اصلاح قانون انتخابات در پیچ‌وخم تغییرات

از حدود یک سال پیش‌طرحی موسوم به طرح “اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس” جریان افتاد طرحی که پس از تأخیر دولت در ارائه لایحه جامع انتخابات توسط تعدادی از نمایندگان تدوین و به کمیسیون مربوط ارسال شد این طرح بعدها به‌عنوان استانی شدن انتخابات نیز شناخته می‌شد، البته استانی شدن بخشی از پیشنهاد مجلس بود.به گزارش خانه ملت ، انتخابات به‌عنوان بارزترین نماد دموکراسی در کشورهای مردم‌سالار همواره از اهمیت بالایی برخوردار است و در کشور ما نیز بر اساس اصل ششم قانون اساسی برگزار می‌شود و نمایندگان مجلس، رئیس‌جمهور، اعضای مجلس خبرگان و اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا با رأی مردم انتخاب می‌شوند.اما همواره در طول برگزاری انتخابات‌های مختلف تجربیات جدید، رشد جمعیت رأی‌دهنده و پیشرفت تکنولوژی‌های برگزاری انتخابات مجریان و ناظران را بر آن داشته است که اصلاحاتی را بر قانون انتخابات اعمال کنند، البته اصلاح قانون انتخابات در کشورمان به سال‌های پیش از انقلاب بازمی‌گردد،زمانی که در بهمن 1341حق رأی به بانوان داده شد و  آن‌ها نیز توانستند به حقوق سیاسی برابر با مردان دست پیدا کنند.

اصرار مجلس و تأخیر دولت

پس از ابلاغ سیاست‌های کلی انتخابات توسط مقام معظم رهبری در مهر 95 اهمیت  اصلاح قانون انتخابات بیشتر شد و مطالبه مجلس این بود که لایحه‌ای جامع با در نظر گرفتن منویات رهبری از سوی دولت تدوین شود؛ اما این تأکیدات با تأخیرهای دولت همراه بود به‌طوری‌که تعدادی از نمایندگان نسبت به این موضوع انتقاداتی را متوجه دولت کردند. البته دولت دلیل این تأخیر را اهمیت موضوع و دقت عمل برای تهیه لایحه‌ای کامل عنوان می‌کرد، اما به هر صورت نمایندگان از این موضوع انتقاد کردند.

دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی با رهبر انقلاب

قاسم میرزایی نیکو در گفت گو با خانه ملت در مردادماه سال 97 تأکید کرده بود: کمیسیون شوراها منتظر بود تا دولت لایحه جامع نظام انتخابات را به مجلس شورای اسلامی ارائه کند تا در یک لایحه همه قوانین انتخاباتی دیده شود. مجلس شورای اسلامی با تهیه طرح‌های مختلفی، به دنبال این بودند که اصلاحاتی را در قانون به وجود آوردند که اگر لایحه ارائه می‌شد می‌توانستیم به شیوه بهتری این اصلاحات را انجام دهیم. اما دولت عزم جدی برای ارائه لایحه جامع نظام انتخابات به مجلس ندارد.به دلیل همین تأخیرها آبان97 فوریت طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس در جلسه علنی اعلام وصول شد و درنهایت اردیبهشت 98 تصویب و بررسی آن در مجلس پایان یافت،در همین ایام و پس‌ازآنکه مجلس طرحی برای اصلاح قانون انتخابات تدوین کرده بود بالاخره لایحه جامع دولت در روزهای پایانی سال 97تقدیم مجلس شد.این لایحه به‌منظور سامان بخشیدن به قوانین و مقررات پراکنده در عرصه انتخابات و اصلاح و تجمیع آن‌ها و حذف تفاوت‌های غیرضروری در فرآیندهای برگزاری انتخابات، تأمین عدالت در حق انتخاب شهروندان، تضمین هرچه ‏بیشتر سلامت انتخابات، شفاف ساختن وظایف اجرایی و نظارتی، ساماندهی روند برگزاری انتخابات و جلوگیری از اتلاف وقت و تضییع امکانات کشور و نظام‌مند ساختن تبلیغات انتخابات و شیوه ورود داوطلبان به عرصه انتخابات تدوین‌شده بود اما با توجه به در جریان بودن طرح دولت رسیدگی به آن به تأخیر افتاد.

