مخاطرات زیست‌محیطی نکا و غفلت مسئولان

حرف آنلاین:

علی آستانی/محل دفن زباله نکا در بدترین محل ایجاد شده و باید هرچه زودتر تعطیل شود، هنگام ساخت این محل، عایق‌های چندلایه برای جلوگیری از نشت شیرابه‌ها به عمق خاک ایجاد نشد.

1

شهرستان نکا در مسیر پروژه‌ها و اقدامات غیرعلمی قرار گرفته که شرایط زیست‌محیطی ناخوشایندی را برای آن به ارمغان آورده و نهیب آینده‌ بدتری را هم با خود به همراه دارد، در این گزارش به چند‌و‌چون مشکلات و تبعات زیست‌محیطی نکا پرداخته شده است.

*سد گلورد

مردم نکا از تکمیل سد گلورد نباید خوشحال باشند بلکه باید ناراحت هم باشند. چون این آب رودخانه مهربان رود میلیون ها سال است که از گرگان به نکا می‌رسد و با احداث این سد و تکمیل شبکه‌های آبرسانی آن بیشتر آب آن به سمت بهشهر می‌رود و حاصلی که برای نکا دارد بی‌آب شدن سفره‌های آب زیرزمینی و چاه‌های آب این شهر و از بین رفتن گونه‌های گیاهی همچون شمشاد و چلم و گونه‌های جانوری همچون پلنگ و شوکا در اثر کاهش دبی آب جاری به سمت نکا است.حجم روان آب در رودخانه نکا بسیار بیشتر از دیگر مناطق مازندران بوده به‎طوری که مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران اسفند سال گذشته، متأسفانه کاهش آب آن را در سال 93 برای رودخانه نکا 80 درصد اعلام کرده است که در مقایسه با متوسط کاهش 47 درصدی در مازندران، این کاهش در رودخانه نکا را باید یک فاجعه بنامیم و باید بپرسیم دیگر چه آبی مانده تا سدی به این بزرگی برای آن عَلم شود؟ما نیاز داریم به جای اینکه از آب این رودخانه برداشت کنیم و بر روی آن سد بسازیم و خطوط انتقال آب بین حوزه‌ایی نابخردانه ایجاد کنیم، راه‌های احیای رودخانه های خود را بیابیم.متأسفانه ساخت سدها، تقليد كوركورانه از خارجی‌های دهه ٦٠ و ٧٠ ميلادی است. تفكری كه منابع آبی کشور را به مرز بحرانی کشانده است اما در حال حاضر در كشور ما چون منافع گرو‌ه‌های خاصی به ساخت و بقای اين سدها گره خورده است، با چند كلام كليشه‌ای از برخی سدها دفاع می‌كنند، خيلی از گفته‌های مبتنی بر دانش اكولوژی تا حال ثابت شده است.هزینه‌هایی که برای لایروبی گل‌های پشت سد و کاهش آب سفره‌های زیرزمینی و از بین رفتن گونه‌های جانوری و گیاهی برای ما به‌وجود می‌آورد، بسیار گران و جبران نشدنی هستند؛ در حال حاضر در آمریکا روند سدسازی معکوس شده و در حال خراب کردن سدهای خود هستند.فقط در سال 2014، در امریکا 72 سد خراب شده است، نقاط سبزی که در عکس زیر می‌بینید سدهایی هستند که از سال 1936 تا امسال در امریکا تخریب شدند و رودخانه را به حالت عادی گذشته آن بازگرداندند.

*رودخانه نکا

ساخت‌و‌ساز خانه‌ها، جاده، پل و سدبندی نکا در گذشته به شکلی نادرستی پا گرفت. ساخت دیواره بلند سنگ چینی معروف به سدبندی و کاهش عرض طبیعی رودخانه باعث عمیق شدن جریان آب در زیر سدبندی شد که هرساله شاهد غرق شدن کودکان در این رودخانه هستیم. رودخانه نکا بارها با سیلاب‌های ویرانگر حریم خود را از ما بازپس گرفت اما دوباره بر حریم آن ساخت و ساز شکل گرفت.

 

ساخت سد چاره مهار سیل نیست بلکه موانعی که برای رودخانه ساخته‌ایم باید اصلاح شود.

 

3

بارها این دیواره‌های سنگ‌چینی‌شده در اثر رطوبت رودخانه خراب شدند و دوباره بازسازی شدند و هزینه سنگینی برای بازسازی آن پرداخت شد.

 

4

 

در صورتی که طبیعت به ما نشان داده چگونه از خود در مقابل رودخانه محافظت می‌کند، در تصویر زیر می‌بینید در یک دره پر شیب، درختان با ریشه‌های خود سازه‌های طبیعی برای حفاظت از ریزش کوه به درون رودخانه شده‌اند.

 

5

 

برای اینکه هم فضا برای رودخانه بیشتر شده و خطر سیلاب را کاهش دهیم، هم هزینه‌های دیواره چینی و خطرات تخریب و سقوط آن‌را کاهش دهیم و هم زیباسازی حاشیه رودخانه در دستور کار باشد، پیشنهاد می‌شود هر جایی که سدبندی تخریب شده و حاشیه‌هایی که سدبندی نداریم سطح شیب دار درست کرده و بر روی آن درختکاری کاری کنیم و در سطح آن هم چمن کاری شود، تكنيک‌های بيومهندسی برای پایدارسازی شیب‌های خاکی بسیار موفق‌تر از روش‌های دیگر بودند.برای درختکاری در حاشیه رودخانه باید از گونه‌های انحصاری شمال ایران همچون ممرز و انجیلی که در دنیا بی‌نظیرند استفاده شود، در کتاب‌های درختان و درختچه‌های ایران، از دره رودخانه نکا به‌عنوان یکی از نقاط پراکنش درخت ممرز نام برده شده؛ متأسفانه در شهر نکا آن درختان ممرز یکی پس از دیگری قطع شده‌اند و به‎جای آن گونه‌های غیر بومی که خود عوارضی دارند کاشته شد، در عکس زیر انبوهی از درختان اکالیپتوس که بومی استرالیاست را در نزدیکی پل چمازی می‌بینید، جالب است بدانید درخت اکالیپتوس قدرت رشد دیگر گونه‌ها در اطراف خود را سلب می‌کند.

