مدرک‌گرایی به‌جای پژوهشگری

بسیاری از پژوهشگران معتقدند صرف اینکه در 26 آذر ماه هر سال، مدیران برای رفع تکلیف، پشت تریبون از ضرورت حمایت پژوهشگران صحبت کنند و پس از آن سراغی از پژوهش و پژوهشگر نگیرند، توهین جدی به این موضوع است.
به گزارش حرف، به اعتقاد این پژوهشگران، مسئولان بیش از همه می توانند به پژوهش و پژوهشگری کمک کنند چرا که از یک سو قادرند نتایج پژوهش ها را به داخل جامعه ببرند و اجرایی کنند و از سوی دیگر می توانند اقدامات اجرایی را پژوهش محور نمایند.هفته پژوهش، بهانه ای است تا یک بار دیگر مسائل این حوزه را ارزیابی کنیم، اینکه جایگاه پژوهش در کجا قرار دارد و پژوهشگران تا چه اندازه مورد توجه هستند مساله ای است که فعالان این حوزه رضایت چنداانی از آن ندارند. کتاب سازی ها و جست و جوهای اینترنتی، به نظر می رسد جای پژوهشگران راستین را گرفته و عرصه را بر آنها تنگ کرده است.
** پژوهشگری و برداشت مطلب از فضای مجازی
نویسنده کتاب ‘ قائمشهر، باستان شناسی و آثار تاریخی’ در باره موانع بر سر راه پژوهش گفت: به عنوان یک باستان ‌شناس و پژوهشگر با فقدان فضاهای آموزشی برای پژوهش‌های باستان‌شناسی و تاریخ در مازندران مواجه هستم.
مهدی خلیلی کمبود کتابخانه تخصصی برای هر رشته و کمبود بنیادهای علمی در شهرها را از دیگر موانع بر سر راه پژوهش دانست و افزود: حمایت ضعیف دولت از پژوهش ‌های منسجم، مدرک ‌گرایی مراکز دانشگاهی و نبود کیفیت آموزشی و نداشتن رغبت جامعه امروز به پژوهش، باعث دلسردی پژوهشگران از ادامه مسیر است.
این پژوهشگر جوان خدمات ضعیف بیمه‌ ای پژوهشگران و نویسندگان را هم مشکلی دیگر برشمرد و ادامه داد: پژوهشگران حمایت مالی از سوی دولتمردان ندارند و همچنین دسترسی ضعیف به پایگاه داده‌ های پژوهشگران و نداشتن دسترسی سبب موازی ‌کاری در امر پژوهش می‌شود.
خلیلی کاربست یافته‌های پژوهشی را ناموفق دانست و گفت: وقتی در جامعه ایرانی ملاک مدرک‌ گرایی و روابط است نتایج پژوهش یک پژوهشگر که ماحصل سال ها تلاش بی ‌وقفه است بی‌معنا تلقی شده و دیده نمی‌شود یا دست ‌کم کمرنگ نشان داده می‌شود. وی افزود: در میان عموم جامعه و حتی دانشجویان، پژوهشگری به برداشت مطالب از فضای مجازی تقلیل یافته است که آسیب زیادی بر بدنه علوم زده است.
نویسنده کتاب ‘ شرح حال داریوش ‘ گفت: برخی پژوهش‌ها ممکن است در فضای جامعه امروزی کاربردی نباشد و بلکه سال ها بعد به نتایج مطلوب برسد ولی عموم پژوهش ‌ها اگر با حمایت دولت همراه باشد، بسیار کاربردی خواهد بود چرا که علوم مورد نیاز هر جامعه است.خلیلی وجود مشکلات اقتصادی را هم بر پژوهش و پژوهشگر تاثیر گذار دانست و افزود: جامعه ‌ای که اقتصاد مشکل نخست آن است، مطالعه کتاب و پژوهش نیاز آخر آن محسوب می‌شود.
وی مشکل عمده پژوهش‌ های امروز را تاسیس مجلات تخصصی بدون کیفیت علمی لازم عنوان کرد و گفت: برگزاری همایش‌ هایی با نام و محوریت علمی ولی بیشتر کسب درآمد اعضای برگزارکننده آن محسوس است.
خلیلی توضیح داد: کتاب‌ سازی و مقاله ‌سازی عده‌ ای پژوهشگرنما، منسجم نبودن پژوهش ‌ها و موازی‌ کاری پژوهشی ریشه در همین گونه همایش ها دارد و اینگونه مشکلات سبب می شود تا پژوهشگری واقعی و جدی در کشور شکل نگیرد و ما شاهد پژوهش هایی باشیم که بیشتر کپی از کارهای دیگران و منابع خارجی است .
