بررسی آخرین وضعیت چشمه رنگین‌کمانی ساری؛ تخریب در یک‌قدمی؛ احیا کمی دورتر

الناز پاک نیا ||  در تابستان گرم و شرجی مازندران، در اطراف شهرستان ساری، چشمه سورت و طبیعت کوهستانی آن روزی خنک و لذت‌بخش برای مسافران و دوست داران طبیعت به همراه دارد.

چشمه پلكانی تراورتنی بی‌نظیر در ایران و كم‌نظیر در جهان، در روستای ‘ اروست ‘ بخش چهاردانگه‌ شهرستان ساری واقع است. چشمه سورت ساری در سال 1387 پس از كوه دماوند به‌عنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ثبت و به‌عنوان یكی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران موردتوجه قرار دارد.

تصاویری كه در فضای مجازی دست‌به‌دست شد که نشان از تخریب این چشمه دارد؛ مربوط به ضلع غربی چشمه باداب سورت است كه چندین سال پیش به دلیل جدا شدن طبیعی از چشمه اصلی خشک‌شده است اما چشمه‌های فعلی سورت نیز به دست گردشگران در دست تخریب است.برای رسیدن به چشمه سورت، در ایام پیک مسافر به‌ویژه در بهار و تابستان که این چشمه هواخوان خود را دارد، صدها خودرو در روز مسیر کوهستانی سورت را می‌پیمایند تا به ورودی این چشمه طبیعی برسند.ازآنجا خودروهای اهالی، مسافران را با دریافت هزینه‌ای به چشمه می‌برد، راه ناهموار و بالادست بودن چشمه موجب می‌شود که مسافران نتوانند با خودروهای شخصی دسترسی داشته باشند اما خودروهای نیسان و پاترول اهالی که هزینه‌ای گزاف نیز از مسافران دریافت می‌کنند نیز همان درصد تخریب را برای چشمه و اکوسیستم اطراف آن دارد.

زباله‌های به‌جای مانده از مسافران کاملانشان می‌دهد که چشمه به حال خود رهاشده است و دستگاهی مسئولیتی را برای آن در نظر نگرفته است.مسافران بدون دغدغه هم پای خود را درگذر زمان و تاریخ می‌گذارند و می‌روند بر روی رگه‌های آهکی که قرار است در آینده تبدیل به چشمه شوند.اینکه گردشگران نمی‌دانند و شاید می‌دانند و بی‌مبالاتی می‌کنند داستان دیگری است؛ رگه‌های آهکی در چشمه سورت به‌مرورزمان تبدیل به رگه‌هایی می‌شود که آب در آن‌ها جاری و سرازیر می‌شود ولی اگر همچنان قدم‌های مسافران ناآگاه و مسئولان بدون دغدغه ادامه یابد، در آینده اثری از  چشمه سورت باقی نخواهد بود.به نظر می‌رسد این چشمه بیش از اینکه نیاز به شعار و حرف درمانی داشته باشد، در حداقل 5 سال اخیر که طبیعت دوستان و فعالان محیط زیستی نظرشان بر توجه بیشتر بر این چشمه آب‌معدنی طبیعی است، حرف درمانی صورت نمی‌گرفت، امروز این چشمه وضعیت بهتری داشت.

مشخصات چشمه رنگین‌کمانی

چشمه باداب سورت حاصل تحركات زمین‌شناختی است، چشمه اصلی شامل دو حوضچه با آب‌شور و آب‌ترش است كه درصد بالایی شوری و ترشی دارند .منابع آبی این چشمه، زمین جوش است و از لایه‌های آهكی سطح زمین به سمت بالا حركت می‌کند و به دلیل شوری بیش‌ازاندازه قابل‌استفاده نیست.استخرهای مجاور چشمه سورت نیز از جریان‌های باریك آب تغذیه می‌کنند كه به‌صورت طبیعی تشکیل‌شده‌اند.به دلیل شكننده بودن حوضچه‌ها و دریچه‌های چشمه سورت، ورود گردشگران و تخریب چشمه مهم‌ترین خطری است كه این چشمه باستانی را تهدید می‌کند.جنس پلكان چشمه سورت از رسوبات تراورتنی و بسیار آسیب‌پذیر است و در صورت شكستن و یا ایجاد درز در بدنه، چشمه را با آسیب جدی مواجه خواهد كرد.

