اجرای طرح ملی آسیب شناسی محیطزیست شمال ایران

حرف آنلاین:

شورای هماهنگی سازمان­های مردم­نهاد زیست‎محیطی شمال ایران كه به تازگي بر فعاليت هاي خود افزوده و تلاش مي كند تا از رسانه ها نيز بهره لازم را براي حفظ و احيا محيط زيست استان هاي شمالي ببرد، در جديدترين اقدام خود در نامه اي به رئيس جمهور چالش هاي زيست محيطي حاشيه خزر را نام برده و راهكارهايي را نيز ارائه داده است. اين نامه كه در اختيار “حرف” قرار گرفته است منتشر مي شود تا مسئولان استان نيز براي پيگيري اين معضلات و مشكلات اقدامات لازم را انجام دهند.

در بخشي از اين نامه خطاب به دكتر روحاني آمده است: شورای هماهنگی سازمان­های مردم­نهاد زیست‎محیطی شمال ایران به نمایندگی از 24 سازمان مردم نهاد در استان­های گیلان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی و زنجان خواستار بررسی و پیگیری عاجل معضلات و چالش‌های زیست­محیطی به ویژه در منطقه حاشیه دریای خزر می‌باشد. با توجه به اینکه هم­اینک دولت بزرگتری مجری و سیاست­گذار توسعه در ایران است و همزمان بزرگترین ناقض حقوق محیط زیست نیز می­باشد، حل بحران­های این حوزه نیازمند یاری ریاست محترم دولت است.

در اين نامه به مهمترین چالش­های محیط زیست حاشیه دریای خزر اينگونه پرداخته شده است:

 

چالش آلودگی­ منابع آبی

1. آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی ناشی از تخلیه پساب‌ کارخانجات صنعتی؛
2. جاری‌شدن فاضلاب منازل، سازمان‌ها و ارگان ‎های دولتی یا خصوصی در آب­ دریا یا رودخانه­ها؛
3. جاری‌شدن شیرابه زباله‌های انباشته‌شده (عمدتاً در مناطق جنگلی) به درون آب‏های جاری رودخانه‌ها و آب‌های زیرزمینی؛
4. پساب­های خطرناک ناشی از استفاده بی‌رویه از سموم و کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی؛
5. آلودگی ناشی از فعالیت‌ غیر‎اصولی و دفع نامناسب پساب و پسماند استخرهای تولید ماهیان سردابی؛
6. پیشروی آب شور دریا به داخل آبخوان‌های ساحلی به دلیل برداشت بی‌رویه و غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی؛
7. آلودگی ناشی از فعالیت­های اکتشافی و استخراجی در حوزه نفت و گاز در کشورهای حاشیه خزر

چالش تخریب منابع طبیعی

1. تخریب و آسیب­رسانی به حوزه­های آبریز و به ویژه طرح­های غیرکارشناسی انتقال آب از حوزه آبریز خزر به سایر استان­ها
2. احداث سد بر روی حساس­ترین مناطق اکولوژیک حاشیه خزر و تخریب زیست­گاه­­ها در محدودة سد
3. تغییر وسیع کاربری­های زمین به ویژه در مناطق جنگلی و مراتع و سودجوئی­ غیرمولد ناشی از آن
4. ­روند صعودی فرسایش خاک ناشی از مداخلات انسانی
5. قطع درختان و جنگل­تراشی سیستماتیک به دنبال هماهنگی با مراجع به ظاهر متولی
6. برداشت بی رویه و مخرب شن، سنگ، خاک و دیگر منابع طبیعی از معادن و رودخانه­ها
7. تخریب تالاب­ها و بروز بحران در اکوسیستم تالاب­های شمال ایران
8. گسترش بی­ضابطه و فاقد پیوست زیست­محیطی راه­ها و جاده­ها در مسیرها و مناطق بکر جنگلی و مرتعی
9. شکار غیرقانونی احشام و حتی گونه­های نادر گوشتخواران و صید بی­رویه آبزیان در کنار ناتوانی دستگاه­های متولی در مقابله با آن