** پژوهشگر تربیت نکردیم
محمد مهدی کریمی سلیمی نویسنده کتاب ‘ سلطان العلمای مازندرانی ‘ هم در گفت و گو با ایرنا گفت: به نتیجه برخی پژوهش ها ترتیب اثر داده نمی شود چون ساز و کاری برای آن وجود ندارد.
وی با بیان اینکه بسیاری از نهادهای تصمیم گیر، اعتقادی به پژوهش های مستقل ندارند، افزود: این نهادها پژوهش های مستقل را به رسمیت نمی شناسند و با نتیجه آن هم کاری ندارند.
این پژوهشگر جوان با اشاره به اینکه مراکز پژوهشی مانند مرکز آمار ایران به ارائه آمار می پردازند اما چه کسی باید به این آمار ترتیب اثر دهد، گفت: نهادی وجود ندارد که به نتایج پژوهش ها ترتیب اثر دهد که با نتیجه آمار چه باید کرد.
کریمی سلیمی که علاوه بر نوشتن کتاب های ‘ فاضل سراب تنکابنی ‘ ، ‘ عمربن فرخان طبری ‘ و ‘ امین الاسلام طبرسی ‘ ، مصحح دیوان عاشورایی حمزه عاشقان، رضا بصیری و عسکری منتظری، تسن، گفت: پژوهش در دنیا از طریق دانشگاهها و مراکز علمی انجام می شود، پژوهش ها کانالیزه بوده و نتیجه آن مورد استفاده قرار می گیرد و برخی پژوهش ها را هم مراکز خصوصی انجام می دهند که مشتری های خاص خود را دارند و بویژه در حوزه ورزش بسیار گسترده است.
وی با طرح این سئوال که چرا در کشور ما از نتایج پژوهش ها استفاده نمی شود’ ، یادآور شد: پژوهشگرانی که به شکل هدفمند برای مصارف صنعتی، سیاسی و اقتصادی پژوهش کنند، کم داریم و دانشگاه هم به این مساله نمی پردازند و به تحقیق و توسعه اهمیت نمی دهند.
این محقق مازندرانی با اشاره به اینکه دانشگاههای پژوهشگر تربیت نمی کنند، افزود: به عنوان کسی که در مرکز پژوهشی مشغول به کار هستم با دانشجویانی مواجه می شوم که نمی دانند در پژوهش به دنبال چه چیزی هستند.
وی توضیح داد: روش پژوهش چیزی نیست که افراد ذاتی از آن آگاه باشند، باید روش مراجعه به کتاب، استفاده از نمایه های کتاب و موارد اینچنینی را دانست.
کریمی افزود: همچنین پژوهشکده و کتابخانه ای که کتاب های مرجع در اختیار داشته باشد و این کتاب ها بتواند در علوم پیشرفته، مرجع باشد فقط در اختیار دانشگاههاست که افراد عادی به آن دسترسی ندارند، ضمن این که کتابخانه بسیاری از دانشگاههای ما ناقص است و یا سلیقه ای تکمیل شده است.
وی با گله از نبود جایی که پژوهشگر بتواند با مراجعه به آنجا منابع لازم را بیابد، گفت: اغلب پژوهشگران ناچار به تحقیق میدانی هستند که آن هم دردسرهای خود را دارد و اصل ماجرا اینجاست که ما پژوهشگر تربیت نکردیم.
این پژوهشگر مازندرانی موسسه های پژوهشی، پژوهشگران و نتایج پژوهش را سه ضلع پژوهش معرفی کرد و با تاکید بر این که هر سه ضلع در حال حاضر دارای اشکال است، گفت: در خوش بینانه ترین حالت، بعضی از دستگاهها و نهاداها پژوهش هایی را برای خود انجام می دهند مانند نظرسنجی و نظرخواهی از مردم که طبیعی است اعمال سلیقه در آن صورت گیرد تا نتیجه مطلوب برایشان حاصل شود.
عرصه های مختلف کاری، افراد صدیق و درستکار را در بدنه خود دارد و می توان گفت به همان نسبت، افراد سودجو را هم در دل خود جای می دهد و عرصه پژوهش هم از این موضوع، مستثنا نیست. به نظر می رسد نظام پژوهش باید بازنگری در بدنه خود داشته و خواسته های پژوهشگران جامه عمل پوشانده و از سودجویی افراد دیگر، جلوگیری کند تا موجب دلسردی پژوهشگران نشود./ ایرنا