هزینه‌های پنهان توسعه/ چرا صنعت چشم آمل را می‌آزارد؟

الناز پاک نیا: آمل، شهری در دامنه‌ی البرز و در مسیر رودخانه‌ی هراز، سال‌ها به عنوان یکی از زیباترین و سرسبزترین شهرهای شمال کشور شناخته می‌شد. اما امروز در افق این شهر، به‌جای بخار مه صبحگاهی، دود خاکستری از دودکش‌های صنعتی بالا می‌رود. صنعتی‌شدن آمل اگرچه چرخ اقتصاد را به حرکت درآورده، اما سایه‌ی سنگینی بر هوای شهر انداخته است؛ سایه‌ای که حالا دیگر نه پنهان است و نه قابل انکار.شهردار امامزاده عبدالله(ع) این شهرستان نیز اخیرا اعلام کرده مردم این منطقه هزینه استقرار صنایع در آن را می پردازند.

صنعتی که رشد کرد، اما نپرسید کجا نفس می‌کشد

در چند دهه‌ی گذشته، رشد سریع واحدهای صنعتی در اطراف آمل بدون ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی انجام شده است. شهرک‌های صنعتی در فاصله‌ی اندک از مناطق مسکونی شکل گرفتند و دود کارخانه‌ها به‌آسانی وارد بافت شهری شد. در حالی که قانون صراحت دارد که استقرار صنایع آلاینده باید با رعایت «شعاع بهداشتی» از شهرها صورت گیرد، در آمل بسیاری از کارخانه‌ها در حاشیه‌ی سکونتگاه‌ها فعالیت می‌کنند.

این جانمایی نادرست، آمل را در موقعیتی قرار داده است که حتی نسیمی ملایم هم نمی‌تواند آلودگی را از سطح شهر دور کند. در روزهای بی‌باد، هوا سنگین می‌شود، و نفس کشیدن، به‌ویژه برای سالمندان و کودکان، دشوارتر از همیشه است.

قانون «هوای پاک» مصوب ۱۳۹۶، یکی از مترقی‌ترین قوانین زیست‌محیطی کشور است. در این قانون، به روشنی وظایف وزارت صنعت و سازمان حفاظت محیط‌زیست برای کنترل آلاینده‌ها و الزام صنایع به استفاده از سوخت‌های پاک مشخص شده است. همچنین ماده‌ی ۲۰ همین قانون، بر ایجاد سامانه‌های پایش برخط و شفاف‌سازی میزان آلودگی صنایع تأکید دارد.

اما واقعیت میدانی آمل نشان می‌دهد که بسیاری از صنایع هنوز از سوخت‌های فسیلی غیراستاندارد استفاده می‌کنند و سیستم پایش آن‌ها یا نصب نشده یا غیرفعال است. قانون وجود دارد، اما اجرا نمی‌شود؛ و این همان حلقه‌ی گمشده‌ای است که میان توسعه‌ی صنعتی و سلامت مردم فاصله انداخته است.

در نگاه نخست، صنایع به‌عنوان موتور اشتغال و رشد اقتصادی شناخته می‌شوند، اما در نگاه دوم، آلودگی حاصل از آن‌ها هزینه‌هایی پنهان بر دوش جامعه می‌گذارد. بیماری‌های تنفسی، فرسایش خاک، کاهش کیفیت محصولات کشاورزی و تهدید سلامت عمومی، همه از پیامدهای مستقیم آلودگی صنعتی‌اند.

هزینه های واقعی توسعه

در واقع، سودی که صنایع از تولید به دست می‌آورند، اگر با خسارت‌های زیست‌محیطی مقایسه شود، معادله‌ی «سود اقتصادی در برابر زیان اجتماعی» به وضوح آشکار می‌شود. صنعتی که انسان را بیمار و زمین را فرسوده می‌کند، دیگر نشانه‌ی پیشرفت نیست.

آمل برای بازگرداندن هوای پاک خود، به تصمیمی قاطع و برنامه‌ای واقعی نیاز دارد. اجرای دقیق قانون هوای پاک، الزام صنایع به نصب فیلتر و تغییر نوع سوخت، پایش مداوم آلاینده‌ها و انتشار عمومی داده‌های کیفیت هوا از جمله اقداماتی است که باید در اولویت قرار گیرد.

توسعه‌ی صنعتی اگر با زیست‌پذیری و سلامت شهروندان همراه نباشد، پایدار نخواهد بود. آینده‌ی آمل به صنعتی وابسته نیست که تنها تولید می‌کند، بلکه به صنعتی نیاز دارد که مسئولانه نفس می‌کشد.

آمل، شهری است میان کوه و جنگل، میان سنت و توسعه. این شهر می‌تواند نمونه‌ای از همزیستی صنعت و طبیعت باشد، اگر اراده‌ای برای اجرای قانون و شفافیت در عملکرد صنایع وجود داشته باشد. هوای پاک، حق طبیعی مردم است، نه امتیازی که باید برایش چانه زد.

اکنون زمان آن رسیده است که آمل تصمیم بگیرد: می‌خواهد شهر صنعت باشد یا شهر زندگی؟چون شهری که نتوان در آن نفس کشید، هرچقدر هم کارخانه داشته باشد، دیگر زنده نیست.