معجزه‌ استقرار گنبد تا ماجرای جنس متفاوت خاک

علی مهاجری با بیان اینکه موریانه سوراخ‌هایی به عمق 3 متر در الوارهای قوس‌های زیر گنبد حرم امام حسین (ع) ایجاد کرده گفت:‌ مجموعه گنبد با احتساب پشت بام حرم مطهر 1200 تن وزن دارد که تا کنون به شکل معجزه آسایی فرو نریخته است.علی مهاجری در گفت‌وگو با فارس، با اشاره به پروژه ترفیع گنبد و تقلیل ستون‌های حرم مطهر سیدالشهداء (ع) گفت: بعد از قبول مسئولیت در ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان تصمیم گرفتیم فعالیتی برای بازسازی عتبات عالیات توسط مردم کرمان انجام پذیرد و به همین منظور یکی از پروژه‌ها مدنظر را انتخاب کردیم.وی افزود: بعد از بررسی‌های مختلف متوجه شدیم که طرح ترفیع گنبد چندین سال در دستور کار عتبه قرار داشته اما به خاطر دلایل فنی و متفاوت عملیاتی نشد.

* موافقت با طرح ترفیع گنبد و تقلیل ستون‌ها

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان خاطرنشان کرد: بعد از یافتن طرح ترفیع گنبد خدمت شیخ مهدی کربلایی تولیت حرم مطهر امام حسین (ع) رسیدیم و سپس طرحی را با انگیزه ترفیع گنبد ارائه دادیم؛ موافقت اولیه هم دریافت شد و سپس مشاوره انتخاب کردیم.مهاجری افزود: در آن طرح نشان دادیم برای نگهداری گنبد جدید شمع‌هایی را باید در کنار ستون‌ها اضافه می‌کردیم؛ آقایان گفتند که سالها دنبال تقلیل و لاغرسازی ستونها بوده‌اند چرا که این موضوع یکی از مشکلات در ایام زیارتی بوده و نزدیکی ستون‌ها به ضریح مطهر امام حسین (ع) مشکلاتی را در ایام شلوغی و ازدحام زائر ایجاد می‌کرد.

وی یادآور شد: در طرح ترفیع گنبد حتی ایتالیایی‌ها و فرانسوی‌ها هم طرح‌هایی را ارائه داده بودند اما سرانجام این توفیق نصیب ما شد.

* وجود آب در عمق یک و نیم متری کف حرم

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان عنوان کرد: این بنا قدیمی است و بیش از هزار سال قدمت دارد (زمان آل بویه) و آب تا یک و نیم متری کف حرم بالا آمده است؛ فشارهای جانبی که از سوی صحن انجام شده و طولانی بودن عمر بنا مشکلاتی را در پی داشته است.مهاجری افزود: گروه مشاوران ما از نخبگان کشور بوده‌اند و افرادی هستند که اکثر سدها و برج میلاد را در رزومه خود داشته‌اند و از توانایی بالایی برخوردارند.وی تصریح کرد: کار و مطالعات بعد از مشاوره‌ها به سرعت شروع شد و نهایتا عملیاتی شد و آخرهای 93 تجهیز کارگاه انجام گرفت و در سال 94 نیز تمام کار آغاز شد.

* لاغر سازی 60 درصدی هر ستون و افزایش فضای زیارتی

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات کرمان خاطرنشان کرد: در ستون اول که در باب الراس قرار داشت و فاصله آن یک متر و 70 سانتی متر از ضریح بود کار را شروع کردیم.مهاجری اظهار کرد: در این طرح 60 درصد از این ستون را لاغر می‌کنیم یعنی فاصله یک متر و 70 سانتی متری از ستون نزدیک به ضریح است را به بیش از 4 متر رسانده‌ایم؛ در همه ستون‌ها بیش از 2 متر و نیم اضافه می‌شود.

وی تاکید کرد: کار حساس و سختی است؛ گنبد موجود 1200 تن بار دارد و وزن موجود روی این ستون‌ها است و وزن موجود روی این ستون‌ها قرار دارد و بنای خسته باید ترمیم و مرمت و مقاوم سازی و لاغر سازی شود.رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان عنوان کرد: استفاده از تکنولوژی روز و امکانات موجود و آخرین ابزار و مصالح و نیروهای کارآمد باعث شده پروژه بی نقص باشد.ستون‌های آجری را با ترکیبات ویژه به بتن ضد انفجار تبدیل کرده‌ایم.