گفته می‌شود مدیریت چشمه سورت با منابع طبیعی است و اداره كل میراث فرهنگی مازندران بر اجرای درست ضوابط میراثی این اثر منحصربه‌فرد ملی در كشور نظارت می‌کند اما این چشمه در حدود 120 كیلومتری جنوب شرقی شهر ساری و بر فراز ارتفاعات رشته‌کوه‌های البرز قرار دارد.حوضچه‌های این چشمه بی‌نظیر كه یكی از ظرفیت‌های گردشگری سلامت نیز به شمار می‌آید به دو شكل گسلی و درزه‌ای و به فاصله كمتر از 20 متر از یكدیگر تشکیل‌شده‌اند و دارای طعم‌های متفاوت است.مهم‌ترین زیبایی این چشمه قرار گرفتن درشیب دامنه كوه است كه سبب شده در طول میلیون‌ها سال ده ها حوضچه کم‌عمق و زیبا بهرنگ‌های كرم ، نارنجی، زرد و قرمز را به وجود آورد و املاح آب آن حاوی سدیم ، یون‌های كلر ، آهن ، گوگرد و گچ است.

چشمه باداب سورت برای مردم مازندران یك چشمه آب‌معدنی دارای خواص درمانی محسوب می‌شود . باداب در اصطلاح مازندرانی از دو كلمه ‘ باد ‘ و ‘ آب ‘ تشکیل‌شده است و به چشمه‌ای گفته می‌شود كه آب آن برای درمان دردهای مفاصلی و رماتیسم مناسب است .

كلمه ‘ سورت ‘ نیز برگرفته از نام روستایی است كه قبلاً در كنار چشمه وجود داشته ولی از بین رفته است.

وعده‌ها…

در سال 95، 2 ميليارد و 500 ميليون ريال اعتبار از طرف دولت براي احياء پروژه چشمه سورت اختصاص يافت و در روزهای گذشته نیز استاندار مازندران از دستگاه‌های اجرایی مرتبط خواست تا به اجرای طرح‌های خدماتی و رفاهی در منطقه چشمه باداب سورت شتاب دهند.

به گزارش روابط عمومی استانداری مازندران، احمد حسین زادگان در جلسه بحث و بررسی در خصوص چشمه باداب سورت بر اجرای هرچه سریع‌تر تعهدات دستگاه‌های ذی‌ربط در این راستا تأکید کرد و گفت: ایجاد رمپ و راه دسترسی مناسب و متناسب و سهل برای مردم، ایجاد امکانات رفاهی و زیرساخت‌های لازم و … ازجمله اقداماتی است. دستگاه‌ها در اسرع وقت باید این اقدامات را انجام دهند تا شرایط برای رفت‌وآمد و حضور مردم در آنجا بهبود یابد.

اجرای طرح‌های احیایی، حفاظتی و گردشگری با تقسیم‌بندی وظایف دستگاه‌های مختلف ازجمله میراث فرهنگی و آب منطقه‌ای از سال ۹۷ در دستور کار قرار گرفت ولی ظاهراً تاکنون به‌صورت جدی اجرایی نشده است.

میراث فرهنگی مازندران تابستان سال ۹۷ اعلام کرده بود که برای اجرای طرح‌هایی احیایی بیش از ۲۰ میلیارد ریالی اعتبار تخصیص یافت و وعده داده بود که این اعتبار برای کارهای زیرساختی مانند  راه دسترسی، خط انتقال آب و روشنایی با پنل‌های خورشیدی در محوطه چشمه هزینه خواهد شد.