جنگل‌خواران؛ دایه مهربان‌تر از مادر

هنوز دو سال از اجرای قانون تنفس جنگل های شمال کشور نگذشته است که جنگل خواران کوک سازشان را برای ادامه فعالیت، این بار به بهانه جمع آوری درختان افتاده و خشک عوض کرده اند بدون این که مقدمات علمی و زیرساخت های قابل اندازه گیری برای این منظور آماده شده باشد.
به گزارش حرف، قانون تنفس جنگل از اواخر سال 95 به اجرا گذاشته شد و بر اساس آن قرار است در پایان سال سوم اجرا، هرگونه بهره‌برداری تجاری و صنعتی از چوب جنگل های کشور ممنوع شود و دولت نیز مجاز به تمدید قراردادهای طرح های جنگل‌داری که مدت اجرای آن به اتمام می‌رسد، نیست.
همچنین بر اساس این قانون، دولت مکلف است نسبت به اصلاح آن دسته از طرح های جنگل‌داری که مدت اجرای آن تا پایان سال سوم اجرای قانون برنامه به اتمام نمی‌رسد، طبق ضوابط قانونی اقدام کند.
در عین حال در یکی از تبصره های این قانون جمع‌آوری و بهره‌برداری با هدف بهداشت، حفاظت و پرورش جنگل از درختان پیر، خشک سرپا، افتاده، لاپی، آفت‌زده و غیرقابل احیاء تنها با مجوز سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور مجاز اعلام شده است.زمزمه ادامه حضور در جنگل به بهانه جمع آوری درختان افتاده آن هم با وجهه دلسوزی برای منابع طبیعی از فردای اجرای قانون تنفس شروع شد، در حالی که به اعتقاد کارشناسان درختان افتاده بخشی از اکوسیستم جنگل هستند و جمع آوری سودجویانه بیشتر از وجود انبوه آنها، به این اکوسیستم ضربه می زند.
البته بتازگی وجهه دلسوزی برای صنایع چوب و کارگران آن هم به استدلال این گروه اضافه شده است و برای این منظور به سراغ صنایعی می روند که ناقوس ورشگستی آنها سال ها قبل به خاطر ضعف مدیریتی به صدا در آمده و آمار کارگران و تولیدشان از سال ها پیش آب رفته بود.
کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی معتقدند که اجرای درست طرح تنفس جنگل برای نتیجه گیری موثر، نیازمند ایستادگی سفت و سخت دستگاههای اجرایی دخیل در برابر فشارهای سودجویانه است و برای اجرایی کردن تبصره جمع آوری درختان افتاده ، مقدمات فنی مورد نیاز باید ابتدا مشخص و به صورت شفاف در باره آنها به مردم اطلاع رسانی شود.
به اعتقاد این کارشناسان، یکی از پیش نیازهای اجرای تبصره قانونی جمع آوری درختان افتاده، ارزیابی میدانی و علمی از میزان درختان افتاده و خشک در داخل جنگل به صورت شفاف و قابل نظارت است تا بار اضافه تر از ظرفیت اکولوژیک جنگل مشخص و تنها بخش اضافی جمع آوری شود. وضع مقررات سختگیرانه و مکانیسم انتخاب پیمانکار برای این منظور و چگونگی اعمال نظارت بر آنها نیز نکته دیگری است که کارشناسان بر آن تاکید دارند و معتقدند در نبود چنین مکانیسمی، بار دیگر جنگل های هیرکانی شمال کشور به شکل ویرانگرتری مورد هجوم جنگل خواران قرار خواهد گرفت.
البته نگرانی و هشدار این کارشناسان چندان دور از واقعیت نیست زیرا یک مرور گذرا بر مطالب رسانه ای و فضای مجازی طی ماهها گذشته نشان می دهد افرادی به عنوان کارشناس همسو و در دفاع از جمع آوری درختان افتاده و خشک در جنگل ها دایه مهربان تر از مادر شده اند که یا خودشان سال ها به عنوان پیمانکار ذینفع در طرح های جنگل فعال بودند و یا این که در بخش هایی از صنایع چوب شاغل هستند و کمتر کارشناس بی طرف و صاحب صلاحیتی حاضر شده است بدون قید و شرط در این باره اظهار نظر کند.