مهاجری توضیح داد: اکثر نیروهایی که در این طرح فعالیت دارند به صورت تبرعی هستند و تاکنون هیچ مشکلی برای هیچ یک از کارگران از لحاظ ایمنی پدید نیامده و کارگران با عشق و علاقه فعالیت می‌کنند.وی  تصریح کرد: در پروژه لاغر سازی و تقلیل ستونها کارها بسیار با دقت و مطالعاتی انجام شده و حتی خاک تا عمق 26 متری ستونها را نیز آزمایش کرده‌ایم و هیچ مشکلی وجود ندارد.

مهاجری خاطرنشان کرد: در گذشته ستونها از آجر بوده است اما در حال حاضر از بتن ساخته شده و مقاومت آن 2 تن بر یک سانتی متر مربع است که بتن خود متراکم محسوب می‌شود و دارای ترکیبات ویژه و ضد انفجار است.

* نصب شمع در عمق 4 متری

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان گفت: برای اینکه پایه‌های ستون ضریح مطهر امام حسین (ع) رها نشود تا بار اضافه بر آن قرار بگیرد شمع‌هایی را در اعماق زمین نصب کرده و محکم‌کاری می‌کنیم تا ریشه و پایه ستون، نگهداری شده و سر جای خود بایستند ضمن اینکه این کار را به صورت زوج انجام می‌دهیم.

مهاجری گفت: با دستگاه‌های حفاری اطراف ضریح را کنده و شمع‌کاری می‌کنیم و این شمع‌ها را در عمق 4 متری زمین فرو می‌بریم که البته این کار در فواصل 50 سانتی‌متری به صورت منظم و به وسیله کابل‌های کشی که در تاج سدها به کار می‌رود به یکدیگر دوخته شده که در پایان کار به وضوح مشخص می‌شود که 4 طرف ستون به یکدیگر دوخته شده است.

* دستگاه اسکن عمق خاک فقط تا عمق 6 متری را نشان داد

وی تصریح کرد: گودال تمامی این شمع‌ها با بتن مسلح شده به طوری که حتی اگر ستون‌ها هم شل شود به دلیل اقدامات صورت گرفته ضریح سر جای خودش قرار خواهد گرفت.

مجری پروژه ترفیع گنبد حرم مطهر سیدالشهدا (ع) خاطرنشان کرد: سال 1390 که برای کار مطالعاتی خاک و جنس آن به حرم مطهر امام حسین (ع) آمدیم دستگاه‌های اسکن خاک و زمین را با خود آوردیم تا عمق 35 متری زمین و موضوعات درون آن را به صورت علمی بررسی کنیم.وی گفت: این دستگاه اسکن که کارش شبیه رادیوگرافی است و با پرتوهای اشعه ایکس کار می‌کند تمام موضوعات داخلی زمین را نشان می‌دهد اما چون مدنظر ما عمق 15 متری زمین بود به همین دلیل تا این عمق را اسکن کردیم اما دستگاه اسکن تا عمق بیش از 6 متر را در زیر ضریح بیشتر به ما نشان نداد و بعد از سوال ما متوجه شدیم که بدن مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) در عمق بین 6 تا 7 متری زمین قرار دارد.

* متفاوت بودن جنس و بوی خاک

مهاجری افزود: وقتی که خاک اطراف ضریح را بررسی کردیم و به عمق 11.5 متری زمین رسیدیم متوجه شدیم که نوع خاک و بوی آن در متراژهای مختلف عمق زمین متفاوت است. به طوری که خاک‌های نزدیک بدن مطهر حضرت سیدالشهدا (ع)، عطر و جنسی متفاوتی با خاک‌های دیگر نقاط داشت.مجری پروژه تقلیل ستون‌های حرم مطهر امام حسین (ع) اظهار داشت: مقداری از خاک نزدیک پیکر مطهر سیدالشهدا (ع) را به آزمایشگاهی در کرمان منتقل کردیم اما 3 سال پیش و در ایام تاسوعا این خاک به رنگ قرمز درآمد و روز عاشورا هم به رنگ سابق‌اش بازگشت. البته این موضوع در سال‌های گذشته و سال جاری هم تکرار شد.

