حماسه ۹ دی را چگونه تحلیل نماییم؟

پس از انتخابات باشكوه سال ۸۸، شكل‌گيرى فتنه ۸۸ مانند زهرى در كام مردم‌سالاری دينى بود؛ بااین‌وجود شكل‌گيرى حماسه نهم دی‌ماه و بازگشت جامعه به آرامش از نقاط عطف تاريخ انقلاب اسلامى است. لذا شايسته است بر اساس نكات زير، به بازخوانى فتنه ۸۸ و حماسه نهم دی‌ماه در آستانه اين حماسه بزرگ پرداخته شود:

۱- تأكيد بر عبرت‌آموزی از گذشته در متون و نصوص دينى.۲- شناخت ماهيت دشمن داخلى و خارجى.۳- جلوگيرى از بروز فتنه‌هاى مشابه در آينده به‌واسطه‌ى افزايش ريسك ساختارشكنى.۴- ضرورت حفظ آمادگى و انسجام ملى براى مقابله با تهديدات و چالش‌هاى پيش‌رو.۵- جلوگيرى از تحريف و قلب تاريخ در آينده.۶- تغذيه فكرى و تحليلى نسل جديد نسبت به حوادث مهم تاريخى (جامعه‌پذیری سياسى نسل جديد).

۱) فتنه‌۸۸، پروژه يا سوءتفاهم؟

درباره چيستى و ماهيت فتنه ۸۸ دو نظر را مى‌توان برشمرد:

۱-  برخى معتقدند كه فتنه ۸۸، يك برنامه‌ريزى از قبل نبوده است و صرفاً اختلافات و بداخلاقى‌هاى سياسى موجب شكل‌گيرى فتنه ۸۸ شده است.

۲-  رهبر معظم انقلاب معتقدند كه «من در همين فتنه‌ى ۸۸ به بعضى دوستان قرائن و شواهد را نشان دادم؛ حداقل از ده سال، پانزده سال قبل از آن برنامه‌ريزى وجود داشت. از بعد از رحلت امام برنامه‌ريزى وجود داشت؛ اثر آن برنامه‌ريزى در سال ۷۸ ظاهر شد؛ مسائل كوى دانشگاه و آن قضايايى كه اغلب يادتان هست بعضى هم شايد درست يادشان نباشد. قضایایی كه سال گذشته پيش آمد، يك تجديد حياتى بود براى آن برنامه‌ريزى‌ها. چند سالى كه بگذرد، آن‌وقت قلم‌هاى بسته‌شده آگاهان بين‌المللى روان خواهد شد، بازخواهد شد، خواهند نوشت. ممكن است من آن روز نباشم، اما شماها هستيد؛ خواهيد شنيد، خواهيد خواند كه چه توطئه بزرگى پشت فتنه سال ۸۸ بود. اين فتنه خيلى چيز مهمى بود، قصدشان خيلى قصد عجیب‌وغریبی بود؛ درواقع مى‌خواستند ايران را تسخير كنند. اين‌هايى كه عامل فتنه بودند – توى خيابان، با بعضى از سخنگوهايشان – اغلب ندانسته وارد اين ميدان شده بودند؛ اما دست‌هایی اين‌ها را هدايت مى‌كرد، نمى‌فهميدند.»

۲) بسترهاى شكل‌گيرى فتنه ۸۸

حوادث مهم تاريخى و بحران‌ها و فتنه‌ها دفعتاً شكل نمى‌گيرند، بلكه گاهى سال‌ها وقت صرف مى‌شود و در ابعاد مختلف فكرى، اجتماعى، محيطى و تربيت نيروى انسانى به‌صورت تدريجى زمينه‌سازى مى‌شود. درباره‌ى بستر و زمينه‌هاى شكل‌گيرى فتنه ۸۸ در داخل و خارج مى‌توان به مقطع فعاليت اصلاحات در دهه ۷۰ توجه ويژه كرد و موارد ذيل را مطرح نمود:

الف: بسترهاى داخلى‌

۱- زمينه‌هاى فكرى‌

۱-۱- شكل‌گيرى حلقه فكرى در ماهنامه كيان و روزنامه سلام.

۲-۱- راه‌اندازی مطالعات جهت توسعه سياسى در معاونت سياسى مركز مطالعات رياست جمهورى توسط سعيد حجاريان در سال‌هاى ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۶.

