از فاضلاب‌انسانی تا دست‌اندازی سمنانی‌ها

گزارش-حلیمه خادمی : رود تلار و راه آهن تهران-شمال در شهرهای سوادکوه به موازت هم دیده می شوند.تلارکه از گدوک، ورسک، عباس آباد و شلفین سرچشمه می گیرد، این سال ها چهره ای نازیبا به منطقه بخشیده است.163 کیلومتر مسیر رودخانه تلار از محل سرچشمه است و بیش از 40 کیلومتر آن از سوادکوه، سوادکوه شمالی، قائمشهر و سیمرغ عبور می کند.
تلار را تیره می بینم هر روز. در مسیر این رود می توانی بطری های خالی، مبل منازل، قوطی کنسرو، پوشک بچه و… را ببینی! به جای اینکه از صدای آب، آرامش یابی، سری به تاسف تکان می دهی بر این حجم از بی فرهنگی و سو مدیریت!
کنار جوی ها انباشته از زباله های گوناگون و رنگارنگ است. میوه های فاسد، کارتن های بلا استفاده، کیسه های پلاستیکی و….گویی تمام مردم همدل و هم صدا شده اند تا این رود را هر روز آلوده تر و نازیباتر کنند.
کارواش ها، جوی های شهری، فاضلاب های خانگی، ماشین های تخلیه چاه، پسماند مغازه های تره بار و زباله های دم دستی مسافران و گردشگران مقصدی جز تلار ندارند؛ رودی که کیلومترها زمین شالیزاری را آبیاری می کند و هر کشاورزی که در مسیر این رود، مزرعه ای دارد، حتماً از این حجم آلودگی بهره مند می شود!
سوادکوه بیش از 43 هزار نفرجمعیت دارد. روزانه 5 میلیون لیتر فاضلاب خانگی تولید می شود و بخش بزرگی از این فاضلاب وارد همین رودخانه می شود. این را رئیس اداره زیست شهرستان سوادکوه به ما می گوید.
ابراهیم فلاحی تاکید می کند که احداث سیستم تصفیه فاضلاب باید در اولویت قرار گیرد، چراکه تلار به مواد شیمیایی و میکروبی آلوده است.تا کنون اقدام عملیاتی برای احداث سیستم تصفیه فاضلاب خانگی صورت نگرفته است. فلاحی اما ادعا می کند که امسال هیچ آلاینده ای از طریق شرکت های سنگ شکن وارد این رودخانه نشده است و ماموران محیط زیست شبانه روزی در حال پایش منطقه هستند. تخریب مراتع در بالادست و فرسایش خاک موجب شده در اکثر فصول آب رودخانه گل آلود باشد. سمنانی ها هم به تلار، کم دست اندازی نکرده اند!
رییس محیط زیست سوادکوه می گوید: بیشتر سرچشمه های تلار به سمت استان سمنان هدایت شده و دبی آب پایین آمده، به طوری که پاسخگوی نیاز کشاورزان و کارخانه های سنگ شکن نیست.او تصریح می کند: توپوگرافی جفرافیایی منطقه شیب دار و صخره ای است و با تغییر نوع زندگی مردم، میزان فاضلاب های خانگی افزایش یافته و همین باعث شده میزان آلاینده ها در تلار بیشتر مشهود باشد.
*تخلیه فاضلاب در تلار
فاضلاب کش ها در روز روشن و در انظار، لوله را داخل تلار می اندازند و سپس حجم زیادی فاضلاب را داخل این رود تخلیه می کنند. این کار هر روزشان است.وقتی انتقاد می کنی، می گویند: اگر جلوی ماشین های تخلیه چاه گرفته شود، چاه های خانگی بیرون زده می شود و مشکلی دیگر به وجود خواهد آمد!
از خودم می پرسم اگر رود تلار نبود، این حجم از فاضلاب های خانگی به کجا هدایت می شد؟ شاید جنگل و دریا! نمی دانم، اما اطمینان دارم یک سوم آب رودخانه تلار، همین فاضلاب انسانی است که به دریا می رسد!
از کنار تلار که بگذری، می بینی که زباله ها اینجا را اشغال کرده اند. این را شاید نتوان سوءمدیریت نامید. بی توجهی شهروندان است.مهر علی قدیری -رئیس شورای پل سفید- است. او به ما می گوید: وجود کارخانه های شن و ماسه و رعایت نکردن مالکان علت گل آلود بودن تلار است. در مواقعی که بارندگی نداریم و فرسایشی هم وجود ندارد، باز هم آب رودخانه گل آلود است و این موضوع غیر طبیعی به نظر می رسد و از دخالت عوامل انسانی نشان دارد.
