آلودگی رودخانه‌های مازندران

حرف آنلاین:

رودخانه ها در مسیر خود مزارع و باغ ها را آبیاری کرده،منبع تولید و تامین انواع ماهی،سبب سهولت در تولیدات صنعتی و بویژه در شمال کشورمان عرصه وسیعی از شالیزارها را بارور می کنند.

مردم ما و همچنین همه مردم دنیا به جهت نعمت آفرینی و برکت زائی رودخانه ها بر آب و رودخانه ها حرمت نهاده و حساسیت جدی نسبت به آلوده شدن آن نشان می دادند.تا چندی قبل نهاد های مردمی در احداث،پالایش و سالم نگهداشتن قنات و آب بندان و انواع آبگیرهای طبیعی فعال بوده و بر حسب باورهایشان که ریشه در واقعیت زندگی آنها داشت آلودن آب و رودخانه ها را گناهی نابخشودنی می دانستند.

متاسفانه قنات های که با کار طاقت فرسا احداث شده و مزارع مناطق خشک مرکزی ایران را بارور می کردندتخریب و غیر قابل استفاده شده و آب رودخانه ها نیز به جهت سوء مدیریت ارگان های دولتی دچار چالش های عدیده زیست محیطی شده و چنانچه تدبیری جدی در رفع آن ها اعمال نگردد رودخانه ها به سرنوشت قنات های خشک مرکزی گرفتار می شوند آلودگی رودخانه های کوچک و بزرگ کشورمان در حدی است که چنانچه از تخریب آن ها از همین امروز جلوگیری نشود،به مجراهای روباز فاضلاب تبدیل خواهند شد.که نه تنها آب آن ها قابل بهره بردای صنعتی،کشاورزی و قابل شرب نبوده بلکه عوامل آلاینده سبب ترویج انواع بیماری هابین مردم     می شوند.

عوامل آلاینده ها رودخانه:

-فاضلاب سرویس های بهداشتی و ظرفشویی رستوران های بین راهی بویژه در مسیر جاده های هراز،چالوس،فیروزکوه و…. بدون واسطه وارد رودخانه های حاشیه جاده شده و در پایین دست،ماهیان سرد آبی استخرها با همین آب ها پرورش یافته که به انواع میکروب آلوده می شوند.

-وجود معادن شن و ماسه در بستر و حاشیه رودخانه ها بویژه رودخانه هراز.

-ماشین آلات این کارگاه ها با شستن شن و ماسه،خاک آن ها را وارد آب زلال رودخانه کرده سبب آلودگی آن می شوند.طی دو  سال گذشته تعداد این معادن در بستر رودخانه هراز افزایش چمشگیری داشته و به اعتراف مسئولین محیط زیست مازندران تعداد زیادی از آن ها فاقد بهره برداری هستند.همچنین میلیون ها مسافر در حین عبور از جاده ها از گرد و غبار ایجاده شده توسط معدن کاوان بی نصیب نمی مانند.

– طی 10 سال گذشته در مسیر رودخانه ها از جمله رودخانه هراز تعداد قابل توجهی استخرهای پرورش ماهی تاسیس و هرساله به تعداد آن ها افزوده می شود.بعضی از پرورش دهندگان ماهی هم از غذاهای دستی برای خوراک ماهی استفاده می کنند که به علت سنگینی روی آب قرار نمی گیرند در نتیجه بخشی از غذای ماهیان توسط ماهی خورده نمی شود و در انتها وارد آب رودخانه و سبب آلودگی آب آن می شود.از طرفی استفاده از سم های ضد قارچ هم آب ها را آلوده می سازند و هم چنین مدفوع ایجاده شده توسط ماهی باعث افزایش آمونیاک در آب می شود.

– به علت وجود روستاهای ییلاقی اطراف رودخانه ها که در فصول بهار و تابستان حضور مردم در آن ها چمشگیر است،دور از چشم مسئولین بهداشت محیط،زباله و فاضلاب این مناطق به طرف رودخانه ها هدایت می شوند.

– محل تخلیه زباله و نخاله بسیاری از شهرها،کنار روردخانه هاست،دپوی زباله قائم شهر در حاشیه رودخانه تلار،دپوی زباله آمل و محمود آباد در جوار رودخانه هراز و دریا و ….

