“کریس موری” از متخصصان علوم پزشکی در دانشگاه واشنگتن که پیش‌بینی‌هایش در مورد بیماری کووید-۱۹ و مرگ و میر ناشی از آن در سراسر جهان به طور دقیق دنبال می‌شود، اخیرا فرضیات خود درباره “طول دوره این همه گیری” و زمان احتمالی پایان یافتن آن را تغییر داده است.

موری در توضیح یافته‌های جدید خود می‌گوید: تا همین اواخر امیدوار بودیم که کشف چندین واکسن موثر کروناویروس بتواند به کشورها در جهت دستیابی به مصونیت جمعی (ایمنی جمعی) کمک کند یا اینکه شانس انتقال و گسترش بیماری به واسطه ترکیب دو روند “واکسیناسیون” و “عفونت های قبلی” از بین برود.

اما ماه گذشته داده‌های بدست آمده از انجام آزمایش‌ها روی واکسن کووید-۱۹ در آفریقای جنوبی نشان داد که ظهور یک سویه‌ جدید دیگر از کروناویروس در آینده ای پیش بینی نشده نه تنها می تواند از اثربخشی واکسن بکاهد بلکه می تواند از ایجاد مصونیت طبیعی در افرادی که پیش از این آلوده شده بودند نیز جلوگیری کند.

“کریس موری” مدیر موسسه سنجش و ارزیابی سلامت که مقر آن در سیاتل است در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز در این باره تاکید کرد: بعد از دیدن این داده ها، خواب به چشمانم نمی‌آید!

وی با اشاره به همه گیری بیماری کووید-۱۹ این پرسش را مطرح می کند که “این بیماری واقعا چه زمانی پایان می یابد؟”

وی در حال حاضر در حال به روزرسانی مدل خود برای کشف “میزان مقاومت سویه‌های مختلف کروناویروس و توانایی آنها در غلبه بر مصونیت طبیعی” است تا پیش‌بینی‌های جدیدش را درباره پایان این همه گیری جهانی ارائه دهد.

براساس مصاحبه‌ها و گفت و گوهای جدید خبرگزاری رویترز با ۱۸ متخصص و محقق حوزه علوم پزشکی که از نزدیک روند شیوع و گسترش همه گیری را ردیابی می کنند یا برای مهار و کنترل پیامدهای آن اقداماتی انجام داده اند، در میان دانشمندان اتفاق نظر جدیدی در حال شکل گیری است.

بسیاری از آنان تشریح کرده‌اند که چگونه موفقیت بدست آمده در تهیه دو واکسن با کارایی حدودا ۹۵ درصدی در اواخر سال گذشته، امیدواری‌هایی را به همراه داشت مبنی بر اینکه می توان ویروس را به طور گسترده ای با واکسن مهار کرد مانند آنچه که پیش از این در مورد بیماری سرخک انجام گرفت. اما به گفته آنها، آنچه به تازگی مشاهده شده و داده های چند هفته اخیر در مورد شناسایی سویه های جدید در آفریقای جنوبی و برزیل، این پیش‌بینی خوش بینانه را تضعیف کرده است.

اکنون این متخصصان معتقدند که ویروس SARS-CoV-۲ نه تنها به عنوان یک ویروس بومی در کنار بشر باقی می‌ماند و گردش آن در جوامع همچنان ادامه دارد بلکه احتمالا موجب تحمیل بار قابل توجهی از بیماری و مرگ و میر بر جوامع طی سال های آتی خواهد شد.

در نتیجه آنها تاکید می‌کنند مردم باید انتظار داشته باشند که اقداماتی چون استفاده از ماسک و اجتناب از حضور در مکان‌های شلوغ در مواقعی که موارد ابتلا افزایش می‌یابد به ویژه در مورد افراد آسیب‌پذیر همچنان ادامه پیدا کند.

پیش از این نیز دکتر “آنتونی فائوچی” مشاور ارشد دولت و رئیس بخش بیماری های عفونی در ایالات متحده در مصاحبه‌ای گفت: اگر سویه دیگری از ویروس بروز کند حتی در صورت واکسیناسیون هم، من همچنان از ماسک استفاده می کنم. یک جهش کوچک در ساختار سویه‌ای از این ویروس کافیست تا موج دیگری از شیوع بیماری را در پی داشته باشد و به این ترتیب پیش‌بینی‌هایمان در مورد زمان بازگشت به زندگی عادی به هم خواهد خورد.

با این حال برخی از متخصصان و محققان از جمله موری همچنان تصدیق می‌کنند که چشم‌انداز این بیماری می‌تواند بهبود پیدا کند.

