آخرین نسل های مروارید خزر در دستان قاچاقچیان

ارزش ماهیان خاویاری در بازار بین المللی چنان بالا است که قاچاقچیان آخرین نسل ها از ماهیان خاویاری خزری را بدون توجه به وزن و سن آن صید می کنند. اگر چه موضوع های اصلی کنوانسیون اخیر روسای جمهوری کشورهای حاشیه دریای خزر در قزاقستان ،رژیم حقوقی دریای خزر، منابع این دریا، طرح های انرژی و حضور نظامی در این پهنه آبی بوده است ، اما به نظر می رسد کلیات توافقات این کنوانسیون به حفظ گونه های نادر این دریا از جمله ماهیان خاویاری و برخورد با قاچاقچیان کمک شایانی کند.مهم ترین مساله در مورد ماهیان خاویاری صید غیر قانونی توسط افراد ناآشنا به این‌گونه ماهیان گرانقیمت است به طوری که این افراد حتی جنس نر و ماده این ماهی را نیز تشخیص نمی‌دهند و پس از صید بلافاصله شکم ماهی را پاره می کنند. کارشناسان شیلاتی یکی از دلایل مهم کاهش ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر را صید بی رویه آنها در کنار سن بالای این گونه برای رسیدن به بلوغ می دانند. به گزارش ایرنا، سن بلوغ ماهیان خاویاری برای گونه ‘ اوزون برون ‘ 10 سال ، تاس ماهیان 15 سال و فیل ماهیان 20 سال است . فرصت طلبی عده ای عناصر سودجو در قالب صیادان غیرمجاز خاویار ، موجب اخلال در فرآیند مدیریت صید ،بهره برداری بی رویه از ذخایر ارزشمند ماهیان خاویاری دریای خزر ، وارد شدن لطمات فراوان به درآمدهای ارزی کشور های حاشیه دریای خزر در بازارهای بین المللی و همچنین اعمال برخی محدودیت ها برای این کشورها شده است. در حالی نسل ماهیان خاویاری به دلیل آلودگی های بیش از حد ناشی از فعالیت های نفتی ، ورود انواع سموم کشاورزی و فاضلاب های صنعتی و خانگی به رودخانه ها و در دریای خزر درحال انقراض است ، قاچاقچیان همواره بدون ترس و واهمه وارد دریا می شوند. کارشناسان و دست اندرکاران شیلات معتقدند که عواملی مانند مشخص نبودن رژیم حقوقی دریای خزر، عدم امنیت رودخانه ها و نبود شرایط مناسب برای مهاجرت و تکثیر طبیعی این ماهیان، وجود صیدهای غیر مجاز به خصوص در کشورهای مشترک المنافع حاشیه دریای خزر و در نهایت شرایط نامناسب زیست محیطی در اثر ورود فزاینده آلاینده های صنعتی، کشاورزی و شهری به داخل این اکوسیتم با ارزش سبب شد تا این گونه با ارزش دریای خزر از بین برود.

از آنجایی که بیش از نیم قرن است که از آب های نیلگون دریای خزر مروارید سیاهی در ایران تولید و صادر می شود که بعد از زعفران ، از بنام‎ترین محصول صادراتی کشورمان محسوب می شود، اما به دلیل نبود تفاهم نامه های اساسی بین کشورهای حاشیه دریای خزر ، قاچاقچیان بی محابا صید های بی رویه را انجام می دهند. کارشناسان معتقدند ،نبود تفاهمنامه و اقدامات هماهنگ میان کشورهای حاشیه خزر از دلایل اصلی کاهش ماهیان خاویاری در دریای خزر بوده است. البته صید ماهیان خاویاری در خزر از سال 2010 میلادی بر اساس توافقی که پنج کشور حاشیه این دریا در کمیسیون منابع زنده دریای خزر به آن دست یافتند ، به مدت پنج سال ممنوع شد تا ذخایر این گونه ماهیان بازسازی شود. از آنجاییکه صید قاچاق ماهیان خاویاری زیاد بوده است ،مسئولان شیلاتی این پنج کشور در نشست بعدی توافق را به مدت پنج سال دیگر یعنی تا پایان 2020 میلادی تمدید کردند.