۳-۱- اعزام ۲۵۰۰ دانشجوى بورسيه‌اى به كشورهاى غربى كه آغازگر انديشه‌هاى تجدیدنظرطلبان نسبت به ارزش‌هاى انقلاب بود.

۲- زمينه‌هاى فرهنگى، اقتصادى و سياسى‌ فرهنگى:

۲-۱- شروع هشدارهاى رهبر معظم انقلاب در اواخر دهه ۶۰ و اوايل دهه ۷۰ مبنى بر شبيخون فرهنگى، تهاجم فرهنگى، ناتوى فرهنگى و… كه نشان از عزم دشمن جهت تغيير باورهاى دينى و سياسى مردم داشت.

۲-۲-حضور جريان‌هاى غرب‌زده و نفوذى در جامعه و رسانه‌ها كه مقدسات را زير سؤال مى‌برد، مانند مقاله «خون به خون شستن محال آمد محال» توسط سعيد حجاريان كه عاشورا را حاصل خشونت پيامبر (ص) مى‌دانست.

اقتصادى: شكل‌گيرى توسعه اقتصادى مبتنى بر تفكرات ليبرال و سياست تعديل اقتصادى كه موجب از بين رفتن روحيات زمان دفاع مقدس و شكل‌گيرى رفاه‌طلبى و منفعت محورى شد.

سياسى: شروع رقابت‌هاى سياسى در جريان‌هاى سياسى كه كسب و حفظ قدرت را بر ارزش‌ها اولويت داده شد.

ب- بسترهاى خارجى نظام سلطه در مقابله با انقلاب اسلامى را مى‌توان در موارد زير مشاهده كرد:

۱-   تشديد اختلافات داخلى و تحريك دشمن براى استفاده از سياست «فشار بيرونى و دامن زدن به شكاف درونى»،۲-  ارتباط‌گيرى برخى عناصر داخلى و ترغيب دشمن به حمايت از برخى جريانات درون نظام،۳-  تجربه نظام سلطه به راه انداختن انقلاب‌هاى رنگى در سطح منطقه و وسوسه شدن به تكرار آن در جمهورى اسلامى ايران،۴-  مطرح‌شدن تغيير در نظام نسبت به سياست تقابل با نظام سلطه از سوى برخى نامزدهاى انتخاباتى و تلقى نظام سلطه به وجود ضعف در داخل و استعداد همراهى برخى نيروهاى سياسى باسیاست‌های غربگرايانه،۵-  شكست طرح‌هاى سخت براندازى و حركت دشمن به سمت طرح‌هاى نرم.