آنها معتقدند واکسن‌های جدید علیه این بیماری که با سرعت بالایی تولید شده‌اند ظاهرا توانسته‌اند حتی در صورتیکه سویه‌های جدید ویروس عامل بیماری باشند بازهم از موارد بستری در بیمارستان‌ها و همچنین مرگ و میرها تاحدی بکاهند.

بسیاری از تولیدکنندگان واکسن در حال کار روی واکسن های تقویت کننده و واکسن های جدید هستند که می تواند سطح بالایی از اثربخشی را در برابر انواع مختلف ویروس داشته باشند و محققان نیز تاکید دارند که هنوز لازم است که نکات زیادی در مورد توانایی سیستم ایمنی بدن در روند مبارزه با این ویروس آموخته شود.

در حال حاضر و از ابتدای سال ۲۰۲۱ میلادی در برخی از کشورها میزان موارد ابتلا به بیماری کووید-۱۹ کاهش یافته و همچنین موارد ابتلا به نوع شدید بیماری و بستری در بیمارستان کمتر از قبل شده است.

کووید-۱۹ شدیدتر از آنفلوآنزا

موری می‌گوید: اگر نوع آفریقای جنوبی کروناویروس یا جهش های مشابه به سرعت گسترش پیدا کنند، تعداد موارد ابتلا به بیماری کووید-۱۹ که منجر به بستری شدن در بیمارستان یا مرگ و میرها در زمستان آینده می شود، می تواند تا چهار برابر بیشتر از آنفلوآنزا باشد.

برآوردهای تقریبی حاکیست که تا آن زمان حداکثر احتمالا واکسنی با اثربخشی ۶۵ درصد به نیمی از جمعیت این کشور تزریق می‌شود. با این حال براساس محاسبات سالانه دولت فدرال از تلفات بیماری‌هایی چون آنفلوآنزا، در مورد کووید ۱۹ در بدترین سناریو می‌توان شاهد مرگ حدود ۲۰۰ هزار نفر از مردم آمریکا بر اثر این بیماری در زمستان سال جاری بود.

هرچند پیش بینی فعلی موسسه دکتر موری که تا اول ژوئن را دربرمی‌گیرد این فرض را مطرح کرده است که تا آن زمان ۶۲ هزار مورد فوت دیگر در ایالات متحده و ۶۹۰ هزار مورد فوت دیگر در جهان بر اثر کروناویروس رخ خواهد داد. این مدل در عین حال شامل فرضیاتی در مورد میزان واکسیناسیون و همچنین قابلیت انتقال انواع سویه های جهش یافته در آفریقای جنوبی و برزیل است.

تغییر نظرات این محققان همچنین بر اظهارات محتاطانه دولت ها درباره زمان پایان همه گیری تاثیر گذاشته است به گونه ای که مقامات انگلیس اخیرا تاکید کرده‌اند به رغم انجام سریع واکسیناسیون، انتظار می رود محدودیت های سختگیرانه کرونایی در سراسر جهان به کندی برداشته شوند.

همچنین پیش بینی های دولت ایالات متحده در مورد بازگشت به روند عادی زندگی بارها و بارها عقب افتاده و محدودیت‌های کرونایی اخیرا از اواخر تابستان تا کریسمس و سپس تا مارس ۲۰۲۲ تمدید شده است. این روند در برخی دیگر از کشورهای اروپایی همچون آلمان نیز مشاهده شده است.

در این میان برخی از متخصصان و محققان اهداف میانه‌تری را در نظر دارند.

برای مثال “استفان بارال” متخصص اپیدمیولوژی از دانشکده بهداشت عمومی جانز هاپکینز این پرسش را مطرح کرده است که “گذشتن از مرحله اضطراری همه‌گیری چه معنایی دارد؟”

در حالی که برخی از کارشناسان این پرسش را عنوان کرده‌اند که آیا کشورها می‌توانند از طریق واکسن و محدودیت‌های شدید، موارد ابتلا به بیماری کووید-۱۹را به طور کامل ریشه کن کنند اما بارال، اهدافی ملایم تر و در عین حال معناداری را در مسیر عبور از مرحله اضطرار مطرح می‌کند.

وی تاکید دارد: به نظر من، هدف این است که بیمارستان‌ها و بخش های مراقبت ویژه مملوء از بیمار نباشند و مردم به طرز غم انگیزی از بین نروند.

دشواری مبارزه با یک ویروس در حال تغییر

کروناویروس جدید از همان ابتدا یک هدف در حال تغییر بود. در اوایل همه گیری، کارشناسان برجسته ای چون دکتر “مایکل رایان” رئیس برنامه اضطراری سازمان جهانی بهداشت هشدار دادند که این ویروس می تواند بومی شود و “ممکن است هرگز از بین نرود”.

