چالش جاده سازی در جنگل های مازندران

شکار و صید، تخریب وقطع درختان نادر و غارت از پیامدهای جاده سازی است که ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی را با چالش مواجه می کند. دهه‌های متمادی است که جاده‌های جنگلی در دل جنگل‌های هیرکانی ساخته‌شده‌اند؛ صرف‌نظر از چگونگی ساخت آن‌ها و اثراتی که بر تنوع و ترکیب گونه‌های کناره و کف جنگل داشته‌اند، رفتار عموم مردم با این جاده‌ها نیز شایان توجه جدی است.هر تغییری در محیط، نه‌تنها موجب تغییر در طبیعت که منجر به ایجاد سبک خاصی از رفتار در افراد می‌شود و وجود این جاده‌های جنگلی، دسترسی‌پذیر و حضور بیشتر مردم را به عمق جنگل‌ها فراهم کرده؛ حضوری که اثر پیدای آن، زباله‌های رهاشده در دل جنگل‌ها و اثر ناپیدای آن بر نوع زیست جانوران و گیاهان منطقه بوده است.مصطفی عرب ازجمله اثرات تخریبی جاده‌های جنگلی را شکار و صید، قاچاق چوب، ورود گردشگران به اعماق جنگل‌ها، خودروهای آفرود و ورود غارت‌گران میراث فرهنگی برشمرد و افزود: این جاده‌ها موجب دسترسی همه افراد به عمق جنگل‌های حفاظت‌شده سازمان محیط‌زیست یا مناطق پایلوت با منابع غنی ازلحاظ دفینه و آثار تاریخی می‌شود.

به گزارش مهر، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه، بابیان اینکه برخی فصول برای سازمان ما از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت: در زمستان و پس از بارش برف زیاد در جنگل، بیشتر حیوانات به این جاده‌ها پناه می‌آورند چراکه به خاطر تردد، حجم برف در آن‌ها کمتر است و ازاین‌رو، راحت‌تر صید می‌شوند و همچنین، در شهریورماه و در فصل مستی مرال‌ها نیز آن‌ها به‌راحتی خطر را تشخیص نداده و شکارچیان حتی با خودروی سبک معمولی وارد این جاده‌ها شده و با چراغ‌کشی مرال‌ها را شکار می‌کنند.

عرب بابیان اینکه این جاده‌ها ورود گردشگران را به عمق جنگل‌ها سهل کرده است و ما درگشت‌های شبانه و حتی در اواخر آذرماه که هوا رو به سردی رفته نیز، با حجم عظیم افراد و تورها در جنگل مواجه هستیم، افزود: هرچند گردشگری آزاد است اما گاهی این افراد تحت عنوان تورهایی مانند تور رنگ بازی که حتی رسمی ایرانی نیست، به جنگل آمده و به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند و در همین دو هفته اخیر با یکی از این تورها مواجه و رنگ‌ها را از آن‌ها گرفته‌ایم.

وی بابیان اینکه اگر گردشگران مسائل زیست‌محیطی را رعایت کنند، ورود آن‌ها از دید ما اشکالی ندارد، افزود: برای بسیاری از گردشگران ملاحظات زیست‌محیطی مطرح نیست و برخی از تورها تنها به منفعت مادی می‌اندیشند و ما در جنگل‌ها از مسائل اخلاقی گرفته تا آسیب به محیط‌زیست همچون رهاسازی زباله و آتش‌افروزی مواجه‌ایم.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سوادکوه بابیان اینکه گردشگران باید رعایت فصول خاصی از سال را نیز در نظر داشته باشند، افزود: نیمه دوم شهریور تا نیمه اول مهر، فصل گاو بانکی است و گردشگران به‌راحتی وارد منطقه شده و در همه‌جا حضور دارند و گوزن که در این فصل به خاطر جفت‌یابی دائماً در حال کوچ است نمی‌تواند به‌راحتی چرخه طبیعی خود را طی کند.عرب بابیان اینکه بسیاری از گردشگران به‌واسطه این جاده‌ها به‌راحتی وارد جنگل می‌شوند، افزود: وجود گردشگر زیاد در منطقه با این حجم از جاده، کنترل ما را سخت می‌کند چراکه همه ماشین‌ها را نمی‌توان بازدید کرد و اگر شکاری هم اتفاق بیافتد می‌تواند با ماشین معمولی و در قالب گردشگر حمل شود.

