بیکاری معضل بزرگ فارغ التحصیلان

بیکاری و تب داغ پزشک شدن بر رشته‌های علوم پایه در آموزش عالی کشور سایه انداخته است و باید فکری به حال آینده این رشته‌ها کرد.

یکی از انتقادات وارده به نظام آموزشی کشور طی سال‌های اخیر، کاهش سطح کمی و کیفی دانشجویان علوم پایه بوده، بر اساس آمار‌های منتشرشده از سوی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) طی یک دهه رشته‌های علوم پایه در تولید علم کشورمان جایگاه خوبی داشتند، اما مطابق گزارش‌های وزارت علوم سالانه شاهد کاهش گرایش داوطلبان به رشته‌های علوم پایه و افزایش محصلان در رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی هستیم.

کارشناسان معتقدند که مهم‌ترین دلیل عدم تمایل داوطلبان به تحصیل در رشته‌های علوم پایه و زیر شاخه‌های آن نبود شغل مرتبط با این رشته در میان دانش آموختگان است و مطابق آمار منتشر شده درباره میزان بیکاری رشته‌های مختلف دانشگاهی باید گفت که علوم پایه رتبه نخست را در این میان اخذ کرده است و به همین علت داوطلبان علاقه چندانی به تحصیل در این رشته ندارند.

همچنین در این میان مشاوران هم به داوطلبان توصیه می‌کنند که به علت دشواری مباحث تئوری محض در علوم پایه به هیچ عنوان آینده کاری مناسب در اختیار آن‌ها نیست ونباید وقت و سرمایه خود را برای تحصیل در این رشته هدر داد، در غیر اینصورت دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی باید در انتظار کار سماق بمکند، چرا که در سال‌های گذشته هیچ تناسبی میان ورودی دانشجویان علوم پایه و بازار اشتغال آن‌ها وجود نداشته است.

روسای دانشگاه ها و مسئولان معتقد هستند که برای توسعه و آبادی کشور به رشته‌هایی از قبیل حقوق‌، اقتصاد و … نیاز است و اگر نسبت به رشته‌های علوم پایه بی توجهی شود قطعا به پایه‌های کشور آسیب وارد خواهد شد.

اندیشیدن تدابیر مناسب برای توجه به رشته علوم پایه از سوی وزارت علوم

منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اظهار کرد: پیشنهاد اکید ما این است که از توجه به جایگاه علوم پایه و مباحث مربوط به تحصیلات تکمیلی در پژوهش‌ها غفلت نشود. در سال‌های اخیر شاهد  ورود کمتر دانشجویان و استعداد‌های تحصیلی قوی به مجموعه علوم پایه بودیم که باید برای آن در دانشگاه ها تدبیری اندیشیده شود.

غلامی ادامه داد: پیشرفت علمی حاصل کار علمی در دانشگاه‌ها و بخش‌های پژوهش و فناوری است. رشد و توسعه علمی کشور همواره مورد توجه مقام معظم رهبری بوده است و وزارت علوم همچنان این بال قدرتمند علمی را پیش می‌برد.

وزیر علوم بیان کرد: به روز رسانی خدمات آزمایشگاهی در دانشگاه‌ها رخ داده و باعث رشد و توسعه پژوهش‌ها و کیفی سازی تحقیقات دانشگاهی شده است.

او گفت: دانشگاه‌های معین استان‌ها یک وظیفه کلیدی دارند و باید با اطلاع رسانی کامل مجموعه‌های داخل استان را در جریان امکانات موجود قرار دهند و مراکز غیر دولتی می‌توانند از این امکانات در ازای تأمین تعرفه‌های موجود استفاده کنند. نباید از ارتقای کیفی موسسات غیر دولتی در انجام پژوهش‌ها غفلت کنیم.

غلامی افزود: نباید به دلیل خلا امکانات و تجهیزات شاهد کار‌های سطح پایین و ضعیف در مجموعه آموزش عالی باشیم. برون داد‌های پژوهشی ما با این اقدامات و تجهیزات است که ارتقا پیدا خواهند کرد.

او بیان کرد: در حوزه‌های مختلف علمی از جمله علوم پایه شخصیت‌های توانمندی در دنیا داریم که وجود آن‌ها برای جلب توجه جمعیت جوان برای گرایش به سمت علوم پایه بسیار مهم است.

فارغ التحصیلان علوم پایه بازار کار ندارند

محمدرضا آهنچیان، مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی، درباره جذب دانشجویان به رشته‌های مهندسی، تجربی و علوم پایه اظهار کرد: پذیرش دانشجویان به این ۳ رشته بر عهده سازمان سنجش است.