وی تصریح کرد: مقداری از ضخامت ستون‌ها را که لازم بود برش زده و با میلگرد و بتن آن را مسلح کرده و در آینده هم همین کار را انجام خواهیم داد. ضمن اینکه بخشی از آجرها برداشته شده و شمع‌ها و سر شمع بر روی آن به صورت شبکه‌ای نصب شده و سپس بتن‌ریزی انجام می‌شود.

مهاجری اظهار داشت: برای اینکه بتوانیم 2 تن بار موجود را در یک سانتی‌متر مربع نگهداری کنیم پی و ستون خاصی را به همین منظور طراحی کردیم در حالی که این امر در گذشته یک تن بار در یک سانتی‌متر بود. البته هم اکنون 40 سانتی‌متر بتن‌ریزی به همراه شبکه آرماتوربندی و میلگرد به همراه بخشی از ستون‌های باقی‌مانده قبلی کفایت می‌کند.

* تلاش برای حفظ حداکثری ستون‌های قدیمی اطراف ضریح

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان افزود: اگر می‌خواستیم تمامی ستون‌ها را به صورت کامل لاغر کنیم می‌توانستیم براحتی به ستونی در ابعاد 70 در 70 برسیم. اما اصل را بر‌ آن گذاشتیم که میراث قدیمی این ستون‌ها حفظ شود.وی خاطرنشان کرد: تلاش داریم ستون قطور قبلی با آن فضا،‌ دیوار، درب‌ها و پیکرها حفظ شود.مهاجری گفت: اگر تمامی این ستون‌ها را جمع کنیم نمی‌توانیم در پایان به صراحت اعلام کنیم که مشکل تمامی زائران و فشارهای جمعیت بالای پشت ضریح را حل کرده‌ایم اما با لاغر سازی این ستون تلاش داریم تا گرفتاری، درگیری و مشکل ازدحام زائران را حل کنیم.

* آزاد سازی اطراف ضریح

مجری پروژه ترفیع گنبد حرم مطهر سیدالشهدا (ع) افزود: در ابتدا قرار بود یک متر از هر ستون را لاغر کنیم اما با اقدامات انجام شده و براساس فضای موجود و همچنین کسب اجازه از تولیت حرم مطهر امام حسین (ع) تقلیل ستون به 2 متر و 80 سانتی متر رسید.

مهاجری افزود: این تعریف که پس از تقلیل ستون‌ها در مجموع 9 متر فضای فیزیکی ستون‌ها باز شده و می‌توانند 18 زائر علاوه بر زائران دیگر در اطراف ضریح مستقر شوند خیلی معنا ندارد زیرا پروژه لاغر سازی ستون‌ها توانسته گره کوری را باز کرده و تراکم جمعیت بالا را در ایام ترافیک زائر و فشار زیاد جمعیت پشت ضریح را از بین ببرد.

وی تصریح کرد: در حال حاضر حدود 50 درصد پروژه لاغرسازی ستون‌ها انجام و از 48 متر مساحت اشغال شده قبلی ضریح توانسته‌ایم 26 متر آن را آزاد کنیم که این اقدام برای حضور تعداد بیشتری از زائران در اطراف ضریح اقدامی حیاتی محسوب می‌شود چرا که توانسته یک گره کور را باز کند.

*نصب پنجره ویژه شبیه

مجری پروژه تقلیل ستون‌های حرم مطهر امام حسین (ع) خاطرنشان کرد: بخشی از ضریح مطهر سیدالشهدا (ع) به درخواست تولیت این حرم مطهر شبیه پنجره فولاد حرم حضرت امام رضا (ع) خواهد شد به طوری که یک پنجره 5 در 5 در آینده‌ای نزدیک در بخشی از دیوار ساخته خواهد شد.

وی افزود: همه قوس‌های داخلی اطراف گنبد مطهر سیدالشهدا (ع) با مصالح گچ و آجر ساخته شده که مربوط به 400 تا 500 سال پیش بود و به دلیل گذشت سالیان زیاد ترک‌های زیادی برداشته و باید تمامی اینها با دقت زیادی برداشته می‌‌شد و به وسیله رابیتس کاری و میلگردهای بافته شده به وسیله شبکه‌های آرماتوربندی اصلاح می‌‌شد که با بتن‌ریزی‌های انجام شده در اطراف گنبد مطهر این مشکل تا 500 سال آینده نیاز به بازسازی نخواهد داشت.مهاجری خاطرنشان کرد: پروژه تقلیل ستون‌های حرم مطهر امام حسین (ع) برعهده ستاد عتبات عالیات استان کرمان گذاشته شده و منابع مالی و پشتیبانی آن هم توسط مردم این استان انجام می‌شود.