۴) علت شكل‌گيرى حماسه نهم دی‌ماه‌

۱-  نياز جامعه به انسجام: نگاهى به جامعه‌ى شركت‌كننده در حماسه نهم دى نشان مى‌دهد كه از همه طيف‌هاى سياسى حضور داشتند كه علت اين امر را بايد در تمايل مردم به بازگشت انسجام پس از ضررهاى فتنه ۸۸ و تخريب‌هاى آن دانست.۲-  با توجه به حضور گسترده مردمى از همه اقشار و گرايش‌ها در ۹ دى، مى‌توان نتيجه گرفت كه زمينه‌هاى شكل‌گيرى اين حماسه ريشه در اعتقادات مذهبى مردم، باورهاى مردم به اصل نظام جمهورى اسلامى، روحيه بیگانه‌ستیزی و استقلال‌طلبى آن‌ها از یک‌سو و مديريت هوشمندانه رهبر معظم انقلاب از سوى دیگر دارد.۳-  مردم در جريان فتنه ۸۸ به اين نتيجه رسيدند كه ماهيت فتنه در مقابل باورهاى اصيل و مقدسات آن‌ها است. اين نتيجه زمانى بارز شد كه در روز عاشورا مقدسات اين ملت مورد هتك حرمت فتنه‌گران قرار گرفت.۴-  مردم ايران نسبت به استقلال كشور و دخالت بيگانگان در امور داخلى خود همواره حساس بوده و درواقع روح عزت طلبانِ و انقلابى ملت ايران در تاريخ نشان داده است كه هر جا پاى بيگانگان به امور داخلی‌شان باز مى‌شود، واكنش شديدى نشان مى‌دهند. مردم در جريان فتنه به‌روشنی دريافتند كه برنامه‌ريزى و طراحى فتنه در دستان نظام سلطه و در امتداد توطئه‌هاى شوم استكبار در سال‌هاى انقلاب است. ازاين‌رو، با آفرينش ۹ دى نشان دادند كه آن‌ها به هر نوع مداخله‌گری خارجى پاسخ قاطعى خواهند داد، هرچند در جلوى حركت فتنه، افراد و شخصيت‌هاى سرشناس و باسابقه انقلابى باشند.۵- اصل نظام اسلامى در نزد مردم دستاورد خون شهداى اين مرزوبوم است و حفظ آن به معنای حفظ هزينه‌هاى مادى و معنوى است كه در این راه پرداخته‌شده است. ازاين‌رو، ملت در جريان چند ماه آشوب‌هاى فتنه ۸۸ به فهم و برداشت درست رسيدند كه بازيگران فتنه، اصل نظام را نشانه گرفته و در صورت موفقيت، دستاورد حياتى انقلاب اسلامى در معرض نابودى و زوال قرار مى‌گيرد.۶-  ملت ايران دلداده آرمان‌ها و انديشه‌هاى حضرت امام بوده و هستند. آن‌ها انديشه‌ها و راه امام راحل را راه نجات خود نه‌تنها از استبداد شاهى، بلكه استبداد روشنگرى و استبداد جهانى و آزادى از پول نظام سلطه مى‌دانند. ملت هميشه نشان داده‌اند كه هر نوع تعرضى به امام راحل به معنای تعرض به آرمان‌هاى آن‌ها است. همچنان كه در سال ۱۳۵۶ به امام توهين شد و حركت انقلابى عليه شاه شكل گرفت، توهين و اسائه ادب به حضرت امام در فتنه ۸۸، مردم را به واكنش خودجوش و غيرتمندانه وادار كرد.۷- ولايت محورى و ولايت دارى مردم ريشه در اعتقادات و باورهاى مذهبى آن‌ها دارد. مردم، باتجربه تاريخى خود به اين نتيجه رسيده‌اند كه اگر پشتيبان ولايت باشند به ممكلتشان ضربه نمى‌خورد. آن‌ها پيروى از ولى‌فقیه را پيروى از ولايت معصومين علیهم‌السلام مى‌دانند. لذا با نگاه به جهت‌گيرى‌هاى رهبرى، واكنش خود را با جريان فتنه تنظيم كردند و درنهایت ۹ دى را آفريدند.

۷) دستاوردهاى حماسه نهم دى‌

• ايجاد اتحاد ملى و انسجام اسلامى در بين مردم، افزايش اقتدار ملى، انسجام و استحكام نظام اسلامى.۲- گذار از طیف‌بندی اصلاح‌طلب – اصولگرا به انقلابى – غيرانقلابى با توجه به شناخت ماهيت دشمن خارجى و داخلى در ۹ دى.۳-  باور به اهميت و جايگاه جنگ نرم در شرايط فتنه‌هاى پيچيده.۴-  عمق‌بخشی به بينش و بصيرت سياسى مردم در شناخت جريان‌هاى سياسى و الگوهاى جديد دوستى و دشمنى با انقلاب.۵-  پيوند مردم و رهبرى، تعميق ارتباط مردم و جوانان با عاشورا و كاركردهاى فرهنگ عاشورايى.۶-  تائيد بر صحت و سلامت مكانيزم دموكراتيك انتخابات در نظام اسلامى و افزايش مشروعيت و مقبوليت مردمى نظام.۷-  تقويت و ارتقاء اعتماد عمومى به نقش‌بى‌بديل رهبرى در خنثى كردن فتنه‌ها در جامعه اسلامى.۸-  افشاى هسته‌هاى سخت و نرم جبهه مخالف و معاند نظام اسلامى متصل به بيگانگان و فروپاشى انسجام ساختارى و سازمانى آن‌ها به‌طور موقت.۹-  بازتوليد قدرت نرم نظام اسلامى با توجه به درس‌هاى نظرى و عملى آموخته‌شده از دوران مديريت بحران در فتنه ۸۸ براى آينده نظام.۱۰-  اذعان غرب به اقتدار و قدرت بازدارندگى نظام اسلامى و قدرت و درایت رهبرى در اين واقعه تلخ.۱۱-  غربالگرى انقلابيون واقعى از مدعيان دروغين و مشخص شدن چهره عافيت‌طلبان و مصلحت انديشان در سطح عناصر راهبردى و تأثیرگذار.

محسن رحمانی