عقابی از دوره ساسانی بر فراز کوه های سوادکوه

زهرا اشکیود: این روزهای پاییزی زمان مناسبی برای مسافرت‌های کوتاه درون استانی است و از آنجایی که استان مازندران دارای مناطق دیدنی بسیاری است که شاید تاکنون کسی به آنجا سر نزده باشد به همین دلیل شما را با قلعه کنگلو بیشتر آشنا می‌کنیم.

از جاده خطیرکوه به دوآب می‌توانید به قلعه کنگلو دسترسی داشته باشید که قسمت‌های اولیه جاده آسفالته و بقیه خاکی است در سمت چپ با عبور از پل سیمانی جدید الاحداث راه پر پیچ و خم و صعب العبور به روستای کنگلو (کنگله لی = زنبور) منشعب می‌شود که طول آن 16 کیلومتر است. در فاصله یک کیلومتری جنوب این روستا در ارتفاعی پایین‌تر، قلعه کنگلو قرار دارد  که به تعبیر استاد دکتر منوچهر ستوده به دو بازوی گشوده‌ای می‌ماند که واردین را به خود می‌خواند.

نمای خارجی قلعه را یک باروی عظیم سنگی تشکیل می‌‌دهد که در قسمت میانی و طرفین آن، برج‌‌های دیده‌ بانی تعبیه شده‌ است. فضای داخلی این قلعه با توجه به بقایای آن، مدور و در دو طبقه ساخته شده‌ بود که قسمت عمده آن از بین رفته و در حال ویرانی است. عمده مصالحی که در ساختمان قلعه به کار رفته عبارتند از؛ سنگ لاشه با ملات آهک و سنگ ریزه و با توجه به وضعيت معمارى و سفال‌ها، اين قلعه در حدود دوره ساسانى يا اوايل عهد اسلامى، به تقليد از شيوه معماری دوره ساسانى بنا شده است. هرچند اثبات اين مطلب نياز به بررسى و كاوش بيشتر دارد.

قلعه کنگلو زمانی در سه طبقه احداث شده‌ بود اما با توجه به از بین رفتن بخش اعظمی از معماری طبقه سوم، کار کاوش در فضاهای طبقه دوم به روش ارگانیک آغاز شد. در این طبقه سه فضا، یکی در وسط به شکل مستطیل و دوتای دیگر به شکل نیم دایره در دو طرف آن کشف شد و حفاری آنها تا روی کفی از جنس ملات گچ که در نتیجه پر نمودن طبقه اول احداث شده‌ است، ادامه یافت.

احمد باوند سوادکوهی محقق تاریخ و نویسنده کتاب سوارکوه میراث دار تبار کهن در گفت و گو با حرف، با بیان اینکه قلعه کنگلو که در روستای کنگلو و در ارتفاع ۱۸۱۰ متری از سطح دریا بر روی دره ای به عمق ۴۵۰ متری بنا شده است، گفت: این قلعه قدیمی که قدمت آن به دوره ساسانیان می‌رسد. باوند افزود: مصالح به کار رفته در آن سنگ و ساروج است.

وی تصریح کرد: این بنای بسیار زیبا بر روی رودخانه «تارو» قرار دارد. این قلعه بر سر یک کوه منفرد کله قندی پر شیب بنا شده که دو بال عقاب در حال پرواز باروی بلند قلعه است.

باوند در کتابش درباره این قلعه گفت: بال‌های باز این قلعه با زاویه‌ای گشوده انگار می‌خواهد مهمان ورودی را در آغوش بگیرد. در انتهای دو بازو، دو برج توپر، برای پایداری و استواری باروها ساخته شده است. این دو بازو، از دو برج طرفین به برجی مدور وسیع منتهی می‌شوند که ارگ اصلی قلعه است و مدخلی نسبتاً کوچک در پایین آن است. (ستوده، ۴۷۳:۱۳۷۵) باوند یادآور شد: این قلعه دارای یک ارگ با ۳ طبقه، ۲ دیوار (بازو) و ۲ برج و ارتفاع ارگ ۳ طبقه بین ۱۴ تا ۱۵ متر است و دیوار دو طرف ارگ ۶ متر و برج‌های آن ۵/۶ الی ۷ متر بوده و به نظر می‌رسد این قلعه کاربرد آیینی داشته باشد.