تنظیم بازار نیازمند برنامه بلندمدت

حرف آنلاین: دکترای اقتصاد و دانشیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه انتظار تورم خود تورم ایجاد می‌کنند به تاثیر بالای رفتار مردم در بازار اشاره کرد و گفت: الان در بازار زمین و مسکن شاهد رکود هستیم که اگر سیاست تثبیت قیمت ادامه پیدا کند شاهد ریزش قیمت خواهیم بود نه اینکه به قیمت قدیم برگردد.

سید مجتبی مجاوریان در گفت‌وگوی تفصیلی با حرف مازندران پیرامون بحث تنظیم بازار، به سوالات مختلفی در این زمینه پاسخ داد، که در ادامه باهم می‌خوانیم؛

سوال: تنظیم بازار به مسئله پیچیده ای تبدیل شده، چرا؟

پاسخ: مدیریت بازار باید براساس اصول اقتصادی صورت بگیرد در واقع بازار را با دستور نمی‌توان کنترل کرد، فرض کنیم که دولت قصد دارد قیمت در بازار را کاهش داده یا تثبیت کنید، چطور می‌شود این کار را انجام داد وقتی که هزینه ها در حال افزایش است یعنی تولیدکننده هر بار مجبور است مواد را گران‌تر خریده و هزینه حمل بیشتری پرداخت کند و شاهد افزایش سایر هزینه‌های تولید و فروشش باشد، دولت اگر چنین قصدی دارد در درجه اول خودش نباید خدمات دولتی را گران کند، خودش باعث افزایش دستمزدها نشود و موارد دیگر.

البته ناگفته نماند که در تلاطم بازار گروهی منفعت می‌برند این گروه علاقه‌مند به نوسانات و افزایش قیمت‌ها هستند، در بازار مافیا وجود دارد اگر جدای از این نگاه از دید اقتصاد دولت برای مقابله با نوسان در بازار باید همه قیمت‌های موثر را تثبیت کند که این ممکن نیست. عامل دیگری که در این بحث موثر است سومدیریت است، نگاه باید بلندمدت باشد نه اینکه تصمیمات خلق الساعه و لحظه‌ای انجام بگیرد، امیدواریم مدیران به مدیریت بلندمدت فکر کنند. پس حضور مافیای قدرت، عدم رعایت اصول اقتصاد و سومدیریت و نوسانات در تصمیم‌گیری مدیران حاکم از علل اصلی پیچیده بودن تنظیم بازار است.

* بالا بودن هزینه حمل محصولات کشاورزی/ تاثیر سیاست وارداتی دولت در تنظیم بازار مرغ

سوال: با وجود اینکه در برخی محصولات کشاورزی تولیدکننده هستیم، چرا با قیمت مناسب و کمتر از استان‌های دیگر به مصرف کننده داخل استان نمی‌رسد؟‌‌‌‌ نظیر مرغ، به‌عنوان یک کالای اساسی که عمده تولیدکننده آن هستیم.

پاسخ: به‌طور کلی محصولات کشاورزی نسبت به سایر محصولات وزین و حجیم هستند و هزینه حمل قابل توجهی دارند که سهم هزینه حمل در قیمت پرداختی مصرف‌کننده بیش از محصولات دیگر است در این شرایط انتظار این است که قیمت این محصولات در منطقه تولید کمتر باشد در استان مازندران به‌عنوان تولیدکننده برخی از محصولات کشاورزی اوضاع همین صورت است‌.

اما درمورد مرغ بحث فرق می‌کند چرا بخشی از بازار مرغ را دولت پر می‌کند ک در زمانی که قیمت مرغ در حال افزایش است دولت به سرعت مجوز به واردات مرغ می‌دهد و این موجب شکسته شدن مرغ در بازار مصرفی است نه در بخش تولیدی و ما احساس میکنیم که قیمت را بالاتر از پایتخت می‌پردازیم که درست نیست و دولت نیز مجبور به این واردات است، دولت منافع مردم که اکثریت هستند را درنظر میگیرد اما دود این قضیه در بلندمدت یقه همه کشور را می‌گیرد آن‌وقت ایرانی خواهیم داشت که فقط وارد کننده مرغ است.