** جمع آوری درختان افتاده با کدام معیار؟
هادی کیادلیری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌‌ و تحقیقات با ابراز نگرانی از کوک شدن ساز جنگل خواران برای ادامه حضور در جنگل به بهانه جمع آوری درختان خشک و افتاده به ایرنا گفت: در حالی که هنوز آمار دقیق از تعداد و نوع درختان افتاده و پوسیده داخل جنگل وجود ندارد، عده ای از عبارت هایی مانند ‘ وجود بیش از حد درختان افتاده ‘ صحبت می کنند تا بتوانند از این طریق در زمان اجرای طرح تنفس هم وارد جنگل شوند.
وی افزود: سئوال این است؛ وقتی هنوز هیچ پژوهش و تحقیق علمی در این زمینه صورت نگرفته، چگونه و بر اساس چه معیار و شاخص آماری اعلام می شود که وجود بیش از حد درختان افتاده به زیان جنگل است؟
این استاد دانشگاه گفت: اول باید بررسی و ارزیابی کارشناسی صورت بگیرد تا مشخص شود که چه تعداد درختان پوسیده و افتاده داریم یا خواهیم داشت تا بتوان بر اساس آن، طرح و نظر کارشناسی ارائه داد.
وی با اظهار این که ورود به جنگل به بهانه بهره‌برداری از درختان شکسته و افتاده، راه را برای غارت درختان سالم باز می‌کند، توضیح داد: یکی از نگرانی ها این است که در نبود نظارت و ارزیابی درست برای جمع آوری درختان افتاده و خشک، سودجویان پس از ورود به جنگل اقدام به ‘ کت زنی ‘ یا زخمی کردن درختان سالم کنند تا این درختان در آینده به درختان خشکیده و افتاده تبدیل شوند.
این استاد دانشگاه گفت: درختان پوسیده، شکسته و افتاده، ضامن سلامتی و ماندگاری اکوسیستم جنگل محسوب می شوند و محل زندگی انواع موجودات مفید، حشرات و جوندگان هستند و تنها در صورتی که تعدادشان از مقدار مشخصی بیشتر شود، آسیب زا محسوب می شوند.
** برداشت نادرست از کارکرد درختان خشک جنگل
یک عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی ساری هم با بیان اینکه وجود درختان خشک سرپا به عنوان بخشی از اکولوژی جنگل به حساب می آیند، گفت: وجود 10 تا 15 درصد درختان خشک در جنگل برای حفظ اکولوژی ضروری است، برای این که این درختان همانند اجزای زنده محل حیات و تغذیه بعضی از جانوران هستند.
مجید لطفلیان افزود: در همه جای دنیا، خارج نکردن بخشی از درختان خشک ، افتاده در اثر باد و توفان ، آتش سوزی یا به اصطلاح علمی ‘ تنه و شاخه افتاده ‘ (Coarse woody debris) ضروری است.وی توضیح داد: در نظریه جنگل داری کلاسیک به این موضوع توجه نشده و به نظر می رسد عده ای با هدف سوء استفاده ،وجود این نوع درختان را محل شیوع انواع آفات عنوان می کنند.این استاد دانشگاه با بیان اینکه نقش اکوسیستمی نوع درختان خشک و افتاده پهن برگ و سوزنی برگ نیز متفاوت است، بیان داشت: بررسی ها نشان می دهد که وجود 15 درصد درخت خشک سرپا در هر هکتار از جنگل های هیرکانی شمال ایران ضروری است و طبق بررسی های میدانی که توسط دانشجویان رشته جنگل داری دانشکده منابع طبیعی ساری در مورد درختان مرده خشک جنگل های مازندران صورت گرفته است، زاد آوری درختان در مناطقی که درختان خشک سرپا و افتاده وجود دارد، بیشتر از جاهای دیگر است.