سایه سنگین مالکان دولتی بر سر اماکن تاریخی

حرف آنلاین /سارا ربیعی: کاخ شاپور از یادمان‌های شهر بابل است که متاسفانه با تبدیل شدن به دانشگاه علوم پزشگی دیدگان هزاران گردشگر از دیدن این جادبه تاریخی محروم شده است.درجنوب بارفروش‌ده در عصر صفوی دریاچه‌ای وجود داشت که در میان آن جزیره‌ای بسیار زیبا واقع بود که آب آن از رودی به نام آقارود که شعبه‌ای از بابلرود بود تأمین می‌شده است. شاه عباس اول که به مازندران عشق می‌ورزید در این جزیره، که آن را باغ شاه نامید، عماراتی عالی بنیان نهاد تا این نقطه تفرجگاهی برای وی و دولتخانهٔ حاکم بارفروش‌ده باشد. همهٔ سیاحان و سفرنامه نویسانی که از بارفروش دیدن کرده‌اند به وصف عمارات دلکش و باغات دلگشای این جزیره پرداخته‌اند. جزیره، پر از درختان نارنج و مرغزاری باشکوه و نخجیرگاهی مورد آرزو بود و سطح دریاچه پوشیده از گلهای نیلوفر آبی و انواع و اقسام پرندگان، به ویژه مرغابی بود. جزیره از عهد شاه عباس، به وسیلهٔ یک پل به شهر وصل می‌شد.از آن پس شاهان دیگری چون شاه عباس دوم، آقا محمدخان قاجار، فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه نیز به بارفروش آمدند تا در رویای بهشت عدن و باغ ارم دیگری چند روزی در جزیره و دریاچهٔ گلهای نیلوفر بحر ارم (نامی که گویند از عهد فتحعلی شاه رایج شد) به شکار و عیش و نوش بپردازند. از آن سو جزیره بحر ارم می‌توانست امن‌ترین نقطه برای کاخ شاهی و مقر حکومتی بارفروش باشد.کاخ شاه عباس در اواخر دوره فرمانروای خاندان زند مخروب و متروک شد. آقا محمدخان قاجار درجنوب جزیره کاخ دیگری بنا نهاد. چندی بعد فتحعلی شاه قاجار آن عمارات رفیع و فضاهای وسیع عهد شاه عباس را تعمیر نمود، اما از قرار معلوم تأثیر این مرمت دیری نپایید، چنان که وقتی چارلز استوارت سیاح در ۱۷۳۵ میلادی و مدتی بعد ملگنوف به بحر ارم پا می‌نهند آن را خرابه‌ای بیش نمی‌یابند.کاخ شاه آقامحمدخان قاجار به عهد ناصرالدین شاه تعمیر شد، اما اواخر عهد قاجاریه آب دریاچه رو به نقصان نهاد و به تدریج به صورت باتلاق درآمد بویژه ضلع شرقی آن با جزیره هم سطح و هموار شد.در سال ۱۳۱۰ به دستور دولت رضاخان بقیهٔ بخش‌های دریاچه خشک و هموار شد تا پس از این بخشی از شهر بابل را تشکیل دهد. امروزه ضلع شمالی دریاچه را محله بحر ارم (یا دزدکه چال، چنانکه در برخی منابع نسبتاً متاخر نیز آمده است) شرقی و غربی، ضلع غربی آن را پارک شهید شکری، بازار روز و پایانه جنوب و ضلع جنوبی آن را روستای ملاکلا تشکیل می‌دهد.رضاشاه پهلوی در وسط همین جزیره‌ای که از عهد شاه عباس اول صفوی به بعد محل تفرج و شکار شاهان و شاهزادگان و حکام این شهر بوده، کاخی بسیار زیبا بنیان نهاد. کاخی دو طبقه با اتاقها و تالارهای متعدد که مزین به گچبریهای بسیار زیبا هستند. این کاخ در سال ۱۳۶۲ به دانشگاه علوم پزشکی بدل شد.