آب بندان های مازندران در خطر نابودی

 

آب بندان های شمال را هم می توان همانند قنات ایران که از شاهکارهای بشر و افتخارتمدن ایرانی است، نام برد اما بی توجهی به بهسازی و لایروبی این منابع مهم آبی کشاورزی سبب شد تا بیشتر این آب بندان ها در معرض رسوب قرارگیرند.آب بندان ها نمونه ارزشمندی از دانش یا فناوری بومی مردمان این خطه محسوب می شود که اکوسیستم‌ آبی برای ذخیره‌سازی آب کشاورزی، تغذیه چشمه‌ها و آب‌های زیرزمینی ،از دیدگاه بوم ‌شناختی نیز به عنوان زیستگاه پرندگان و حیات وحش، حافظ تنوع زیستی، بانک ژن و ایجاد منظرهای زیبا است.

نکته مهم و قابل توجه در آب بندان این است که با گذشت زمان و ورود رسوبات به آب بندان، حجم ذخیره آب بندان ها کم شده و نیاز به لایروبی و بازسازی دارند که این مقوله مهم مورد بی توجهی قرار گرفته است.به نظر می رسد عدم توجه کافی به امور بهره برداری چندجانبه از این سرمایه عظیم از یک سو و تامین آب زراعی از طریق کانال های آبیاری -زهکشی از سوی دیگر، احتمال حذف آب بندان ها و تبدیل آن ها به زمین های زراعی را قوت بخشیده است.

نمونه بارز از بین رفتن آب بندان ها ،آب بندان سه هکتاری واقع در روستای اندی کلا در بخش لاله آباد بابل است که در سال زراعی جاری به دلیل کمبود آب سطحی و پائین رفتن آب چاه ، همین آب بندان که روزگاری ،آب 15هکتار زمین شالیزارهای پائین دست را تامین می کرده است ، خشک و از بین رفته است.

** انفال آب بندان ها

بر اساس آمار های رسمی از شرکت های آب منطقه ای استان های شمالی مازندران، گیلان و گلستان ، زمان ایجاد بیشتر آب بندان ها مربوط به پیش از اعمال قانون اصلاحات ارضی و قبل از انقلاب است و این آب بندان ها به صورت مشارکتی توسط کشاورزان همان اهالی مدیریت می شود.امرالله براری مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه ای مازندران بیشتر آب بندان های استان را در قالب انفال دانست و گفت: البته برخی از آب بندان ها که پس از انقلاب ایجاد شده است حالت خصوصی دارد.وی توضیح داد: البته مدیریت آب آب بندان ها در هر حالت مالکیتی با وزارت نیرو است و شرکت های آب منطقه ای استان ها بر نحوه ذخیره و توزیع آب آب بندان ها تصمیم گیری و نظارت می کنند.

وی بر لزوم لایروبی و بهسازی آب بندان های مازندران تاکید کرد و بیان داشت: در یک دهه گذشته توجه به لایروبی آب بندان ها از سوی دولت ها بیشتر شده و اعتبار ویژه ای تخصیص یافت ،اما اندک است.

 **تهیه طرح جامع بهسازی و مدیریت آب بندان ها

رضا عظیمی از کارشناسان ارشد آب و خاک و مجری طرح نوسازی و تسطیح زمین های شالیزاری شمال کشور در وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص در گفت و گو با ایرنا گفت : نداشتن متولی خاص دولتی آب بندان ها در شمال ، این منابع آبی مهم و تاریخی در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.وی افزود: در حالی آب بندان های شمال ایران به ویژه استان مازندران که از قدمت بالایی برخوردارند در معرض نابودی قرار گرفته است که با اجرای طرح جامع ساماندهی ، بهسازی و لایروبی می توان با کمترین هزینه نسبت به سد سازی ، بهره وری را چندین برابر افزایش داد.وی با بیان اینکه هزینه تامین و ذخیره آب در آب بندان ها به اندازه یک دهم سد سازی است، اظهار داشت: تا زمانی که نظام بهره برداری از آب بندان های شمال کشور تعریف نشود، نمی توان از این ظرفیت بسیار عظیم منابع آبی استفاده کرد.عظیمی تصریح کرد: آب بندان های شمال همچنان بین دستگاه های آب منطقه ای ،جهاد کشاورزی و یا شورای محل بلاتکلیف و از همه مهمتر در اثر گذر زمان با بالا آمدن رسوبات و لایروبی نشدن ،کارایی خود را از دست داده است.

**افزایش ظرفیت ذخیره آب با لایروبی آب بندان ها

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران به وجود 800قطعه آببندان با 17 هزار هکتار وسعت در استان اشاره کرد و گفت: با لایروبی ، بازسازی و تقویت آببندان ها ،می توانیم تا با به ثمر رسیدن سد های در دست احداث ، کمبود منابع آبی زمین های زراعی و باغی استان را جبران کنیم.دلاور حیدر پور افزود: اصلاح و لایروبی آب بندان ها در برنامه 2 ساله در صورت تامین منابع مالی به اتمام خواهد رسید.وی توضیح داد: از آنجایی که در حال حاضر ظرفیت نگهداری آب آب بندان های موجود استان 345 میلیون متر مکعب است،به طور یقین با اتمام عملیات لایروبی و باز سازی ،ظرفیت ذخیره آب به حدود 2 برابر افزایش می یابد.وی با اشاره به اینکه 300میلیارد ریال در سفر هیات دولت یازدهم به مازندران برای اصلاح و لایروبی آب بندان های استان تخصیص یافته است، گفت: تاکنون 80میلیارد ریال از این اعتبار پرداخت شد و عملیات لایروبی و باز سازی چند قطعه از آب بندان های استان نیز در حال اجرا است.