تاثیرات تماشای برنامه های تلویزیونی بر روی کودکان

زهرا هوشیاری -در دنیایی زندگی می کنیم که تکنولوژی به سرعت و ناتمام وارد زندگی ما شده است و اگر ما به عنوان والدین آموزش و اطلاعاتی درست در زمینه استفاده از آن نداشته باشیم ممکن است برای فرزندان ما مضر و آسیب زا باشد. برنامه های ویژه کودکان در شبکه های تلوزیونی اعم از شبکه های دیجیتال یا برنامه های خارجی که از طریق ماهواره امکان دیدن آنها برای ما و فرزندانمان فراهم شده است از این دست موارد است و چقدر خوب است که والدین با آگاهی کافی استفاده از آنها را کنترل کنند چون وظیفه اصلی تربیت فرزندان بر عهده والدین است نه سازندگان برنامه ها. گروهی از والدین ترجیح می دهند تماشای برنامه ها را محدود کنند و گروهی دیگر آنها را سبک سنگین کنند. درستی و نادرستی روش ها قضاوتی نمی کنیم ولی با بعضی اطلاعات در این متن امیدواریم تا حدی آگاهیمان در این زمینه آنها را محک بزنیم و آرزو داریم تمام فرزندان ایران زمین کودکانی سالم و سربلند باشند.

یکی از عوامل مهم و موثر در اجتماعی کردن کودک در محیط خانه تلویزیون است، تماشای برنامه کودک برای رشد اجتماعی کودک موثر است زمانی که کودک هنوز به مدرسه نرفته اگرچه تلویزیون را به جهت صرفا سرگرمی نگاه می کند اما از آن چیزهایی را می آموزد تلویزیون برای کودک آموزشی است و به نوعی معلمی پنهان محسوب می شود.

کودکان مانند لوحی سفید و بدون شکل هستند و به ویژه کودکانی که هنوز به مدرسه نرفته اند  آنها به راحتی رنگ شکل و حرکات و فلسفه این برنامه ها را می پذیرند و الگوی همانندسازی و اجرای این برنامه ها را می توان در رفتارشان به وضوح دید. بچه ها رفتارهای موجود در تلویزیون را برای زندگی واقعی می آموزند و گاهی موقعیت هایی که شاید هنوز با آنها تماس مستقیمی نداشته اند را یاد می گیرند. کودک زیر 6 سال فقط بیننده است او قدرت تشخیص خوب از بد را ندارد و این ممکن است ارزش های او را از ارزش های دنیای واقعی دور کند. هرچند تماشای زیاد تلویزیون کودک را از لحاظ جسمی منفعل می کند و سبب کم تحرکی و افزایش چاقی در آنها می شود ولی آنها را از لحاظ ذهنی منفعل نمی کند.

خانواده ها باید مرافب کارتون هایی متناسب سن بچه ها باشند همچنین کودک ممکن است آمادگی ذهنی نسبت به برنامه را نداشته باشد و تصویر ذهنی منفی در آنها ایجاد شود.

آموزش های زود هنگامی که در برخی برنامه های خارجی داده می شود ممکن است موجب مضرات و مشکلات روحی روانی در کودک شده و بلوغ زودرس در کودکان ایجاد کند.

تلویزیون کودک شما را به سراسر دنیا سفر می دهد بدون اینکه از خانه خود بیرون برود  و بدین ترتیب می تواند الهام بخش فرهنگ های گوناگون و دنیاهای متفاوت باشد. دنیاهایی که موریانه وار وارد ذهن کودک شما شده و ذهن او را تحت تاثیر قرار می دهد. استفاده افسار گسیخته از این برنامه ها قطعا درست نیست. اگر شما جزو آن دسته از والدین هستید که علاقه مند به استفاده از برنامه های خارجی هستید نمی توان به عنوان یک ابزار آموزشی از آنها استفاده کرد و ما نمی توانیم تمام صحنه ها را کنترل کنیم و بعضی از آنها تاثیرات بلندمدت یا کوتاه مدتی بر روی کودکان دارند.