وی یکی از مسائل مهم تخریب محیط‌زیست که در این چند سال اخیر سیر صعودی چشمگیری یافته را آفرود، دانست و افزود: قانون تخصصی برای برخورد با آفرودها که در دل مناطق ایجاد تخریب می‌کنند، نداریم اما مکاتباتی داشته‌ایم و مراجع قضایی همکاری خوبی با ما داشته‌اند ولی اگر مانند شکار و صید، قانونی برای آن باشد مسلماً هجوم آف‌رودها کاهش خواهد یافت. وی بابیان اینکه هدف ما تخریب این جاده نیست، افزود: اما برای جلوگیری از ضرر احتمالی می‌توان در ورودی این مسیرها خندق‌هایی حفر کرد تا به‌راحتی در دسترس همه افراد نباشد اما در مواقع لزوم نیز امکان استفاده از آن مهیا باشد.رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه بابیان اینکه با اجرای طرح تنفس شاید دیگر لزومی برای وجود این جاده‌ها نباشد، خاطرنشان کرد: با اجرای این طرح عواقب منفی جاده‌های جنگلی از سود آن بیشتر خواهد شد.

کارشناس واحد جنگل‌کاری شهرستان سوادکوه بابیان اینکه به‌تناسب بهره‌برداری از پارسل‌ها جاده‌ای دسترسی با کم‌ترین طول جاده و بیشترین پوشش به عرصه توسط افراد متخصص در جاده‌سازی جنگلی ایجاد شد، افزود: چراکه هدف ما جاده‌سازی نبوده بلکه اول حفاظت و سپس بهره‌برداری است.

وی بابیان اینکه متأسفانه این دیدگاه عمومی وجود دارد که تمام این جاده‌ها صرفاً برای برداشت چوب است، خاطرنشان کرد: بهره‌برداری تنها یکی از گزینه‌هاست و از دیگر موارد می‌توان به آتش‌بُر بودن این جاده و دسترسی سریع به مکان موردنظر برای بررسی آفات گیاهی اشاره کرد.وی افزود: پس از احداث جاده و اتمام بهره‌برداری، جاده‌ها خراش داده و مسیر دوباره احیا می‌شود و اگر جاده‌ای احیا نشده، شاید هنوز نیاز به انجام کار دوباره در منطقه وجود دارد.محمدی بابیان اینکه منابع طبیعی در قالب قرارداد و بر اساس موازین علمی و اصولی، پارسل را در اختیار موقت یک مجری طرح می‌گذارد، افزود: پس از انجام طرح، عملکردها جزءبه‌جزء بررسی می‌شود و یکی از آن‌ها بازبینی جاده‌ها است که اگر قصوری باشد مهلت زمانی مشخص و در صورت عدم انجام، مجوز قطع در آن مکان به آن‌ها داده نمی‌شود.وی بابیان اینکه تمام طرح‌های ما بدون استثنا دارای نگهبانی و برخی دارای پایش تصویری هستند، افزود: احتمال وقوع قاچاق چوب به‌واسطه این جاده‌ها کمتر از نیم درصد است اما در رابطه با شکار وظیفه محیط‌زیست زیاد می‌شود.

رئیس منابع طبیعی سوادکوه بابیان اینکه اکنون دیگر جاده جنگلی جدید احداث نمی‌شود، افزود: با اجرای طرح تنفس جنگل و مشخص شدن وضعیت بهره‌برداری، بسیاری از جاده‌های فرعی بسته خواهند شد تا محل تردد افراد نباشد و تنها آن‌هایی بازخواهد ماند که به روستاها ختم شده و برای عبور و مرور مردم نیاز است.

اکنون و پس از شروع طرح تنفس جنگل، شاید بسیاری از ضرورت‌های وجود جاده‌های جنگلی کمتر شود، ازاین‌رو، نیازمند توجهی دوباره در رابطه با چگونگی برخورد با آن هستیم؛ توجهی خاص از منظر اجتماعی و فرهنگی تا این جاده‌ها تبدیل به رد زخمی بر صورت جنگل‌ها نشوند.