نمایشگاه‌های تخصصی مازندران؛ از ویترین‌سازی تا یک دورهمی شیک

ساری گروه اجتماعی: نمایشگاه‌های تخصصی در مازندران طی سال‌های اخیر گسترش چشمگیری پیدا کرده و در حوزه‌های متنوعی از اقتصاد روستایی، صنایع بومی، کشاورزی، خودرو، گردشگری، صنایع غذایی و اقتصاد خرد و حالا الکامپ برگزار شده‌اند. این تنوع در نگاه نخست نشانه پویایی اقتصادی و فرهنگی استان تلقی می‌شود، اما بررسی دقیق‌تر ماهیت و خروجی این رویدادها نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از آنها هنوز با استانداردهای یک نمایشگاه مسئله‌محور فاصله دارد. بسیاری از این نمایشگاه‌ها به جای آن‌که در راستای حل مسائل واقعی استان و پاسخ به نیازهای توسعه‌ای طراحی شوند، بیشتر شکل یک دورهمی پرزرق‌وبرق پیدا می‌کنند که در نهایت خروجی ماندگاری از خود برجای نمی‌گذارد.

استان مازندران، به دلیل گستره جغرافیایی متنوع و ظرفیت‌های اقتصادی گسترده، می‌تواند از نمایشگاه‌ها به‌عنوان ابزار سیاست‌گذاری و شبکه‌سازی استفاده کند؛ اما در عمل، نمایشگاه‌ها اغلب بدون پیوست پژوهشی، بدون مطالعه نیازسنجی و بدون ارتباط نظام‌مند با بدنه دانشگاهی و تخصصی برگزار می‌شوند. در بسیاری از موارد، هدف‌گذاری مشخصی برای این رویدادها وجود ندارد و از همان ابتدا «برگزاری نمایشگاه» به هدف تبدیل می‌شود، نه «حل مسئله از طریق نمایشگاه». این وضعیت موجب شده است که نمایشگاه‌های تخصصی عملاً به ویترین‌هایی مقطعی تبدیل شوند که بیشتر بر جلوه‌های اجرا استوارند تا ایجاد ارزش افزوده برای استان.

در شرایط مطلوب، یک نمایشگاه تخصصی باید بتواند بخشی از زنجیره تصمیم‌سازی در استان باشد؛ یعنی پلی میان فعالان اقتصادی، پژوهشگران، نهادهای اجرایی و مردم ایجاد کند و از رهگذر نشست‌های تخصصی، ارائه‌های کارشناسی و تبادل تجربیات، به تولید دانش و راهکار کمک کند. اما در اغلب نمایشگاه‌های مازندران، نشست‌های کارشناسی یا برگزار نمی‌شود یا در سطحی‌ترین شکل ممکن انجام می‌گیرد. معمولاً خروجی مدونی از این رویدادها منتشر نمی‌شود و حتی اگر هم ارائه‌ای صورت گیرد، در فرآیندهای رسمی تصمیم‌گیری استان جایی پیدا نمی‌کند. در نبود این حلقه‌های حیاتی، نمایشگاه‌ها عملاً به برنامه‌هایی تشریفاتی تبدیل می‌شوند که بیش از آن‌که مسئله‌ای را باز کنند، تنها مراسمی برای حضور مقامات، گرفتن عکس و گذران چند روز فعالیت غرفه‌ای هستند.

این در حالی است که مازندران ظرفیت‌های گسترده‌ای دارد که اگر نمایشگاه‌ها متناسب با آن طراحی شوند، می‌توانند به یکی از ابزارهای مهم توسعه استان تبدیل شوند. در بخش کشاورزی، مازندران یکی از قطب‌های تولید محصولات استراتژیک است و نمایشگاه‌های تخصصی می‌توانند نقش مؤثری در زنجیره ارزش، عرضه فناوری، معرفی الگوهای نوین کشت و اتصال تولیدکنندگان به بازارهای جدید داشته باشند. در حوزه گردشگری، نمایشگاه‌های حرفه‌ای می‌توانند موجب معرفی ظرفیت‌های مغفول، جذب سرمایه و حتی توسعه اقتصاد رویداد در استان شوند. در بخش فناوری و اقتصاد دیجیتال نیز، برگزاری نمایشگاه‌های برنامه‌محور می‌تواند نیازهای تحول دیجیتال استان را شناسایی کرده و زمینه اتصال شرکت‌های نوآور به نهادهای اجرایی و محلی را فراهم کند.

با وجود این ظرفیت‌ها، نبود نقشه راه دقیق برای اقتصاد نمایشگاهی استان باعث شده است که بسیاری از فرصت‌های مهم از دست برود. برگزاری نمایشگاه بدون ارزیابی، بدون معیارهای کیفی، بدون گزارش رسمی و بدون پیوست سیاستی، عملاً اثر این رویدادها را به حداقل می‌رساند. نمایشگاه‌های تخصصی تنها زمانی می‌توانند نقش‌آفرین باشند که از مرحله «تقویم رویداد» عبور کرده و به «ابزار حکمرانی توسعه» تبدیل شوند؛ ابزاری که بتواند در پایان هر دوره برگزاری، مجموعه‌ای از پیشنهادها، راهکارها و نتایج اجرایی را به دستگاه‌های مسئول ارائه دهد.

عبور از وضعیت فعلی نیازمند تغییر رویکرد در مدیریت نمایشگاه‌هاست. حضور پژوهشگران، الزام به تهیه گزارش‌های کارشناسی، مشارکت واقعی بخش خصوصی، تعریف سازوکارهای ارزیابی و ایجاد پیوند میان نمایشگاه و نظام مسائل استان، از جمله اقدامات ضروری برای اثربخش‌کردن این رویدادهاست. تا زمانی که این تغییر رخ ندهد، نمایشگاه‌های مازندران هرچند از نظر تعداد و تنوع چشمگیر باشند، اما سهم آنها در حل مسائل واقعی استان ناچیز باقی خواهد ماند.