– مسئولین شهرداری ها وظیفه خودمی دانند فقط زباله ها را از دید مردم دور کنند کسی تدبیری برای جلوگیری از نشت ماده سمی و خطرناک شیرابه زباله ها به آب های تحت الارضی و رودخانه ها نمی اندیشند و به آثار مخرب آن توجهی ندارد.حال اگر سموم استفاده شده برای باغات رابه این آب ها اضافه کنیم عمق فاجعه مشخص تر می شود.این آب ها درپایین دست توسط کشتزارهای برنج،باغ های میوه،سیفی جات و …. مورد استفاده قرار می گیرند.در مزارع کشاورزی هم از سموم و کودهای شیمایی استفاده می شود در نتیجه محصولات کشاورزی هم به فلزات سنگین آلوده هستند.

– رودخانه ها هر چقدر به روستاها و شهر ها نزدیک می شوند بر آلودگی آن ها اضافه می شود سموم و کود های کشاورزی باغات،مزارع شالی زارها،فاضلاب صنایع،بیمارستانی و شهری آخرین آثار ویرانگر را بر آب رودخانه ها بر جا گذاشته و نهایتاً در شمال کشور این آب های آلوده وارد دریای خزر می شوند در نظر بگیریم که آب آلوده 60 رودخانه وارد دریا شده که متاسفانه باید آلودگی نفتی و پساب کشتی ها را هم به آن اضافه کنیم.

-به نظر کارشناسان،آب دریای خزر به حدود 400 نوع انگل آلوده می باشد به همین دلیل آنان شنا کردن در ساحل آن را جایز نمی دانند.طی سال های اخیر الودگی انگلی ماهیان و نابودی آن ها میزان صید ماهیان را کاهش داده و برخی از کارشناسان خوردن این ماهی ها را منع می کنند.

با توجه به این که پیش بینی ناسا(هواوفضا امریکا)درسه تا چهاردهه آینده وضیعت آب وهوایی کره زمین به یک تغییرناگهانی رو به رو خواهد شد و از بارش در مناطق خشک کاسته و به بارش در مناطق مرطوب افزوده خواهد شد.ایران جزو کشورهایی است که دوره طولانی خشکسالی را پیش رو دارد در نتیجه برای عبور از بحران کم آبی آینده به یک عزم ملی نیازمندیم تا کشور ما سرنوشتی شبیه جنوب افریقا پیدا نکند.پس باید هر چه زودتر راه کارهایی را به اجرا بگذاریم تا از آلودگی آب های موجود جلوگیری کنیم.

راه کارهای پیشنهادی

-ورود فوری شورای عالی محیط زیست (سازمان حفاظت محیط زیست،سازمان میراث فرهنگی و گردشگری،نمایندگان وزارتخانه نیرو،صنعت و معدن،کشاورزی و …. و همچنین شهرداری و فرمانداری ها) در زمینه پالایش رودخانه ها.

– رستوران های بین راهی موظف شوند برای فاضلاب هایشان چاهک های غیر قابل نفوذ (سپتینگ) ایجاده کرده یا در صورت امکان فاضلاب ها را به شیوه صنعتی تصویه کنند.چنانچه امکان تصفیه وجود نداشته باشد،محل هایی معین شود که مخصوص تخلیه و دور ریز محتویات این چاهک ها بوده و بر این امر نظارت شود.

– در محل هایی از مسیر جاده ها که مسافران در آنجا توقف بیشتری دارند سطل های زباله قرار گیرد تا زباله ها بویژه انواع پلاستیک در حاشیه جاده ها صحنه های دلگیر کننده ای ایجاد نکنند.به فاصله زمانی معین(مثلاً بطور هفتگی)زباله سطل ها توسط ماشین های مخصوص تخلیه و در محل های معین شده دپو شوند.

– تمام ماشین های حمل زباله وابسته به یک مرکز شده و همگی باید از یک آرم مخصوص برخوردار شوند و هر کسی قصد حمل زباله ها را داشته باشد با تماس با این مرکز و با ماشین های آن می تواند زباله ها برای محل دپو حمل نماید و راننده ها موظف به دریافت رسید از مراکز دپوی زباله می باشند.این امر از طریق رایانه قابل کنترل می باشد.

– شورا،دهیاری، بخشداری در قسمت روستاها ، مناطق ییلاقی و اداره محیط زیست در قسمت رستوران های بین راهی و شهرداری در شهر ها می توانند ناظر بر اجرای این طرح باشند و راهنمایی و رانندگی هم می تواند با رانندگان متخلف برخورد نماید.