با این وجود متخصصان هنوز باید نکات بسیاری را می آموختند از جمله اینکه آیا امکان تولید واکسن علیه این ویروس وجود دارد یا اینکه با چه سرعتی جهش پیدا خواهد کرد. آیا این بیماری بیشتر شبیه سرخک است که می توان با میزان بالای واکسیناسیون آن را کنترل کرد یا اینکه شبیه به آنفلوآنزاست که هر ساله میلیون ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا می شوند و افراد آسیب پذیری نیز بر اثر آن جان خود را از دست می دهند؟

در طول سال ۲۰۲۰ میلادی تقریبا بیشتر محققان در عین حال که از این پاندمی شگفت زده شده بودند، اطمینان می دادند که کروناویروس جدید به اندازه کافی تغییر نکرده که بتواند مسری تر یا کشنده تر شود.

در ماه نوامبر محققان به واکسن دست پیدا کرده و برخی از شرکت های داروسازی چون “فایزر” و “بیو ان تک”  مدعی شدند که میزان اثربخشی واکسن های تولیدی آنها علیه کرونا بالاتر از هر نوع واکسن آنفلوآنزاست.

با این حال تعدادی از دانشمندان و محققانی که از آن پس با خبرگزاری رویترز مصاحبه کرده اند، تاکید داشتند حتی با وجود این نتایج، انتظار ندارند که این واکسن ها کروناویروس را از بین ببرند. هرچند شماری از آنان نیز بر این باورند که این داده ها جامعه علمی را امیدوار کرده که می توان بیماری کووید-۱۹ را به مرور زمان از بین برد.

“آزرا غنی”، رئیس بخش اپیدمیولوژی بیماری های عفونی در کالج امپریال لندن نیز در این باره می گوید: همه ما پیش از کریسمس و با تزریق اولین واکسن کاملا خوشبین بودیم.

هرچند وی خاطرنشان می کند: اما این خوش بینی کوتاه مدت بود. اواخر ماه دسامبر، انگلیس نسبت به شناسایی نوع جدیدتری از ویروس با قابلیت انتقال بالاتر که به سرعت در حال تبدیل شدن به شکل غالب کروناویروس در کشور بود، هشدار داد. و تقریبا در همان زمان متخصصان از گسترش سویه های دیگر در آفریقای جنوبی و برزیل مطلع شدند.

در همین رابطه “فیل دورمیتزر”، محقق ارشد واکسن سازی در ماه نوامبر به رویترز گفت: موفقیت در تولید واکسن هایی علیه کرونا در کشورهای مختلف نشان داد که ویروس “در برابر ایمن سازی آسیب پذیر” است و این دستاورد، یک موفقیت برای بشریت محسوب می شود.

اما وی نیز در اوایل ماه ژانویه اذعان کرد که سویه های جدیدتر این کروناویروس”فصل جدیدی” را گشوده اند که بر اساس آن شرکت ها باید به طور دائم، جهش هایی را که می توانند تاثیر واکسن ها را کاهش دهند، رصد و کنترل کنند.

همچنین در اواخر ماه ژانویه، تاثیر این جهش ها روی واکسن حتی بیشتر مشخص شد به طوریکه داده های آزمایشات بالینی Novavax نشان داد که واکسن آن در آزمایش انجام گرفته در انگلیس ۸۹ درصد موثر بوده اما اثربخشی آن در جلوگیری از گسترش کروناویروس در آفریقای جنوبی ۵۰ درصد بوده است. یک هفته بعد نیز داده های بیشتر نشان داد که واکسن کرونای شرکت آسترازنکا، تنها می تواند محافظت محدودی در برابر نوع خفیف بیماری ناشی از کروناویروس جهش یافته در آفریقای جنوبی ایجاد کند.

همچنین چندین دانشمند دیگر به رویترز گفته اند که تغییر نظرات اخیر بسیار قابل توجه است.

“شین کروتی”، ویروس شناسی از موسسه ایمونولوژی “لا ژولا” در سن دیگو، این شرایط را یک “شلاقِ علمی” توصیف کرد. در ماه دسامبر، وی معتقد بود که دستیابی به اصطلاح “ریشه کن کردن کاربردی” کروناویروس همچون سرخک، محتمل است.

کروتی می گوید: اکنون با واکسیناسیون هرچه بیشتر افراد همچنان همان جواب و همان مسیر که در اول دسامبر یا اول ژانویه وجود داشت در حال پیشروی است و باید اذعان کرد که “نتیجه هنوز مشخص نیست.”

آیا ضرورت استفاده از ماسک برای سال‌های طولانی واقعیت دارد؟

پس از گذشت حدودا یک سال از همه گیری کووید ۱۹، اکنون مردم تا حدودی به استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی عادت کرده اند.

براساس گزارشی از شبکه خبری بی بی سی، “مری رامزی”، رئیس بخش ایمونولوژی وزارت بهداشت انگلیس اخیرا پیش بینی کرده است که (با توجه به جهش های کروناویروس) احتمالا مردم مجبور می شوند طی چند سال آینده از ماسک استفاده کرده و فاصله اجتماعی را رعایت کنند.