 

6

 

در چند دهه قبل در رودخانه مهربان رود می‌توانستیم ماهی‌های انبوهی را بیابیم، از ورود سموم دفع آفات نباتی به رودخانه و تخلیه زباله‌های گوناگون پلاستیکی و سمی تا سم‌ریزی عمدی از عوامل نابودی ماهی‌های بی‌نظیر این رودخانه است اما دلیلی که هرساله از جمعیت این ماهی ها کم کرده، ساخت موانع بتونی و قطع ارتباط ماهی‌های دریا با بالادست رودخانه است.

 

ماهی‌ها هر ساله اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت از دریا مهاجرت کرده و به بالادست رودخانه رفته و در آنجا تخم‌ریزی می‌کنند، در حال حاضر با موانعی که در عکس‌های زیر می‌بینید، ماهی‌های دریا قادر به عبور از آنها نیستند و ماهی‌هایی که در بالادست رودخانه وجود دارد، از تخم‌ریزی ماهی‌های همان جا به‌وجود آمده است. نتیجه اینکه هر ساله جمعیت ماهی کمتر و اندازه آنها نیز کوچک‌تر شده است.

 

8

*شهرسازی

 

یکی از آرایه‌های اصلی در زیبایی شهرها، وجود پدیده‌های طبیعی مثل رودخانه، تپه، کوه، درختان و چمنزار است، تپه‌های نکا که پوشیده از درختان و گندم‌زار است، چهره شهر ما را زیبا نشان می‌دهد.

 

تصور کنید بر روی این تپه‌های زیبا که روزگاری پوشیده از درختان جنگلی بود و اکنون زمین‌های کشاورزی است، به‌جای درخت و چمنزار خانه‌های سنگی و بتونی ببینید، آن‌وقت شهر کریح و بدمنظر می‌شود که متأسفانه در سال‌های اخیر این کار در حال شکل‌گیری است، مانند عکس زیر:

 

10

 

چگونه به این ساختمان ها مجوز داده شده در زمین کشاورزی خانه بسازند؟ اگر این زمین‌ها در طرح توسعه شهری قرار دارند، از شهرداری می‌خواهیم تجدیدنظر کرده و طرح توسعه را با هدف زیبا نگهداشتن مناظر شهر تغییر دهند، اگر شهروندان اجازه نداشته باشند بر روی تپه‌ها خانه بسازند، شهر به سمت شمال که جلگه‌ای و هموار هست گسترش می‌یابد و این هم از جهت زیبایی شهر و از خیلی جهات دیگر نظیر آبرسانی برای مردم و مسئولان بهتر است.

 

درباره خاک‌برداری در این زمین‌ها هم نظارتی وجود ندارد، مالکان این زمین‌ها بدون هیچ دغدغه‌ای خاک‌برداری کرده، چهره تپه‌ها را تغییر می‌دهند، برای خود راه‌سازی هم می‌کنند، بعدها به آنها آب و برق هم داده می شود! و آنجا ویلایی می‌شود که هیچ کس به آن نزدیک نمی‌تواند بشود چون سگی پر سر و صدا و درنده در‌ آنجا به نگهبانی گمارده شده است.

 

در این عکس می‌بینید چگونه برای ویلایی که در بالای تپه و درون زمین‌های کشاورزی بنا شده است، راه‌سازی بلندی هم انجام شده است.

 

12

 

*مشکل زباله در نکا

 

در عکس زیر می‌بینید محل دفن زباله نکا در بدترین محل ایجاد شده و باید هرچه زودتر تعطیل شود، هنگام ساخت این محل، عایق‌های چندلایه برای جلوگیری از نشت شیرابه‌ها به عمق خاک ایجاد نشد، همچنین لوله‌های افقی و عمودی برای خروج گاز درون زباله‌ها تعبیه نشد، دیوارکشی، فنس‌کشی، آهک‌پاشی و حفر کانال نمی‌تواند مشکل عمقی اینجا را حل کند، این فاصله کوتاه به چشمه تهدیدی جدی برای چشمه با ارزش قرمرض به شمار می‌رود که توریست‌های زیادی از ایران را به خود جلب می‌کند . وجود چاه‌های آب نکا و بهشهر در پایین دست شمال غربی محل دفن زباله نکا هم مورد تهدید این شیرابه‌ها هستند.

در محل یکشنبه بازار نکا، هر هفته شاهد زباله‌های انبوهی هستیم که به رودخانه ریخته می‌شوند، اگر شهرداری نمی‌تواند محل دیگری برای این بازار ایجاد کند، دست کم دوربینی در آنطرف رودخانه نصب کند و متخلفان را جریمه مالی کند.

 

13در بازار روز خیابان انقلاب هم این مشکل وجود دارد.

 

14در دیگر نقاط حاشیه رودخانه هم انبوهی از زباله‌های خانگی وجود دارد که اگر شهرداری تعداد دفعات جمع آوری زباله را افزایش دهد این شهروندان زباله‌های‌شان را به درون رودخانه پرتاپ نمی‌کنند، ما به نوبه خود کارهای فرهنگی زیادی انجام دادیم ولی کافی نیست، به امید بیداری و تلاش علمی بیشتر مسئولان.