استانی شدن ، دلیل اصلی مخالفت شورای نگهبان

پس از نهایی شدن طرح مجلس موضوع استانی شدن انتخابات که در آن دیده‌شده بود توسط شورای نگهبان خلاف قوانین بالادستی و قانون اساسی شناخته شد و مجدد به مجلس بازگردانده شد و مجلس در ابتدای خرداد 98 برای برسی و تأمین نظر شورای نگهبان به کمیسیون شوراها ارسال شد و کمیسیون شوراها بخش استانی شدن را از طرح اصلی حذف کرد اما نمایندگان در صحن مجلس به آن رأی ندادند و به‌نوعی به موضوع استانی شدن تأکید کردند.

نقاط مشترک طرح مجلس و لایحه دولت

شفافیت هزینه‌های  انتخاباتی، برگزاری انتخابات الکترونیک و تدوین مجازات‌های متناسب با جرایم انتخاباتی، ترکیب هیات های اجرایی و حیطه اختیارات آن‌ها، نحوه حضور نمایندگان نامزدها در شعب اخذ رأی، شفافیت مواد قانونی مرتبط با تبلیغات انتخابات ،پیش‌بینی مجازات‌هایی مؤثر و پیشگیرانه در برخورد با جرائم انتخاباتی و متخلفان سیاست‌های کلی انتخابات ، تجمیع مجموعه قوانین انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر و روستا به‌منظور سامان بخشیدن به قوانین پراکنده در عرصه انتخابات، شرایط اختصاصی علاوه بر شرایط عمومی برای کلیه داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر و روستا به‌منظور فراهم کردن زمینه حضور داوطلبان کارآمد، افزایش مهلت بررسی صلاحیت داوطلبان و تبلیغات انتخابات کاندیداها، همه و همه از ویژگی‌های لایحه جامع انتخابات است که نقاط مشترک زیادی با طرح مجلس دارد. همچنین نقش احزاب نیز در جریان انتخابات پررنگ‌تر خواهد شد و به‌نوعی انتخابات به تحزب حرکت می‌کند.

آیا انتخابات آینده با قانون جدید برگزار می‌شود؟

حالا با همه این تفاسیر سؤال مهم این است که آیا انتخابات آینده با قانون جدید برگزار می‌شود یا خیر؟

پاسخ این سؤال به‌طورقطع کمی سخت است. از طرفی برخی نمایندگان معتقد هستند حالا که لایحه دولت به مجلس آمده بهتر است با تأمل بیشتر طرح مجلس و لایحه دولت با یکدیگر ادغام شوند، برخی نیز معتقدند با توجه به سنگین بودن لایحه دولت ازنظر مواد متعدد و احتمال طولانی شدن بررسی آن بهتر است با توجه به تأکید رهبری بر شفافیت هزینه‌های انتخاباتی طرح مجلس که تقریباً در مراحل نهایی است تصویب و برای انتخابات آتی مجلس اجرایی شود.

اما دبیر شورای نگهبان از مجلس خواست طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس هرچه سریع‌تر تعیین تکلیف شود تا بتوان از آن برای انتخابات آینده مجلس استفاده کرد و بر همین اساس عباسی عضو هیئت‌رئیسه مجلس درگفت و گو با خانه ملت از آمادگی مجلس برای در اولویت قرارداد طرح مذکور خبر داد و گفت: اگر کمیسیون بتواند آن را سریع‌تر اصلاح کند، ما جهت تأمین نظر شورای نگهبان رسیدگی به طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات را به‌تعجیل می‌اندازیم.

حالا توپ در زمین مجلس و کمیسیون شوراها است تا کاری کند که انتخابات آینده شفاف‌تر،سالم‌تر و سریع‌تر برگزار شود و اگر شورای نگهبان با اصلاح قانون انتخابات، به‌ویژه برگزاری الکترونیکی انتخابات موافقت کند، احتمالاً شاهد برگزاری انتخاباتی متفاوت با تجربیات گذشته خواهیم بود.