حال پس از سال ها از تبدیل شدن این کاخ تاریخی به دانشگاه علوم پزشکی می گذرد اما این یادمان دوره صفویه مثل برخی از بناهای تاریخی مازندران هچون «باغشاه»  که در اختیار شهرداری ، «صفی آباد»  که در مدیریت نیروی هوایی ارتش است، و ساختمان «چشمه عمارت» به طور مشترک توسط اداره آب و میراث فرهنگی استفاده می شود وهمچنین درب «میانکاله» به روی گردشگران بسته است و فقط عده ای خاص می توانند از آن بهره مند شود. اگر این بناها ملی و جزو میراث فرهنگی همه مردمان این مرز و بوم تلقی می‌شود، چرا مالکان دولتی فرصت چرخیدن چرخ های گردشگری را در این مناطق نمی‌ دهند ،پس از 30سال بابل نیازمند معرفی آثار ارزشمند ویژه و جدید به گردشگران  برای  جذب گردشگران بیشتراست و با این وجود این سوال مطرح است که آیا هنوز وقت آن نشده است که کاخ شاپور و اماکنی از این دست که در گرو ارگان دولتی اسیرند به مکانی عمومی برای بازدید گردشگران  و مردم تبدل شود؟و چرا میراث فرهنگی هیچ تدبیری برای این امر و آزادسازی این اماکن از دست ملاکان دولتی چاره نمی کند؟مهدی ایزدی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران  در گفت وگو با حرف در خصوص میراث تاریخی بابل و وضعیت تاسف بار آن گفت: بدیهی است بابل به لحاظ فرهنگی جایگاه ویژه ای دارد این سرمایه ی فرهنگی در طول تاریخ معاصر مصادیق ارزشمندی بجا گذاشته اما متاسفانه شرایط این آثار تاریخی آنچنان رضایت بخش نیست.وی در خصوص پل تاریخی محمدحسن خان که از سنگینی بار ترافیک هر روز زخم جراحت در بدنش عمیق تر می شود و ترک های خطرناکی بدنه های آن را احاطه کرده است است بیان داشت: این پل تاریخی مهم در استان و شاهراه ارتباطی شرق و غرب در دوره قاجار بوده است ،این پل در دوره پهلوی توسط معماران ایرانی و آلمانی استحکام بخشی شده تا تردد وسیله نقلیه و ماشین بر روی پل انجام شود.ایزدی تصریح کرد: طرح مرمت این پل  آماده شده و برای اجرا به شهرداری و وزارت راه ارائه و با نظارت سازمان میراث فرهنگی برای هویت تاریخی تغییر و با شیوه های سنتی مرمت می شود.معاون میراث فرهنگی استان در خصوص عدم  اجازه بازدید از کاخ شاپور توسط مردم عادی و گردشگران بیان داشت: این مجموعه کاخ از سال 1362 بدست دانشگاه علوم پزشکی سپرده شده و علوم پزشکی از آن به عنوان ساختمان مدیریت و کتابخانه استفاده می کند. وی افزود: تنها مرمت و حفظ این اثر تنها برعهده میراث فرهنگی است و مردم عادی و گردشگران می توانند با اجازه علوم پزشکی وارد این کاخ شوند.باید گفت اماکن تاریخی سهم همه مردم است و باید درب آن برروی همه باز باشد و این نهاد میراث فرهنگی و گردشگریست که سهم مردم را از اثار تاریخی از مالکان دولتی بازستاند نه اینکه این امر را از گردن خود خارج سازد  ، متاسفانه  بسیاری از مسافران  و گردشگران و شهروندان وقتی تابلوی یک اداره را بر سر درب یک بنای تاریخی مشاهده می کنند دیگر تمایلی به دیدن این اماکن نشان نمی دهند و این در زمانه ای که توسعه گردشگری شاهراه توسعه استان قلمداد می شود ضربه محکمی بر پیکره صنعت گردشگری استان خواهد زد. به امید روزی هستیم که سایه سنگین غفلت از سر این آثار تاریخی منحصر به فرد استان برداشته شود و دیگر شاهد بی رونقی این اماکن تاریخی اصیل نباشیم.