اعتماد به نفس چيست و چه اهميتي دارد؟

هر فردی از شخصیت خود، دیدگاه و نقاط ضعف و قوتش یک تصویر ذهنی دارد كه از دوران کودکی شکل می گیرد. به این تصویر «خودانگاره» می گویند: یعنی تصوری که شخص از خویشتن در ذهن خود دارد. «خودانگاره» شخص نقش بسیار مهمی را در شکل گیری اعتمادبه نفسش ایفا می کند. بسیاری از این تصورات كه ما از خود داريم، براساس تعامل ما با دیگران و تجربیات زندگی خودمان شکل می گیرد. اعتماد به نفس به این موضوع بستگی دارد که شخص احساس می کند از نظر دیگران تا چه حد مورد قبول و علاقه است و همچنین خودش چقدر احساس ارزشمند بودن دارد.
پس  اعتماد به نفس يعني ايمان داشتن فرد به توانايي ها و استعدادهاي خود و احساسات افتخارآميز و مثبت او نسبت به خود. اعتماد به نفس در حالت چهره اي , رفتار , طرز صحبت كردن و حرکت افراد مشخص و مشهود است.

افراد داراي اعتماد به نفس بالا برخورد باز و گشوده اي با ديگران دارند ,انتقاد پذير ند. راحت اشتباهات خود را مي پذيرند و توانائيهاي خويش را باور دارند. احساس ارزشمندي را هم نسبت به خودشان، و هم نسبت به ديگران دارند.

اراده و پشتکار در اعتماد به نفس نقش بسيار مهمي دارد . اراده و اختيار هر انسان به خود او بستگي دارد؛ يعني هر چه در زندگي روزانه , فعاليتهاي خود را واقع بينانه تر مورد ارزيابي قرار بدهيم  و خود را مطابق با واقعيت بسنجيم و خودگوئي  هاي مثبتي داشته باشيم، اراده ما محکم تر و اشتباهات ما کمتر خواهد شد ؛ در نتيجه با اعتماد به نفس بيشتري كه به دست ميآوريم ,جهت دهي فعاليتهايمان بهتر ميگردد.

فرد متکی‌به‌نفس، چون شناخت درستی از خودش دارد و نقاط ضعف و قوت خود را می‌داند، برای رفع نقص‌ها، تلاش بیش‌تری می‌کند و هرگز احساس کوچکی و حقارت نخواهد کرد.
در قرآن کریم و روایات اهل‌بیت عليهم السلام هم تأکید زیادی بر احترام به خویشتن و عزیز شمردن خويش گرديده، تا جایی که عزت نفس، مایه کرامت و بزرگی برشمرده شده و خودکم‌بینی، مایه‌ی هلاکت و سقوط انسان معرفی شده است.

اعتماد به نفس هر فرد، بر روی کیفیت زندگی او تاثیر بسزایی دارد و چگونگی احساس هر كس نسبت به خود، بر نحوه زندگی اش اثر می گذارد. افرادی که احساس می کنند از نظر دیگران دوست داشتنی و دل نشین هستند، قطعاً روابط اجتماعی بهتری دارند، در مواقع نیاز به دوستان و خانواده کمک و حمایت مي رسانند و همين حمايت از ديگران، آنها را به اين باور مي رساند كه می توانند مشکلات را از سر راه بردارند و اهداف شان را تحقق بخشند.

عوامل موثر بر اعتماد به نفس

همه ما در شرایط و موقعیت هایی از زندگی، مشکلات عدم اعتماد به نفس را تجربه کرده ایم. اين مشكلات خصوصاً در دوران نوجوانی که شخص، خود و جهان اطراف را می شناسد، بيشتر آشكار می شود. اما از آنجایی که خودانگاره هرکس با گذشت زمان تغییر می کند، پس اعتماد به نفس فرد هم ثابت نمی ماند و در طول زندگی تغییر می نمايد ؛ بنابراین می توان اعتماد به نفس را بهبود بخشید.

