سرمایه ای که در خدمت کشور نیست

حرف آنلاین: حسین زحمتکش /معاونت امور بانکی، بیمه و شرکت‌های دولتی وزارت امور اقتصادی و دارایی از نهادهایی است که فعالیت شبکه بانکی کشور را رصد و در قالب گزارشی به عنوان فصل نامه بانک ارائه می کند. در این فصلنامه مواردی همچون سرمایه های جذب شده بانک ها، تعداد شعب فعال، نیمه فعال و راکد، تراکنش های مالی یکساله در قالب تسهیلات مانده و منابع مالکانه شبکه بانکی کشور اعم از بانک‌های دولتی، بانک‌های دولتی خصوصی‌شده ارائه می شود. کارنامه عملکرد یکساله شبکه بانکی البته براساس اطلاعات استخراج‌شده از خلاصه گزارش‌های دفاتر کل بانک‌های دولتی شامل بانک‌های ملی، کشاورزی، پست بانک، مسکن، صنعت و معدن، سپه و توسعه صادرات، بانک‌های خصوصی‌شده ملت، صادرات، تجارت و رفاه کارگران که دولت در آنها سهام دارد و آمارهای دریافتی از ۶ بانک خصوصی پارسیان، پاسارگاد، اقتصاد نوین، سرمایه، سامان و کارآفرین در پایان سال ۱۳۹۳ جمع‌آوری و تنظیم شده است و آمار برخی از بانک‌های خصوصی که بیشتر جزو بانک‌های تازه تأسیس محسوب می‌شوند در آن لحاظ نشده است.

*سرمایه چندصدهزار میلیارد تومانی بانک ها

بانک ها برای حفظ منابع مالی موجود به جذب سرمایه در قالب سرمایه گذاری مستقیم یا شرکت غیر مستقیم در سرمایه گذاری های زودبازده به حفظ منابع خود بسته به نوسانات تورم اقدام می کنند. با توجه به گزارش فصلنامه بانک منتشر شده وزارت اقتصاد و امور دارایی، جذب سرمایه در بانک های کشور به 640هزار میلیارد تومان و مانده تسهیلات اعطایی این بانک‌ها به ۵۶۸ هزار و ۲۳۲ میلیارد تومان رسید. همچنین تا همین مقطع زمانی، مانده منابع مالکانه شبکه بانکی کشور اعم از بانک‌های دولتی، بانک‌های دولتی خصوصی‌شده و بانک‌های غیردولتی از مبلغ ۱۰۶ هزار و ۹۸۸ میلیارد تومان در پایان سال ۱۳۹۲ به مبلغ ۱۰۳ هزار و ۷۸۷ میلیارد تومان در پایان سال ۱۳۹۳ رسیده و به این ترتیب حجم نهایی این منابع مالکانه شبکه بانکی در انتهای اسفند ماه ۹۳ کاهشی معادل ۳ درصد را تجربه کرده است آن هم در شرایطی که مجموع منابع اشاره‌شده بالا ۱۶/۲ درصد کل منابع شبکه بانکی کشور را تشکیل داده‌اند. همچنین بر پایه مندرجات این گزارش، منابع وکالتی شبکه بانکی کشور هم از ۳۹۰ هزار و ۶۳۵ میلیارد تومان انتهای سال ۱۳۹۲، پس از رشدی معادل ۲۶/۷ درصد در طول سال گذشته به رقمی بیش از ۴۹۴ هزار و ۸۰۸ میلیارد تومان رسید.

*سرمایه های جذب شده در کجا به کارگیری شده است؟

با توجه به این حجم گسترده از منابع پولی که بانک در یکسال گذشته جذب کرده اند این سوال به وجود می آید که این سرمایه در کجا به کارگیری خواهد شد؟ نیاز مبرم تولید کشور به نقدینگی به حدی است که دولت از پس مطالبات آن ها بر نمی آید . قائم مقام وزیر صنعت‌، معدن و تجارت میزان سرمایه در گردش مورد نیاز بخش صنعت و معدن در سال جاری را 350 هزار میلیارد تومان عنوان کرد. خسروتاج در عین حال تاکید دارد که سرمایه در گردش مورد نیاز بخش صنعت و معدن در سال جاری 350 هزار میلیارد تومان است که این میزان در سال گذشته 216 هزار میلیارد تومان و در سال 1392 معادل 154 هزار میلیارد تومان بود.

