جامعه، اصول اخلاقی را هم در اجتماع منتشر کرد؟

ببینید، رسانه خودش یک مرکز تحقیقات و نظرسنجی دارد که کاملا می‌تواند از طریق این مرکز بازخورد برنامه‌هایش را بگیرد. چون غالب مردم جامعه ما اخلاقمدار هستند، و یک اصولی را قبول دارند حتی اگر خودشان رعایت نکنند اما دوست دارند که این اصول رعایت شود و یک رسانه و دستگاه فرهنگی یکی از وظایفش این است که بازخورد برنامه‌هایشان را داشته باشد و خودش را بسنجد و یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌تواند انجام دهد تلاش برای معرفی افراد شاخص در رشته‌های مختلف است به طوری که باید یک اتاق فکر و مرکز پژوهشی باشد که آن مرکز و برنامه‌ها را رصد کند، تا اشخاصی را که می‌توانند تحولی در عرصه‌های مختلف ایجاد کنند، معرفی کرده تا برای جامعه الگو قرار گیرند و الا اگر بی‌برنامه باشند این هنر نیست و برنامه پرکردن راحت است.وقتی صدا و سیما از مجلس بودجه می‌گیرد و تعریف می‌کند که می‌خواهد برنامه‌های ارزشمند و فاخر داشته باشد یا حتی شبکه‌هایش را تخصصی می‌کند مانند شبکه ورزش یا رادیو آوا، که در ۲۴ ساعت موسیقی پخش می‌کند، باید کار‌شناسان مجرب و متدین و جامعه‌شناس باید برای هر کدام از رشته‌ها باشند که با توجه به نظر کار‌شناسان برنامه سازی شود و برنامه ضبط شود و از شخصیت‌ها دعوت شود که بیایند و رو در رو با مردم صحبت کنند.

 

*به عنوان آخرین سئوال، تیم مدیریتی جدید سازمان صدا و سیما بر اساس رعایت چه شاخص‌هایی می‌تواند در حوزه‌های مربوط به فوتبال و موسیقی خود را به مرزهای رسانه بر‌تر در تراز انقلاب اسلامی برساند؟

باز هم من تاکید می‌کنم مسئولان این سازمان باید به عملیاتی کردن سیاست‌های مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش‌های مختلف و دیگری توجه به واقعیت‌های جامعه و نیز توجه بیشتر به مصلحت جامعه را مد نظر قرار دهند به جای آنکه بیشتر میل جامعه را در دستور کار داشته باشند و هر کدام از عناصری که گفتم به میزان خودش اهمیت دارد اما مصلحت جامعه نیز خیلی مهم است.