او افزود: فرهنگ جامعه از رشته‌هایی که بتواند آینده تضمین شده تری برای رفاه نسبی دانشجویان داشته باشد استقبال می‌کند. نقش بازار و کنترل بازار در هدایت تحصیلی دانشجویان متغیر است؛ در تمام دنیا افراد قبل از انتخاب رشته، لیست رشته‌هایی را که بیشتر از همه مورد استقبال بازار است پیدا می‌کنند تا متناسب با آن به تحصیل بپردازند و به این ترتیب در راستای علائق خود قدم بر می‌دارند.

آهنچیان تصریح کرد: در حال حاضر رشته‌های پزشکی، زمینه اشتغال زایی زیادی را به دلایل مختلفی در جامعه ایجاد کرده اند و به همین علت باید به خانواده‌ها حق بدهیم که فرزندان خود را راهی اشتغال در این رشته‌ها کنند و به فکر دغدغه اشتغال در استقلال مالی و اقتصادی آنان باشند.

او با بیان اینکه وظیفه ما در نظام اجتماعی کشور این است که به فراهم کردن اشتغال سایر رشته‌ها کمک کنیم، تاکید کرد: رشته‌های علوم پایه زیرساخت توسعه محور هر کشوری را تشکیل می‌دهند و طی سال‌های اخیر در کشور ما آسیب جدی دیده اند. علوم پایه جزو رشته‌هایی است که ظرف مدت ۲۰ سال گذشته با افت شدیدی رو به رو بوده و به همین علت بازار کار خوبی برای فارغ التحصیلان آن فراهم نشده است.

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم اضافه کرد: عمده فارغ التحصیلان رشته علوم پایه باید جذب آموزش و پرورش می‌شدند تا به عنوان دبیر شاغل شوند اما به علت هم‌پوشانی دانشگاه فرهنگیان با دانشگاه‌های  بیشتر این افراد به سمت تدریس خصوصی روی می آورند یا در پژوهشگاه‌ها مشغول به فعالیت می شوند.

او اضافه کرد: گروه علوم پایه دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم تلاش زیادی کرده است تا به آسیب شناسی رشته علوم پایه بپردازد و پیشنهادات زیادی هم به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال کرده و شورا آن را در دستور کار خود قرار داده است.

مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم تاکید کرد: رشته‌های مهندسی با توجه به رونق بازار فناوری و ارتباط مستقیم فناوران با مهندسان صد درصد در آینده پرمتقاضی خواهند بود. این رشته دارای شاخه‌هایی است که بر آن اساس به کم متقاضی یا پرمتقاضی تقسیم می‌شوند. همچنین رشته هایی که به امنیت شبکه یا هوش مصنوعی مرتبط هستند در دنیا مورد استقبال زیادی قرار گرفته است و دانشجویان خوب کشور در این رشته ها مشغول به تحصیل هستند.

لزوم تقویت زیرساخت‌های رشته علوم پایه

شاید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به علت نداشتن برنامه ریزی دقیق در خصوص ایجاد تناسب میان ظرفیت دانشگاه‌ها برای پذیرش دانشجویان و به تبع آن حجم فرصت‌های شغلی در آینده موجب شده است که بسیاری از دانش آموختگان رشته‌های علوم پایه بیکار بمانند یا به اجبار در مشاغلی فعالیت کنند که هیچ ارتباطی با رشته تحصیلی آن‌ها ندارد. ناگفته نماند که بی رغبتی داوطلبان به رشته‌های علوم پایه باعث شده که وزارت علوم چندین بار نسبت به این معضل واکنش نشان دهد.

به همین منظور با توجه به علاقه‌مند بودن برخی داوطلبان و دانشجویان برای تحصیل در رشته‌های علوم پایه و هم اینکه وضعیت رشته‌های علوم پایه از شاخص‌های پیشرفت کشور‌هاست و کشور‌هایی که سرمایه‌گذاری بیشتری در این زمینه انجام می‌دهند، پیشرفته‌تر هستند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای رفع این معضل بزرگ به تدوین سیاست‌های مناسب در جهت افزایش چشمگیر داوطلبان برای تحصیل در رشته‌های علوم پایه اقدام کند و برای تحقق امکانات و زیرساخت‌های علمی و آزمایشگاهی و ایجاد بستر کارآفرینی را تقویت کند تا یک تناسب منطقی و عاقلانه میان داوطلبان با بازار کار ایجاد شود، چرا که رشته‌های علوم پایه در بهبود وضعیت علمی کشور موثر هستند.