برای دستیابی به یک اعتماد به نفس سالم دو مساله را باید در نظر گرفت:

۱ـ نظر و رفتار دیگران نسبت به شخص چگونه است؟

۲ـ خود او، خویش را چگونه می بیند؟

این دو مساله بر اعتماد به نفس افراد بسیار تاثیر می گذارد . والدین، معلمان، مربیان و… به ویژه در دوران کودکی در شکل گیری دیدگاه هر فرد نسبت به خودش، نقش مهمی را ایفا می کنند. اگر والدین یا معلمان بیشتر از آنكه  کودک را تمجید و تحسین کنند، به انتقاد و عیب جویی از وي  بپردازند، مسلماً این کودک نمی تواند اعتماد به نفس خوبی داشته باشد. همچنین در دوره نوجوانی که ارزش ها و عقاید نوجوان در حال شکل گیری است، نظرات پدر و مادر، معلم یا دیگر افراد در به وجود آوردن خودانگاره نوجوان بسیار موثر است. قطعاً اگر فردی که مورد قبول و احترام نوجوان است-مانند والدین یا معلمان- دائماً از وي عیب جویی کند، سبب تخریب اعتماد به نفس او می شود. گاهی هم ، گويي از درون به نوجوان القا می شود که توانایی انجام درست کارها را ندارد (بحران درونی) که این مساله هم به اندازه انتقاد و سرزنش دیگران بر اعتماد به نفس اثر تخريبي دارد.
انتظارات نابجا و غیرواقعی نيز می توانند اثر منفی بر اعتماد به نفس بگذارند. افرادی که توانایی های خود را می شناسند و تحسین می کنند، از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند، ولی اگر احساس کنند که فاقد توانایی های درخور تحسینند، حتماً از اعتماد به نفس ضعیفی برخوردار می شوند. نکته حائز اهمیت این است که بیشتر مردم دارای توانایی ها و قابلیت های درخور تحسین و شایسته ای هستند، اما به دلیل خودانگاره منفی اي که از خود دارند، نمی توانند توانایی های خويش را ببینند.

درشکل گيري اعتماد به نفس دو دسته مانع وجود دارد:

• موانع بيروني: مثل شرايط محيط خانواده , مدرسه و اجتماع که تغيير در آنها براي شخص آسان نيست.
• موانع دروني : موانعي هستند که در باورها و طرز فکر هر شخص وجود دارند و کاملا قابل تغيير به دست خود شخص هستند. اگر چنانچه دائما فردي خود خوري داشته باشد و نتواند احساسات خويش را آرام و بدون ابهام ابراز کند، در واقع براي اعتماد به نفس خود مانع دروني ايجاد كرده است.

وي‍‍ژگيهاي افراد داراي اعتماد به نفس بالا:

• ارتباط با خدا : مهم‌ترین روش در کسب اعتمادبه‌نفس، ارتباط با خداوند است، اتکال به خداوند به عنوان برترين قدرت،باعث بی‌نیازی و استقلال در شخصیت و عزت‌نفس فرد می‌شود.
• استقلال عمل: افراد برخوردار از اعتماد به نفس، در اعمال خویش مستقل عمل می‌کنند و از وابستگیهاي نابجا به دیگران دوری می‌جويند، براي انجام كارهاي فردی و اجتماعی به توانایی‌های خود تکیه می‌کنند و با توجه به استعدادهای خويش ، وارد میدان عمل می‌گردند. این بدان معني نیست که فرد از مشارکت و مشاوره با دیگران دوري مي كند، بلکه درعين هم‌فکری و مشارکت، استقلال خویش را حفظ مي نمايد.
• مسؤولیت پذیری :فرد دارای اعتماد به‌نفس، مسؤولیت خود را با اطمینان کامل می‌پذیرد و از هرگونه ضعف و سستی دوری می‌ جويد و تلاش مي كند تا وظايف فردی، خانوادگی و اجتماعی خود را به نحو مطلوبي انجام دهد.
• پیشرفت‌گرايي: انسان مثبت‌گرا و دارای اعتمادبه‌نفس، درصدد پیشرفت و افزایش قابلیت‌ها و توانایی‌های خویش است و برای رسیدن به جایگاه برتر، تلاش و کوشش می‌کند و جدیت و سخت‌کوشي به خرج ميدهد.
• پذیرش ناکامی‌ها : آگاهی از محدودیت‌ها و واقعیت‌های موجود می‌تواند تصویری واقع بینانه به انسان ارائه نماید، اگرچه با شناخت توانایی‌ها می‌توان موفقيتهاي بيشتري داشت، اما قبول شکست و ناکامی به عنوان یک واقعیت در زندگی، به کسب تجربه كمك ميكند تا احتمال پیروزی در كوششهاي بعدي بيشتر شود.
• ابراز وجود و قاطعيت داشتن : به معناي احترام به خود و ديگران در تمامي زمينه ها . کساني که وابستگي نادرست به ديگران دارند، نمي توانند به بي برنامه گي ها , به فشارهاي ديگران و نمونه هائي از اين قبيل “نه” بگويند.
• يکپارچگي و هماهنگي : يعني رفتارهاي ما با هدفها و آرزوهايمان با هم هماهنگ بوده و در تضاد نباشند. بدين معني كه اگر توقع پيروزي داريم براي آن تلاش كنيم. پس براي رسيدن به هدف كسب موفقيت؛ بايد رفتار مربوطه اش يعني تلاش را انتخاب كرد كه با آن هماهنگ است. اما اگر يك رفتار ناهماهنگ با كسب موفقيت را دنبال كنيم (مثلا انتقاد دايم از خود) مسلما كاهنده اعتماد به نفس خواهد بود. چون تضاد در رفتار و هدفمان آبرويمان را (حداقل پپيش خودمان) از بين مي برد و کمتر به خود اعتماد مي کنيم.