– نظارت برپالایش آب استخرهای پرورش ماهی با استفاده از تکنولوژی نانو یا راهکار علمی دیگری که سبب آلودگی آب رودخانه نشود.

– در بخش کشاورزی با بهره گرفتن از تکنولوژی نانو از کودهای ارگانیک به جای سم و کودهای شیمایی استفاده شود.

انجام این امر از مدت ها قبل توسط بخش خصوصی از دشت مغان تا گنبد بصورت پایلوت در مناطق خاص آغاز شده است.توصیه می شود این امر در کلیه حوزه های کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.استفاده از کودهای ارگانیک علاوه بر سلامت باغات،مزارع و محیط زیست،سبب افزایش تولید تا 50 درصد می شود.

بر حسب اظهارات آقای حسن حیدری،عضو هیات علمی سازمان تحقیقات گیاه پزشکی ایران،60 درصد سموم و کود شیمایی ایران در استان مازندران مصرف می شود.در مقاطعی از فصل کشت،کشاورزان مجبورند هر هفته تا سه بار از سموم در باغ و شالیزارها استفاده کنند.محصولات باغی و برنج تولیدی در مازندران به دلایل گفته شده دارای انواع آلودگی و آثار مخرب بیماری زا از جمله بیماری سرطان است.

 مطابق گزارشات رسمی ، بیشترین تعداد بیماران سرطانی مربوط به استان مازندران است.در حالی که دولت برای کود و سموم شیمایی،سالانه میلیاردها تومان سوبسید می پردازد،این مبلغ می تواند صرف اعمال راهکارهای علمی برای بالا بردن کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی و سلامت محیط زیست شود.

-بخشداری،دهیاری و شوراهای روستایی در حاشیه جاده ها و رودخانه ها،راهکار مشخصی برای جمع آوری زباله و دفع بهداشتی فاضلاب این مناطق معین و آن را به اجرا در آوردند.

– محیط زیست با همکاری اداره صنعت و معدن ضمن بازبینی پروانه بهره برداری معادن شن و ماسه دستگاه های شست و شو را از بستر و حاشیه رودخانه دور کرده،انتهای این دستگاه گودال هایی حفر شود که پس از شست و شو در در آن جمع شده پس از ته نشین شدن خاک و ماسه،آب زلال و صاف از آن سر ریز و وارد رودخانه شود و یابا نصب دستگاه تصفیه مانع از آن شوند که رودخانه ها زلالی خود را از دست دهند.

– شهرداری ها برای تشویق مردم به تفکیک زباله با دادن جایزه،زباله خشک را با همکاری بخش خصوصی از آن ها تحویل بگیرند.شهرداری و فرمانداری ها می توانند از طریق بانک ها با پرداخت وام های کم بهره ،بخش خصوصی را به احداث کارخانه های تولید کمپوست و تهیه برق از گازمتان ناشی از زباله ها تشویق کنند.

یقیناً درنهاد های دولتی و غیر دولتی کارشناسان مجرب و دلسوزی هستند که بتوانند برای رفع این چالش هاراهکار های علمی و قابل اجرا،تعریف کنند.آنچه تا کنون سبب صدمات ویرانگربه عرصه های مختلف محیط زیست کشورمان شد،درخوش بینانه ترین ارزیابی،نبودعزم و اراده ای واقعی برای فهم فاجعه باربودن این صدمات وبه تبع آن عدم اراده برای رفع آنها می باشد.بنابراین نمی توان چندان خوش بین بود که نهادهای دولتی با یک درخواست درصدد پاسخگویی باشند.

اگر به گذشته های این سرزمین نظری بیاندازیم،سلامت و ساماندهی آب قنات ها،رودخانه ها،آب بند ها و آبگیرهای طبیعی را مردم،توسط تشکل های خود ساخته (N.G.O ها)مدیریت می کرده اند.

امروز صدمات درحدی است که تدبیر و همکاری و نظارت NGO بر امکانات و سرمایه های ملی ضروریست.NGO ها ضمن آگاه سازی و ارائه پیشنهادها وظیفه دارند درخواست های مردم را ساماندهی و برای پی گیری و تداوم این درخواست ها تلاش کنند (NGO ها ) با طرح مسائل مشخص و ارائه راهکارهای معین به کمک مردم،نهادهای دولتی را با خود همراه کرده و تا رفع آسیب ها دست از کار نکشند.