از جهات دیگر در برنامه های تبلیغاتی بچه ها آنچه را زیاد تبلیغ و تکرار می شود می خواهند. هرچند ممکن است آن چیز را نیاز نداشته باشند یا در اولویت خانواده نباشد یا حتی آن چیز مضر باشد ولی خانواده گاهی مجبور به تهیه آن می شوند در هر صورت این تبلیغات در تمامی شبکه ها وجود دارد و هدف از تبلیغات آنها بیش از هر چیز سود تجاری آن است. والدین در آگاه سازی کودک نقش بسزایی دارند.

بیشتر انیمیشن های موجود غیر ایرانی بوده و جزو تولیدات ایرانی نیستند و طبیعتا سازندگان آنها بر فرهنگ و آداب و رسوم خود تاکید دارند. هر چه قدر سن کودک کمتر باشد و بیشتر به تماشای انیمیشن بپردازد تاثیر انیمیشن بیشتر خواهد بود. بعضی خانواده ها ترجیح می دهند از انیمیشن های خارجی استفاده نکنند و بعض به کودک خود یاد می دهند به سبک سنگین کردن محتویات برنامه ها می پردازند سبک سنگین کردن و بررسی یک برنامه چه برای یک کودک چه برای یک بزرگسال می تواند عواقب منفی آن را کاهش دهد.

انیمیشن هایی مثل بت من و مرد عنکبوتی و بن تن از نوع برنامه های خشن هستند که خشونت در آنها دیده می شود. والدین می توانند بر تماشای این انیمیشن ها نظارت داشته باشند. متعصفانه این امر ثابت شده که هر چقدر میزان مواجهه با خشونت در رسانه ها بیشتر باشد. روی نگرش و رفتار کودکان تاثیر گذاشته و رفتار خشونت آمیز در آنها موجب می شود. گاها مفاهیمی مانند آگاهی جنسی و مصرف مواد مخدر نیز از طریق انیمیشن ها به کودکان منتقل می شود. در برخی انیمیشن های ایرانی برخی صحنه های مغایر با فرهنگ و ارزش ها ممکن است از تلویزیون حذف شود اما باز هم برخی ارزش ها به طور غیر مستقیم وارد ذهن بچه ها می شود. اگر سازندگان انیمیشن های ایرانی بتوانند روی تولیدات خود بیشتر تلاش کنند شاهد انیمیشن های تاثیر گذار بیشتری باشیم. الگوی استفاده والدین نیز بر روی کودکان اهمیت خاصی دارد مثلا اگر والدین اوقات فراغت خود را با تلویزیون پر می کنند کودکان از این رفتار الگو برداری می کنند پس والدین می توانند ساعات خاص و مشخصی از روز را با تلویزیون سپری کنند و مثلا مدت یک یا دو ساعت در روز تلویزیون تماشا کنند.

گذشته از محتوای برنامه های تلویزیون ساعات و مدت زمان تماشای آن نیز مورد بحث است کارشناسان تماشای تلویزیون برای کودک زیر دو سال را ممنوع می دانند و ضمنا تماشای تلوزیون برای کودک باید زیر دو ساعت باشد در این مورد باید با کودک صحبت کنیم و دلایل آن را نیز توضیح دهیم.در بسیاری خانواده ها تماشای تلویزیون حکم یک ژست زمینه را دارد و وقتی اعضا مشغول انجام کارهای دیگر هستند نیز تلویزیون روشن است. این عادت نادرست بهتر است تغییر کند بهتر این است در ساعتی که تلویزیون برنامه دارد آن را روشن کنید  نه این که آن را روشن کرده و بعد دنبا برنامه بگردید. خود والدین باید الگوی مناسبی برای کودکان باشند همانطور که کودک بسیاری عادات زندگی خود را از والدین می گیرد در زمینه تماشای تلویزیون نیز همینطور خواهد بود ضمنا والدین نباید برای ساکت کردن کودک همیشه از تلویزیون استفاده کنند و در رابطه با کنترل  تلویزیون بهتر است در دسترس نباشد تا اعضای خانواده  عادت کانال زدن بی مورد را تغییر دهند.