براي دستيابي به اعتماد به نفس بالاتر چه نكاتي را بايد در نظر گرفت؟

• از تفکرات منفی درباره خود بپرهیزید؛ اگر عادت دارید دائم بر روی کمبودها و نقاط ضعف خود تاکید کنید، این عادت را کنار بگذارید و به جنبه های مثبت خود (که بسیار زیاد هم هست) فکر کنید،سعي كنيد درباره یک نکته یا حرکت یا رفتار مثبتی هم که داشته اید فکر و برای خود بازگو کنید. هر روز چند عمل یا رفتاری را که انجام داده اید و موجب رضایت و شادی تان شده است، بر روی کاغذ بنویسید.
• هدف تان “انجام کار” باشد نه “انجام کامل و بی نقص” آن؛ حتي گاهی بعضی افراد از ترس اينكه مبادا كاري را نتوانند به بهترين شكلش انجام دهند،هيچ کاری انجام نمی دهند و در واقع زندگی خود را متوقف می کنند .ضمن اينكه بايد توجه داشته باشيد هدفهايي را كه براي خود درنظر گرفته ايد واقعي و دستيافتني باشد.
• اشتباهات را فرصتی برای یادگیری در نظر بگیرید؛ همیشه به خود بگویید که هرکسی ممکن است اشتباه کند و نبايد از اشتباه کردن ترسيد، اشتباه بخشی از یادگیری و كسب تجربه است.
• کارها و تجربیات جدید را امتحان کنید؛ انجام کارها و فعالیت های متفاوت در شناخت استعدادها و توانایی های تان کمک بزرگی به شما می کند. بعلاوه باعث ميشود در نتیجه ي کسب مهارت های جدید، احساس غرور و رضایت به شما دست دهد.
• آنچه را که می توانید، تغییر دهید و آنچه را که نمی توانید، مشخص کنید؛ درباره عادات و خصلت های خود فکر کنید. اگر دریافتید که برخی از آنها شما را ناراحت می کند، برای تغییر آن اقدام کنید، اما اگر چیزی است که نمی توان آن را تغییر داد (مانند قد) سعی کنید از آنچه که هستید لذت ببرید و سازگاری کنید.
• اهداف تان را مشخص کنید؛ فکر کنید چه کاری دوست دارید انجام دهید و سپس برای انجام آن برنامه ریزی کنید و طبق برنامه جلو بروید.
• از نظرات و عقاید خود احساس رضایت کنید؛ از بیان افکار خود ابایی نداشته باشید.
• به دیگران کمک کنید؛ با این کار احساس می کنید مفید هستید که خود در اعتماد به نفس نقش مهمی دارد.
  افرادی که اعتماد به نفس بالایی دارند به راحتی با دیگران دوست می شوند، شادترند و روابط بهتری با همکاران، همسالان و … دارند و با آرامش و راحتی با اشتباهات شان کنار می آیند. هیچ وقت برای به دست آوردن اعتماد به نفس سالم و مثبت دیر نیست. اعتماد به نفس از جمله مهارت های زندگی است…