*فعالیت 15 ساعته 70 کارگر حاضر در پروژه

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان درباره تعداد کارگران حاضر در این پروژه گفت: تمامی کارگران ایرانی هستند و از 70 کارگر حاضر در این پروژه بین 20 تا 25 نفر آنها قراردادی و حدود 50 نفر هم متبرع هستند. ضمن اینکه ساعت کار آنها از 7 صبح تا 21 شب است.مهاجری با بیان اینکه تمامی کارگران در یک شیفت کاری 15 ساعت کار می‌کنند خاطرنشان کرد: ویزای حدود 50 نیروی متبرع حاضر در این پروژه کارگری و یک ماهه است که بعد از پایان مهلت قانونی ویزا باید به ایران باز گردند.

وی تصریح کرد: تا کنون حدود هزار نیروی متبرع بعد از گزینش‌های صورت گرفته توسط ستاد عتبات عالیات در استان کرمان و انجام آزمایشات مختلف مهارتی به این پروژه دعوت می‌شوند.

* لاغرسازی هر ستون در 6 ماه

مجری پروژه ترفیع گنبد حرم مطهر سیدالشهدا (ع) خاطرنشان کرد: سنگ ستون‌های ضریح مطهر امام حسین (ع) در اصفهان آماده می‌شود ضمن اینکه هم اکنون هم مقرنس‌‌سازی سقف‌ها در حال انجام است و زمانی که کار هر ستون پایان پذیرد بلافاصله مورد بهره‌برداری قرار گرفته و منتظر برگزاری مراسم خاصی برای افتتاح آن نبوده و نیستیم.مهاجری افزود: کارهای مرتبط با هر ستون بیش از 6 ماه زمان می‌برد ضمن اینکه اقدامات جدید نظیر اصلاحات صورت گرفته در سقف‌ها بر تعهد قبلی ما مبنی بر تقلیل ستون‌های اطراف ضریح مطهر امام حسین (ع) به درخواست تولیت حرم مطهر افزوده است.

وی با بیان اینکه گنبد مطهر حرم سیدالشهدا (ع) روی قوس‌ها قرار دارد در حالی که سایر گنبد حرم‌های بقاع متبرکه روی ستون‌‌ها قرار دارند که این امر مهمترین تفاوت این گنبد با سایر گنبدها است گفت: گنبد مطهر حرم سیدالشهدا (ع) بر روی قوس‌ها قرار داشته و سپس بار گنبد به ستون‌ها منتقل می‌شود.

مجری پروژه تقلیل ستون‌های حرم مطهر امام حسین (ع) تصریح کرد: قوس‌ها در دیوارها و سقف‌ها آجری قرار دارد که این اقدام با استفاده از الوار و چوب در دوران قدیم انجام شده به طوری که اساتید قدیمی این الوار و چوب‌ها را بر روی یکدیگر قرار داده و قوس ایجاد می‌کردند.وی خاطرنشان کرد: 18 چوب الوار در ابعاد 50 در 50 روی هم چیده شده که این کار توانسته قوسی را ایجاد کند.

* فرو نریختن گنبد

رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات استان کرمان افزود: تمامی الوار و چوب‌های زیر گنبد مطهر توسط موریانه خورده شده به طوری که در ابتدای آغاز به کار پروژه ترفیع گنبد متوجه شدیم که سوراخ‌هایی به عمق 3 متر در این قوس‌ها ایجاد و مجموعه گنبد با احتساب پشت بام حرم مطهر که وزنش 1200 تن است تا کنون به شکل معجزه آسایی فرو نریخته است که این یعنی معجزه خداوندی.مهاجری اظهار داشت: مصالح به کار رفته در اطراف ضریح از ایام قدیم گچ بوده اما رطوبت موجود در فضا و حجم زیاد زائر منجر به نمناک شدن گچ‌ها و از بین رفتن کیفیت آن شده اما با اصلاح دیوار، قوس،‌ سقف، آرماتوربندی و بتن‌ریزی انجام شده این موضوع در حال رفع است.

وی در پایان اظهار داشت: هم اکنون بیش از 50 درصد قوس‌ها بتن‌ریزی شده است.