به گفته این متخصص اپیدمیولوژی، چنین مراقبت ها و محافظت هایی تأثیر چندان منفی بر اقتصاد کشورها نمی گذارند.

وی در ادامه افزود: به عقیده من، این اقدامات حداقل چند سال حفظ خواهند شد، به ویژه تا زمانی که روند واکسیناسیون در دیگر کشورها ادامه یابد و شاخص های ابتلا، به حداقل سطح خود برسد. به معنای دیگر، تا زمانی که ما بتوانیم بتدریج به زندگی عادی برگردیم.

پیش از این نیز “هانس کلوگه”، رئیس دفتر منطقه ای اروپایی سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد که پاندمی ویروس کرونا در طول سال ۲۰۲۱ ادامه خواهد داشت اما اوایل سال ۲۰۲۲ می توان در انتظار پایان آن بود. “اما این تاریخ هم به معنای ناپدید شدن کامل این ویروس نیست.”

ادعای “اوگور شاهین” درباره زمان بازگشت به زندگی عادی

در میان شک و تردیدهای اکثریت دانشمندان و جامعه جهانی پزشکی درباره زمان پایان این همه گیری و بازگشت به زندگی عادی، “اوگور شاهین”، بنیان‌گذار ترک تبار شرکت داروسازی بیوان‌تک و سازنده واکسن فایزر، ادعا می کند که در صورت ادامه واکسیناسیون، محدودیت‌های مرتبط به کرونا از پاییز آینده به تدریج برچیده می شود.

هرچند وی نیز همچنان تأکید می‌کند که ویروس کرونا از بین نخواهد رفت و دست کم یک سال دیگر طول می‌کشد تا وضعیت کاملا تحت کنترل قرار گیرد.

بنابر گزارش دویچه وله، وی همچنین معتقد است که از آن  پس کروناویروس و گونه‌های جهش‌یافته آن اینجا و آنجا سر بلند می‌کنند اما دیگر ترسناک نخواهند بود.

نتیجه یک پژوهش درباره ایمنی طبیعی در برابر کرونا

در این میان گروهی از متخصصان و محققان دانمارکی نیز در مطالعاتی جدیدتر دریافته‌اند که افراد بالای ۶۵ سال که یک بار به کرونا مبتلا شده‌اند، بیشتر از افراد جوانتر احتمال ابتلای دوباره به کرونا را دارند. این متخصصان تاکید دارند حتی کسانی که یک بار مبتلا شده‌اند نیز باید واکسن بزنند.

این پژوهش گسترده از سوی متخصصان دانمارکی نشان داده که افراد بالای ۶۵ سال که یک بار به بیماری کووید ۱۹ مبتلا شده‌اند بیشتر از همتایان جوان خود احتمال ابتلای دوباره را دارند.

نتایج این تحقیق در مجله تخصصی “لانست” منتشر شده است.

دویچه وله در گزارشی در این باره آورده است: متخصصان دانمارکی برای این مطالعه داده‌های فراوانی را تجزیه و تحلیل کرده‌اند که در قالب یک برنامه استراتژی تست کرونا در موج اول و دوم شیوع این ویروس در سطح ملی جمع‌آوری شده است. بیش از چهار میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ در دانمارک تست مجانی پی‌سی‌آر انجام داده‌اند. نتایج این آزمایش‌ها به محققان دانمارکی کمک کرده تا بتوانند این مطالعه را انجام دهند.

بر اساس نتایج این تحقیق، به طور متوسط ۶۵ درصد کسانی که نتیجه آزمایش‌شان در موج اول شیوع کرونا مثبت بوده، در موج دوم نیز تست مثبت داشته‌اند.

یکی از نویسندگان این تحقیق نیز می گوید: هنوز مشخص نشده که ایمنی طبیعی بدن در برابر ویروس SARS-CoV-۲ تا چه مدت پایدار خواهد بود. اما این احتمال وجود دارد که این ایمنی حدود شش ماه دوام داشته باشد. به گفته او در این مطالعه به موردی برخورد نشده که فردی در عرض شش ماه دو بار به بیماری کووید ۱۹ مبتلا شود.

این در حالی است که پیشتر گفته شده بود که ایمنی در برابر ویروس کرونا می‌تواند تا سال‌ها دوام داشته باشد.

به اعتقاد محققان در این مطالعه، مقررات و محدودیت‌های کرونایی مثل حفظ فاصله از سوی کسانی هم که یک بار به کرونا مبتلا شده‌اند باید رعایت شود. به خصوص درباره افراد سالمند نمی‌توان به ایمنی طبیعی بدن اطمینان کرد.