عوارض بعد از واکسیناسیون

این روزها یکی از سوالات شایع مردم بعد از تزریق واکسن کووید ۱۹، مراجعه به پزشک به علت عوارض واکسن است. اینکه با کدام علائم و چه زمانی مراجعه کنیم، مهم است.

دانشکده بهداشت و مؤسسه ملی تحقیقات سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این پرسش که چند روز بعد از ماندگاری واکنش‌های واکسن باید به پزشک مراجعه کرد و علت طولانی شدن زمان عوارض واکسن‌ها چیست، پاسخ داده است.

عوارض واکسن‌ها طبیعی هستند و نیاز به درمان خاصی ندارد مگر اینکه شدید باشد. بروز عوارض واکسن در بدن انسان مربوط به واکنش‌های سیستم ایمنی آنها است. شدت علائم برخی از افراد به حدی است که لازم است به پزشک مراجعه کنند. اما در برخی دیگر هیچ علائم و عوارضی احساس نمی‌شود.

سوالی که به دنبال واکسیناسیون ممکن است مطرح شود این است که داشتن علائم تا چند روز عادی بوده و چند روز بعد از ماندگاری علائم و واکنش‌های واکسن باید به پزشک مراجعه کرد؟ همچنین علت طولانی شدن زمان عوارض واکسن‌ها چیست؟

– داشتن درد و تب علامت طبیعی و شایعی است. اما در موارد زیر لازم است با پزشک یا ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی تماس گرفته شود:

– اگر قرمزی یا حساسیت به لمس در موضع تزریق بعد از ۲۴ ساعت بدتر شود

– اگر عوارض جانبی به حدی شدید باشد که فرد را نگران کند یا زمانی که عوارض بعد از چند روز (حدود ۴ روز) از بین نروند.

مرکز مدیریت و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC)توصیه می‌کند با مشاهده علائم و واکنش‌های آلرژیکی شدید، بعد از ترک محل واکسیناسیون، فرد باید هر چه سریع‌تر با پزشک خود و یا اورژانس پزشکی تماس بگیرد.

عوارض جانبی می‌تواند توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد، اما باید در طی چند روز از بین بروند. مصرف داروهایی مانند مسکن‌ها یا آسپرین برای جلوگیری از عوارض جانبی قبل از واکسن توصیه نمی‌شود و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آن را تأیید نمی‌کند. به جای مصرف زودهنگام چندین داروی بدون نسخه (مانند انواع مسکن‌ها)، بهتر است صبر کنید و ببینید آیا عوارض جانبی ایجاد می‌شود یا خیر، سپس عوارض احتمالی را به صورت جداگانه درمان کنید. فرد باید قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، به داروساز یا پزشک مراجعه کند تا عوارض جانبی واکسن را کاهش دهد. اما اگر شخصی نیاز به تسکین فوری دردهای عضلانی، درد در محل تزریق، تب یا ترکیبی از این موارد را داشته باشد، داروهای ایبوپروفن، استامینوفن یا پاراستامول و آسپرین ممکن است کمک کند. عوارض جانبی واکسن‌های کووید -۱۹ فقط باید چند روز (حدود ۴ روز) طول بکشد. اگر دوام بیشتری داشتند، بایستی با پزشک تماس گرفت.

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بعد از حدود ۴ روز تا ۴ هفته پس از واکسیناسیون بلافاصله با مراکز بهداشتی مربوطه تماس بگیرید:

– سردرد شدیدی که با مسکن برطرف نشود یا بدتر شود

– سردردی که هنگام خوابیدن یا خم شدن احساس بدتری می‌کند

– سردردی که برای شما غیرمعمول است و با تاری دید، مشکلات گفتاری، ضعف، خواب‌آلودگی یا تشنج ایجاد می‌شود

– بثوراتی که مانند کبودی‌های کوچک یا خونریزی در زیر پوست به نظر می‌رسد

– تنگی نفس، درد قفسه سینه، تورم پا یا درد مداوم شکم

– تب بعد از واکسن ویروس کرونا که بیشتر از حدود ۴ روز ادامه داشته باشد

– ایجاد تب بعد از واکسیناسیون کاملاً عادی است. این امر ممکن است پس از واکسیناسیون اتفاق افتد و معمولاً طی ۴۸ ساعت از بین می‌رود. اگر تب بیش از ۴۸ ساعت پس از واکسیناسیون شروع شود و پس از شروع، بیش از ۴۸ ساعت طول کشد، باید خود را قرنطینه کنید و آزمایش کرونا انجام دهید.