جالب است بانک ها بدون فعالیت تولیدی و حضور موثر، بیش از دو برابر سرمایه در گردش مورد نیاز صنعت و معدن کشور را فقط در یکسال جذب کردند!! جالب آنکه بانک ها تنها در حمایت از تولید گام برنداشته اند بلکه علیه آن گام های بسیار تاثیری گذاری داشته اند. مانند سرمایه گذاری در واردات برنج که سودهای بسیار نجومی در این مدت نصیب آن ها شد. همچنین به جای آنکه در امر صنعت ساختمان سرمایه گذاری داشته باشند تسهیلات را در اختیار بساز و بفروش ها قرار دادند تا کمترین زمان ممکن بیشترین سود را کسب کنند. ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان که نرخ بهره های بالای 25 درصدی آن ها تیشه ای برنده به کمر همت تولید کشور بوده است از مصداق های بارز فعالیت ضد تولیدی برخی از بانک ها بوده است.

صنایع کوچک مهم نیستند!!

درحالی رئیس شورای هماهنگی بانک های دولتی از اختصاص ۶۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی به تولید در سال گذشته خبر داد که عضو هیئت مدیره سازمان صنایع کوچک سقف پرداخت تسهیلات بانک‌ها به صنایع کوچک را ۶۰۰ میلیارد تومان اعلام میکند..عبدالناصر همتی با اشاره به اینکه نظام بانکی، پارسال 320 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرد افزود: با توجه به رشد نقدینگی 18 درصد، پیش بینی می شود این میزان تا پایان امسال به 380 هزار میلیارد تومان افزایش یابد.وی گفت: از مجموع تسهیلات اعطا شده پارسال به تولید در بخش صنعت، 60 درصد به سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص یافت. نزدیک 20 درصد تسهیلات کل به تولید در بخش صنعت داده شده است. عضو هیئت مدیره سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران هم گفت: از مجموع تسهیلات اعطایی بانک ها در سال گذشته کمتر از 10 درصد به بنگاه های کوچک اختصاص یافت.غلامرضا سلیمانی با اشاره به اینکه پارسال 15 هزار و 500 واحد صنعتی کوچکِ فعال برای دریافت 12 هزار میلیارد تومان تسهیلات به 25 مؤسسه مالی و بانک معرفی شدند افزود: تاکنون کمتر از 5 درصد این تسهیلات به آنها پرداخت شده است.وی گفت: بانک ها به بنگاه های بزرگ اهمیت می دهند و در آنجا سرمایه گذاری می کنند و توجهی به بنگاه های کوچک ندارند.عضو هیئت مدیره سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران افزود: متأسفانه شرایط دریافت تسهیلات برای بنگاه های بزرگ و کوچک صنعتی در کشور یکسان است و این مسئله برای بنگاه های کوچک دردسرساز شده است.سلیمانی با اشاره به وجود 81 هزار واحد صنعتی کوچک در کشور گفت: از این تعداد 15 هزار و 500 واحد صنعتی کوچکِ فعال به بانک ها معرفی شدند و توقع این است که نظام بانکی به آنها کمک کند.وی تصریح کرد: صنایع کوچک مصداق بارز اقتصاد مقاومتی است که با سرمایه مردم ایجاد شده اند و باید مورد توجه قرار گیرند.

حال چرا بانک ها روی صنایع کوچک سرمایه گذاری نمی کنند یا به تعبیری به آن ها محل نمی گذارند چون سرمایه در گردش و مقدار سرمایه تولیدی در این بنگاه های اقتصادی به حدی نیست که بانک را برای سرمایه گذاری وسوسه کند و آن ها را به زحمت بیاندازد. جالب آنکه این صنایع شامل سرفصل های اقتصاد مقاومتی بوده و از تملیک و ارائه تسهیلات با نرخ بالا مبرا هستند. همچنین طبق قانون، منابع ارزان قیمت با طول مدت بازپرداخت طولانی مدت باید به آن ها تعلق بگیرد. حال خود قضاوت کنید چرا بانک ها به صنایع کوچک که سهم عظیمی در چرخه تولید کشور دارند اهمیت نمی دهند.

*سرمایه های جذب شده مشروع نیست

باید بدانیم سرمایه ای که از راه های نادرست جذب شود شرعا مباح نبوده و در آن قصور وجود دارد.

زمانیکه چند تن از مدیران یکی از بانک های دولتی به دیدار آیت الله علوی گرگانی رفته بودند ایشان صراحتا دریافت جریمه دیرکرد تسهیلات را شرعا حرام دانستند! حال با توجه به منابع میلیاردی که بانک ها از جریمه دیرکرد تسهیلات دریافت می کنند و در گردش مالی از آن بهره می برند شرعا مشکل ندارد؟ دریافت سود تضمینی از محل تسهیلات که در بازپرداخت آن جریمه دیرکرد نیز ستانده می شود شرعا درست است؟ آیا عدم توجه به فرامین دینی در جامعه اسلامی، قرار گرفتن در مقابل خداوند نیست؟ این ها را باید از بخش نامه های داخلی بانک ها جویا شد چون دین و دنیای آن ها در این بخش نامه ها خلاصه شده است. امیدوارم روزی با مشاهده نام بانکداری اسلامی آه سردی از اعماق وجود نکشیم.