چالش­ کاهش تنوع زیستی

1. افزایش جمعیت گونه­های جانوری و گیاهی در حال انقراض
2. کاهش بحرانی توان تجدید شوندگی جنگل ها و مراتع شمال به لحاظ کمی و کیفی
3. نابودی طیف وسیعی از گونه­های گیاهی نادر
4. نبود بانک تنوع زیستی جانوری و گیاهی و در اختیار نداشتن آمار و اطلاعات دقیق از تنوع گونه­ها

چالش­های پیش روی سازمان­های مردم نهاد شمال کشور

1. مشکلات مربوط به اخذ مجوز سازمان­های مردم­نهاد
2. ایجاد مانع در فعالیت و به ویژه ماموریت­های نظارتی سازمان­های مردم­نهاد
3. همکاری کمرنگ دستگاه­های متولی با سازمان­های مردم­نهاد
4. مدنظر قرار ندادن نقش مردم، جوامع محلی و سازمان­های مردم­نهاد در حل مسائل زیست محیطی و طرح­های توسعه

بدیهی است با عنایت به سرعت بالای گسترش چالش­های فوق الاشاره، هریک از این عناوین به زودی می­توانند به مواردی بحرانی مبدل شده و حتی امنیت ملی کشور را در آینده­ای نزدیک مورد مخاطره قرار دهند. در این راستا به نظر می­رسد اتخاذ سیاست­ها و راهکارهای ذیل ضروری باشد:

1. اجرای طرح ملی آسیب­شناسی محیط­زیست شمال ایران
2. تغییر رویکرد دولت در استفاده از منابع طبیعی به عنوان منابع درآمدی ( پایان دادن به طرح­های برداشت جنگل؛ راه­سازی و دستور تجدیدنظر در مجوزهای برداشت معادن در ذخیره­گاه­های زیستی)و رعایت مصوبه­شماره24120ت/20147 مورخه 1/5/80 هیات دولت مبنی بر نقض مجوزهایی که منجر به کاهش سطح جنگل می­شودو ماده 15قانون افزایش بهره­وری سازمان جنگل­ها و مراتع در برنامه قانون پنجم توسعه مبنی بر افزایش سرانه جنگل و ضریب حفاظتی
3. ایجاد تغییرات ساختاری در متولیان محیط­زیست کشور به ویژه ضرورت تغییر نقش سازمان جنگل­ها و مراتع از نقش یک بهره­بردار مخرب به نقش حافظ جنگل­ها و مراتع
4. تقویت نقش و توان حاکمیتی سازمان محیط زیست به ویژه از طریق برقراری تعامل بیشتر با دستگاه­های حاکمیتی از جمله شورای عالی امنیت ملی (نابودی جنگل­های شمال ایران به زودی به معضلی امنیتی بدل شده و حل آن نیازمند هدایت شورای عالی امنیت ملی خواهد بود) و سازمان بازرسی کل کشور
5. برقرای تناسب بیشتر مواد قانونی برنامه­های توسعه ملیِ تنظیمی از سوی معاونت راهبردی ریاست­جمهوری با ملاحظات زیست­محیطی و اکولوژیکی
6. فرهنگ­سازی و آموزش مردم در حوزه­های مرتبط با محیط زیست به ویژه از سوی مقام محترم رئیس­جمهور، مسئولین ارشد نظام و به ویژه صدا و سیما
7. مبارزه با حاشیه امن ایجاد شده برای متخلفین و متجاوزین به عرصه محیط زیست و منابع طبیعی کشور از طریق مساعی دولت در روزآمد سازی قوانین محیط زیست کشور و قطع دست رانت­خوران در این حوزه
8. رسمیت بخشیدن به جایگاه مشورتی و نظارتی سازمان­های مردم ­نهاد مطابق اصل 50 قانون اساسی