به طورکلی عوارض جانبی جدی که بتوانند مشکل سلامتی طولانی مدت ایجاد نمایند، به دنبال هر واکسیناسیون، از جمله واکسیناسیون کووید -۱۹، بسیار بعید است. عوارض جانبی معمولاً در چند روز اول دریافت واکسن رخ می‌دهد. از زمان آغاز اولین برنامه واکسیناسیون جمعی در اوایل دسامبر سال ۲۰۲۰، صدها میلیون دوز واکسن تجویز شده است. پس از واکسیناسیون، بدن برای ساختن ایمنی در برابر ویروسی که باعث کووید -۱۹ می‌شود، چند هفته زمان لازم دارد. بنابراین ممکن است فردی دقیقاً قبل یا بعد از واکسیناسیون به ویروس کووید -۱۹ آلوده و بیمار شود. دلیل این امر این است که واکسن هنوز وقت کافی برای محافظت از بدن را نداشته است. بنابراین هیچ واکسنی نمی‌تواند باعث ایجاد کووید -۱۹ شود زیرا هیچیک از آنها شامل کل ویروس کرونا نیستند. هر فردی که پس از دریافت واکسن به کووید -۱۹ مبتلا شود، احتمالاً قبل از ایجاد ایمنی کافی، در معرض ویروس قرار داشته است.

برای رفع ناراحتی عوارض جانبی واکسن کووید ۱۹ در روزهای اول، بسته به علائم، موارد زیر را می‌توان انجام داد:

– قراردادن کمپرس سرد (مانند پارچه مرطوب) در محل تزریق

– مشورت با پزشک جهت امکان استفاده از مسکن‌های بدون نسخه

– نوشیدن مایعات زیاد

– پوشیدن لباس سبک‌تر و نازک‌تر در صورت وجود تب

برخی افراد بعد از تزریق واکسن کووید -۱۹، هیچ دردی را در محل تزریق مشاهده نمی‌کنند و همچنین به هیچ وجه احساس درد ندارند. این طبیعی است. بسیاری از افرادی که در آزمایشات بالینی کووید -۱۹ واکسینه شده بودند، هیچ علامتی را تجربه نکردند اما مشخص شد که توسط واکسن محافظت می‌شوند.

حال این سوال مطرح می‌شود که آیا عوارض جانبی بعد از دوز اول یا دوم بیشتر است؟ به گفته متخصصان، با استفاده از واکسن‌های دوتایی، افراد پس از دوز دوم خود، عوارض جانبی را گزارش می‌کنند. طبق CDC ، عوارض جانبی بعد از تزریق دوم “ممکن است شدیدتر از عوارضی باشد که بعد از اولین تزریق تجربه شده است. بر اساس شواهد CDC، عوارض جانبی بعد از تزریق نوبت دوم واکسن نیز نشانه‌های طبیعی بدن است که محافظت از بدن را نشان می‌دهند و باید ظرف چند روز از بین برود.

همچنین برخی از عوامل، احتمال بروز عوارض جانبی را بیشتر می‌کنند. به گفته کارشناسان، افراد جوان احتمالاً عوارض جانبی را بیشتر تجربه می‌کنند زیرا سیستم ایمنی قوی‌تری دارند. احتمال بروز عوارض جانبی شدیدتر در زنان بیشتر از مردان است. از ۱۴ دسامبر تا ۱۳ ژانویه، بیش از ۷۹ درصد عوارض جانبی توسط زنان گزارش شده است. عوارض جانبی نیز بسته به اینکه آیا در گذشته تماس با ویروس کرونا داشته‌اید یا نه ممکن است متفاوت باشد. اگر مدتی قبل به کووید -۱۹ مبتلا شده‌اید یا از قبل ایمنی دارید، واکسن می‌تواند مانند تقویت کننده عمل کند، که در برخی موارد کاملاً بدون علامت است.

تجربه عوارض جانبی پس از واکسیناسیون یکی از نشانه‌های عملکرد واکسن است که سیستم ایمنی بدن به آن پاسخ می‌دهد. عوارض جانبی جدی و طولانی مدت به دنبال هر واکسیناسیون، از جمله واکسیناسیون کووید ۱۹، بسیار بعید است. عوارض جانبی معمولاً در ۲ تا ۴ روز اول دریافت واکسن رخ می‌دهد. بنابراین در صورت مشاهده علائم، در فاصله ۴ روز تا یک ماه بعد از تزریق واکسن، حتماً با پزشک تماس بگیرید. در صورت داشتن علائم غیر عادی مانند سردردهای شدید همراه با تاری دید و دردهایی که با مسکن برطرف نمی‌شود با مراکز بهداشتی تماس بگیرید. تب نیز اگر پس از ۴۸ ساعت از تزریق واکسن شروع شود و بیش از ۴۸ ساعت ادامه یابد، حتماً به پزشک و مراکز بهداشتی درمانی مراجعه شود.