همه‌چیز درباره پدافندغیرعامل زیستی

ریاست مرکز بهداشت و درمان دانشگاه مازندران در گفت‌وگوی اختصاصی با حرف مازندران مطرح کرد؛

گروه اجتماعی؛ انسان همواره با وقوع حوادث گره خورده، مخاطرات با منشأ طبیعی یا انسانی به یک چشم بر هم زدن می‌توانند زندگی را دگرگون کنند و به گونه‌‏ای نشانه ‌های حیات را در یک بخش وسیعی از بین ببرند تا جایی که زمین میتواند به مکانی تبدیل شود که گویی یک موجود زنده در آن زندگی نمی‌کرد، پس رعایت تمهیداتی پیشگیرانه جهت مصون داشتن انسان‏ها از خطرات احتمالی از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.

ما در روزنامه حرف مازندران، در هفته گرامیداشت پدافند غیرعامل مصاحبه‌ای با شهرام کلانتری ریاست مرکز بهداشت و درمان دانشگاه مازندران ترتیب دادیم تا در مورد پدافند غیرعامل زیستی که از مهم‌ترین موضوع روز جهان است، گفت‌وگویی تفصیلی ترتیب دادیم که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.

سوال: پدافند غیرعامل چیست؟
 
 پاسخ: به هر عملی که با استفاده از امکانات موجود به‌منظور جلوگیری و مقاومت در مقابل پیشروی دشمن و انهدام نیروهای تک آوری دشمن انجام یا هر گونه عملیاتی که در آن درجه‌ای از پایداری دیده شود پدافند می‌گویند که از دو پخش پدافند عامل و پدافند غیرعامل تشکیل می‌شود.

پدافند عامل به‌معنای به کارگیری مستقیم جنگ‌افزار، به‌منظور خنثی کردن و یا کاهش اثرات حملات و عملیات‌های مختلف توسط دشمن است و پدافند غیرعامل به مجموعه‌ای از اقدامات غیر مسلحانه‌ گفته می‌شود که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن شود.
 
سوال: در مورد پدافندغیرعامل بیشتر توضیح دهید؟
 
پاسخ: پدافند غیرعامل به دو بخش پدافند سخت و پدافند نرم تقسیم می‌شود در پدافند سخت اقدامات سخت‌افزاری و در پدافند نرم از تاکتیک‌های مبتنی بر برنامه‌ریزی جهت آماده‌سازی سازمان‌ها استفاده می‌شود.
 
 
سوال: با توجه به تخصصتان پدافند غیرعامل زیستی را معرفی کنید؟
 
پاسخ: هرگونه آلودگی از نوع ویروسی یا میکروبی که به‌وسیله آذوقه یا هر نوع نیازمندی‌های طبیعی توسط دشمنان به کشور وارد شود، تهدید زیستی به شمار می‌رود و مجموعه اقداماتی که در جهت کاهش آسیب‌پذیری جامعه و حفظ سرمایه انسانی انجام می‌شود، پدافند غیرعامل است.

وقتی صحبت از تهدیدات زیستی می‌شود، منظور تهدیدات طبیعی از جمله زلزله و سیل نیست، بلکه منظور تهدیدات انسانی است که توسط دشمن، عوامل دست‌نشانده دشمن در داخل و عوامل خودی به‌طور ناخواسته پیش می‌آید، چون اولویت نخست پدافند غیرعامل زیستی حفظ جان انسان‌ها و به‌عبارتی حفظ سرمایه انسانی کشور است، دشمن از این طریق جمعیت را دچار مشکل می‌کند و به موجب آن هزینه‌های کشور مورد حمله را افزایش می‌دهد.

سوال: در خصوص عوامل زیستی یا همان ابزار دشمن توضیح دهید؟

پاسخ: بیماری‌های عفونی یا سمومی که در بیوتروریسم یا تسلیحات زیستی به کار می‌روند عوامل زیستی هستند،
تقریبا بیش از هزار و ۲۰۰ نمونه مختلف وجود دارد که شامل پریون‌ها، ویروس‌ها، میکروارگانیسم‌ها (باکتری و قارچ) که خاصیت حساسیت‌زایی، بیماری‌زایی و کشندگی دارند.

اندازه کوچک این عوامل به آن‌ها این امکان را می‌دهد که بتوانند برای ساعت‌ها حتی تا یک روز یا بیشتر در هوا باقی بمانند، آن‌ها می‌توانند از مکانیزم فیلترینگ سیستم تنفسی فوقانی انسان بگذرند و وارد شش‌ها و جریان خون شوند.