** جریمه های صید قاچاق در ایران

بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست جریمه های آبزیان دریای خزر از جمله کوسه ماهی هر قطعه 300 میلیون ریال ، پنج گونه ماهی خاویاری شامل اوزون برون ، فیل ماهی ، قره برون ، شیپ و چارباش هر قطعه 100 میلیون ریال ، ماهی آزاد هر قطعه 75 میلیون ریال ، کفال ، اورنج و دیگر ماهیان استخوانی هر قطعه یک میلیون ریال است. یکی از کارشناسان ارشد شیلاتی مازندران گفت : صید قاچاق آبزیان دریای خزر قابل انکار نیست و مقابله جدی با آن هم به تجهیزات و امکانات بیشتر و پیشرفته تر نیاز دارد. حسینعلی رستمی افزود: هر چند یگان حفاظت آبزیان شیلات و نیروی انتظامی در محافظت از انفال دریای خزر همکاری و ماموریت های زیادی را هر ساله انجام می دهند ، اما واقعیت این است که امکانات و تجهیزات قاچاقچیان در دریای خزر پیشرفته تر و به روزتر است . وی گفت: ارزش بالای صید ماهیان خاویاری و دیگر گونه های نادر دریای خزر انگیزه قاچاقچیان را برای حضور در دریای خزر افزایش داده و مقابله با آنان را با امکانات موجود مشکل تر می کند.

** راه اندازی مرکز تجارت جهانی خاویار در مازندران

استاندار مازندران نیز در خصوص ظرفیت تولید ماهیان خاویاری در استان گفت : یکی از ضعف های موجود این است که تاکنون به دریا و ذخایر آن به عنوان ظرفیت قابل توجه برای توسعه و حل مشکلات استان توجه نشده است . محمد اسلامی افزود: در حالی که دریا فرصت اقتصادی و معیشتی عظیمی است که باید برنامه ریزی برای آن به گزینه مهم روی میز مدیران استان تبدیل شود. وی با بیان اینکه راه اندازی مرکز تجارت جهانی خاویار یکی از برنامه های اصلی برای استفاده از ظرفیت شیلاتی استان است، بیان داشت: توسعه بازار راه نجات کشاورزی مازندران است و ظرفیت سازی برای توسعه صادرات نیز یک ضرورت است.

**رشد فزاینده صادرات خاویار پرورشی مازندران

با توجه به سرمایه گذاری های قابل توجه در حوزه پرورش ماهیان خاویاری در چند سال گذشته در مازندران هر سال تولید خاویار و گوشت ماهیان خاویاری در این خطه شمال رو به افزایش است.

بر اساس پیش بینی شیلات مازندران امسال بیش از 2 هزار تن گوشت ماهی و 2 هزار و 500 کیلوگرم خاویار پرورشی در استان تولید و به بازارهای هدف در اروپا و آسیا صادر شود.بر اساس آمار شیلات ، در حال حاضر 18 مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در مازندران فعال است .مدیر کل شیلات مازندران با بیان اینکه در سه ماهه امسال 10 میلیون دلار خاویار پرورشی صادر شده است، گفت: با به بار نشستن طرح های پرورش ماهیان خاویاری ،تولید و صادرات این ماده غذایی پروتئینی پر طرفدار در استان افزایش چشم گیری یافته است.ولی الله محمدزاده با اعلام این که مزرعه پرورش ماهیان خاویاری منطقه چپکرود مازندران یکی از بزرگترین مزرعه پرورش ماهیان خاویاری خاورمیانه است، اظهار داشت : ظرفیت این مرکز سالانه بیش از 2 هزار تن گوشت خاویار و 30 تن خاویار است.وی میزان تولید گوشت ماهیان خاویاری در سال گذشته را یک هزار و 500 تن به همراه یک هزار و 800 کیلوگرم خاویار پرورشی اعلام کرد.