*تاثیر رفتار عقلایی و سودجویانه مردم در بازارهای مهمی همچون مسکن و ارز

سوال: رفتار مردم در قیمت کالا چقدر تاثیر گذار است؟

پاسخ: همه مردم در شرایطی که احساس کنند قیمت بازار در آینده افزایش پیدا می‌کند سعی می‌کنند خریدها را تا حد امکان افزایش بدهند و برعکس اگر بدانند قیمت‌ها ثابت بوده و شاید کاهش پیدا کنند رفتاری عادی از خود نشان می‌دهند‌. در واقع در اقتصاد مردم مصرف کننده خریدار این‌ها برای تصمیم‌گیری و خرید به قیمت روز و پیش‌بینی قیمت از بازار نگاه می‌کنند، ولی امکان عقب افتادن خرید برخی از محصولات وجود ندارد همچون دارو یا مواد فاسد شدنی ولی در مورد محصولاتی که فاسد نمی‌شوند همچون بازار در شرایطی که قیمت افزایش پیدا میکند به بازار هجوم برده و سعی میکنند خریدهای آینده خود را الان انجام بدهند‌. این رفتار طبیعی یا عقلایی افراد است.

گاهی اگر کالا ماده غذایی نباشد مردم برای سودجویی اینکار را انجام می‌دهند همچون رفتاری که با طلا و ارز دارند و زمانی که به افزایش قیمت فکر میکنند حتی اگر نیاز نداشته باشند خریداری میکنند تا سرمایه‌شان تبدیل به چیز باارزش شود، این رفتار و هجوم افراد خود به خود باعث افزایش قیمت می‌شود و انتظار تورم خودش تورم ایجاد می‌کند و مردم پولهای خود را تبدیل به کالاهای فیزیکی همچن ملک، مسکن، طلا و غیره میکنند، راهکار تثبیت قیمت در بازار در یک بازه زمانی که طولانی‌تر از یک هفته و ۱۰ روز باشد است تا انتظارات تورم‌زا در مردم رفع شود در این صورت مردم آنچه را که پنهان کردند به بازار می آورند. پس این تثبیت باید طولانی باشد در غیر این صورت مردم صبر می‌کنند الان در بازار زمین مسکن و ارز رکود داریم معامله نمی‌شود همه منتظر هستند افزایش قیمت نداریم ولی کاهش قیمت هم نداریم که اگر این تثبیت ادامه پیدا کند قطعا شاهد ریزش خواهیم بود نه اینکه به قیمت قدیم برگردد.

سوال: اصولا، با افزایش قیمت یک کالا، مصرف‌کنندگان در مصرف کالای مذکور صرفه جویی باید کنند یا سراغ کالای جایگزین بروند. چرا این اتفاق در جامعه ما نمی‌افتد و معمولا برعکس است؟

پاسخ: وقتی میگوییم مردم اکثریت میلیونی مدنظر است کسانی که زیر چرخ‌های تورم در حال خرد شدن هستند نه عده‌ای خاص که سوار این تورم هستند یا کالای جایگزین بیشتر به نظر می‌رسد که آن کالا مواد غذایی باشد که در این مورد مردم این کار را انجام می‌دهند همانطور که الان سرانه مصرف لبنیات و گوشت کاهش پیدا کرده است که سوتغذیه گسترده را در پی خواهد داشت. البته باید این را درنظر بگیریم که برخی کالاها قابل جایگزینی نیست، و محدودیت‌ها موجب این می‌شود که خانوار مصرف کالاهای دیگر را کاهش بدهد که تا حدی این کالا را تهیه کند همچون خرید آجیل شب عید‌.

*فقر با دستور ایجاد نشده که با دستور برگردد

سوال: برخورد و نظارت شدید در کف بازار چه میزانی در کنترل قیمت تاثیرگذار است؟

پاسخ: در واقع در بازار و اقتصاد کار دستوری پیش نمی‌رود فقر پدیده‌ای است که در نتیجه کارکرد ناقص و اشتباه سیاست‌های دولت در جامعه رسوخ پیدا کرده است وقتی که منابع درآمدی در گروه کوچکی جمع میشود خود به خود شکاف درآمدی ایجاد می‌شود با چه دستوری میخواهد برگردد؟ مگر فقر با دستور ایجاد شده که بخواهد برگردد بنابراین این میتواند یک هدف باشد ولی قطعا یک دستور نیست.

در مورد فقر که معلول است باید هدف را از بین برد قیمت‌ها یک معلول هستند نمی‌تواند با تعزیرات و نظارت کاری کرد بلکه اتفاقا فرار قیمت‌ها بیشتر صورت می‌گیرد، به‌طور کلی قیمت در اقتصاد معلول کنش‌هایی است که در بازار انجام می‌گیرد و نمی‌تواند را معلول رفتاری قهرآمیز داشت، قیمت‌ها اشکی است که جاری شده و ما نمی‌توانیم با پاک کردن صورت جلوی اشک را بگیریم.