او ادامه می دهد: در گذشته آب این رودخانه به این شدت تیره نبود. این سال ها شهرداری پل سفید در بیش از 70 درصد مسیر رودخانه بیش دیوار حائل احداث کرده است.
سامان دهی نشدن فاضلاب خانگی و وجود چاه های جاذب در مناطق شیب دار سوادکوه باعث رانش در سوادکوه شده است. شهرداری های کوچک مانند زیراب و پل سفید، در آمد قابل توجهی هم ندارند و بخش زیادی از درآمد این شهرداری ها برای رانش های پی در پی و سامان دهی این بخش ها هزینه می شود و پولی نمی ماند که خرج بهبود سیستم فاضلاب شود.
به زیراب می روم. وضعیت همانند پل سفید است؛ همان آلودگی و همان زباله ها.
علی سبحانی -رئیس شورای شهر زیراب- در گفتگو با ما کارخانه های سنگ شکن و زغال شویی را عامل اصلی آلودگی تلار می داند. او می گوید: در کوتاه مدت اداره محیط زیست مانع ورود آلودگی توسط شرکت های سنگ شکن می شود، اما در روزهای تعطیل وجود این آلاینده ها ملموس است.
سبحانی ادامه می دهد: باید بین شهرداری و اداره های بهداشت و محیط زیست تعامل وجود داشته باشد. زمان ساخت و ساز و گرفتن پروانه و پایان کار هم استعلام چاه سپتیک در دستور کار قرار گیرد.
او می گوید: قرار است 8 کیلومتر از مسیر رودخانه ها در داخل شهر جهت سامان دهی و زیبا سازی منظر شهری در اختیار شهرداری قرار گیرد که طرح های مطالعاتی آن انجام شده است.
در تعقیب تلار به شهر شیرگاه آمده ام. به دلیل عبور رودخانه از لابه لای درختان، حداقل از نظر بصری، تلار وضعیت بهتری دارد اینجا.
دو رودخانه کسلیان (روشن روار) و رود تلار در شیرگاه به یکدیگر متصل می شوند. احمد خانگلی -رئیس شورای شهر شیرگاه- دلیل آلودگی تلار را وجود کارخانه البرز مرکزی و نبود فرهنگ و اخلاق زیست محیطی می داند. او از تهیه طرح خیابان 12 متری در حاشیه رودخانه خبر داد و تصریح کرد که محل تلاقی دو رودخانه، پایلوت این طرح است.
*رییسی که نمی تواند درباره فاضلاب مصاحبه کند!
مسئولان پل سفیدی که می گویند بیشترین آلودگی رودخانه تلار از طریق فاضلاب هاست. حالا نوبت پرسش از اداره آب و فاضلاب این شهر است. در دو نوبت به اداره آبفای شهرستان می روم تا گفتگویی با رئیس این مجموعه داشته باشم. بار اول در مرخصی و سفر زیارتی بود.
چند روزی صبر می کنم تا آقای رییس از سفر برگردد. دوباره به اداره آبفا می روم. رییس برگشته اما می گوید: طبق دستور مقامات بالا، حق مصاحبه ندارد!
نمی دانم این بخشنامه ی مضحک را کدام شیرپاک خورده ای صادر کرده که نفر اول یک اداره شهرستانی نمی تواند در حوزه کاری خود حرف بزند و خبرنگار را می پیچاند سمت به مرکز استان
*سنگ شکن خیر، فرسایش آری
سهیل اولاد زاد فعال محیط زیستی شناخته شده استان است. او به ما می گوید که در دو سال اخیر آلودگی از طریق سنگ شکن ها به ندرت وارد رودخانه تلار و با پیگیری های اداره محیط زیست این معضل حل شده، اما فرسایش خاک در سرچشمه ها موجب گل آلود بودن آب است.
او توضیح می دهد وقتی که رنگ آب رودخانه به قرمزی می زند این سرخی نشان می دهد که از معادن، پساب ها وارد رودخانه شده است و زمانی که به روشنی می زند این گل آلود بودن، طبیعی است.
*تا کی؟ تا کجا؟
میزان خود پالایی آب و خاک ظرفیت مشخصی دارد. تا کجا و کی می توان این آلودگی ها را وارد رودخانه و به پایین دست هدایت کرد؟تلار را ترک می کنم تا از سوادکوه به قائم شهر برود. همراه این رود فاضلاب انسانی، خانگی، مواد شیمیایی و مانند این ها هم سفر شده اند تا به دریا برسند. بیچاره خزر! بیچاره تلار! بیچاره ما!