سوال: آیا این عوامل فقط انسان‌ها را تهدید می‌کند؟

پاسخ: خیر! علاوه بر آسیب‌های وارده به انسان‌ها از سلاح‌های زیستی، علیه حیوانات و مواد غذایی نیز استفاده می‌شود تا بدین ترتیب به معاش و اقتصاد یک کشور آسیب وارد شود.                        
 
سوال: سلاح‌های زیستی چه ویژگی‌های بارزی دارند؟

پاسخ: تاثیر آن‌ها آنی نیست، برای دست‌یابی به تاثیر مورد نظر، تنها به مقادیر ناچیزی از این سلاح نیاز است، می‌توانند تاثیر ثانویه نیز داشته باشند، مواد بی‌جان را نابود نمی‌کنند، تعدادی از میکروارگانیسم پ‌های سموم بسیار خطرناکی تولید می‌کنند.

توکسین‌هایی که برای اهداف نظامی به کار برده می‌شوند به عنوان عوامل جنگ شیمیایی طبقه‌بندی شدند.
 
سوال: عوامل زیستی از چه طریقی تامین می‌شود؟

پاسخ: از طریق دولت تامین‌کننده، منحرف‌سازی مسیرهای حمل و نقل، منابع طبیعی، سرقت از دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌های میکروب‌شناسی، دامپزشکی، صنایع و غیره.
 
سوال: الگوی بیماری بالینی که نشان از شیوع عامل تهدید زیستی است، چگونه است؟

پاسخ: افزایش ناگهانی در شمار بیماران با علایم مشابه، افزایش میزان مرگ ومیر در بین قربانیانی که در محل کار و زندگی آن‌ها مشابه است، بیماری مشابهی که به‌طور همزمان در حیوانات نیز ایجاد می‌شود، بیماری‌ای که به‌طور طبیعی نباید در منطقه‌ای دیده شود و یا زمانی بروز کند که انتظار نمی‌رود، تشخیص یک بیماری شناخته شده بیوتروریسمی همچون سیاه زخم یا آبله.
 
سوال: عوامل زیستی چگونه منتشر می‌شوند؟

پاسخ: از طرق؛ انتشار در هوا جهت آلودگی تنفسی، آلودگی آب و غذا، فرو رفتن جسم خارجی در بدن، تماس مستقیم با افراد یا حیوانات، مهمات و جنگ افزارهای نظامی.
 
پاسخ: چرا دشمن از عامل زیستی برای تهدید استفاده می‌کند؟
 
پاسخ: چون تهیه یا تولید آن آسان است و استفاده از آن به‌عنوان یک جنگ‌افزار کار سختی نیست، قیمت نسبتا ارزانی دارد و به‌راحتی رها می‌شود، هچنین تشخیص آن در بلندمدت ممکن است، از طرفی عامل زیستی در برابر شرایط محیطی مقاوم بوده و توانایی استفاده جهت کشتار یا ناتوان‌سازی را دارد.

پاسخ: حملات زیستی را چگونه می.توان کنترل کرد؟
 
پاسخ: صول اساسی کنترل حملات زیستی بر توانایی سریع در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی استوار است، دانش کافی و آگاهی از نوع و نحوه حمله زیستی امکان مقابله با آن را فراهم می‌کند، از این رو آماده سازی برنامه‌های جامع در شرایط مختلف قادر به پاسخگویی و مهار بحران باشد بسیار حائز اهمیت است.

برای دفاع در برابر عوامل زیستی، مدل‌ها و طرح های متعدد ارائه شده است، مهم‌ترین اقدامات، تشخیص سریع حملات زیستی و شناسایی عوامل مولد آن‌ها است که البته تشخیص اولیه وقوع حمله زیستی آسان نیست چون عوامل زیستی بر خلاف عوامل شیمیایی فاقد رنگ، بو و مشخصات ظاهری قابل تشخیص هستند به‌طوری که افراد متوجه آلودگی نمی‌شوند و گسترش بیماری و قدرت انتشار به حدی سریع است که فرصت تشخیص برای کسی باقی نمی‌ماند.

اما در صورتی که امکان تشخیص سریع و به موقع حملات زیستی وجود داشته باشد با طراحی روش مناسب درمانی می‌توان از شیوع بیماری عفونی جلوگیری کرد، تقریبا همه کشورها به نوعی در حال کسب آمادگی برای مقابله با حملات زیستی هستند، برخی از کشورها لیست کامل این نوع از عوامل را تهیه و برای مقابله با آن‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اند که اولین برنامه برای کسب آمادگی مقابله با سلاح‌های زیستی تهیه واکسن کارآمد و ذخیره آنتی بیوتیک علیه آن‌ها است.