زنگ خطر برای ماهیان سفید خزر

هنوز زمان زیادی از کمیاب شدن ماهیان خاویاری در دریای خزر سپری نشده است که زنگ خطر برای کاهش شدید ذخیره ماهیان استخوانی در این پهنه آبی بی همتای جهان به صدا در آمده است تا لذت خوردن ماهی سفید شمال هم برای ایرانی ها به خاطره تبدیل شود.

به گزارش ایرنا، در حالی که کمتر از سه هفته تا آغاز فصل صید ماهیان استخوانی دریای خزر باقی مانده است، مسئولان شیلات کشور هشدار می دهند که با روند موجود آلوده سازی محیط زیست بویژه رودخانه ها، کفگیر ذخایر این گونه ماهیان هم بزودی به ته دیگ خواهد خورد.

صید ماهیان استخوانی دریای خزر در سه استان مازندران، گیلان و گلستان همه ساله از بیستم مهر ماه به بعد آغاز می شود و تا اواخر ماه فروردین سال بعد ادامه می یابد.

کفال، سفید و کپور مهم ترین ذخیره از 15 گونه ماهیان استخوانی دریای خزر هستند که همه ساله در دو فصل پاییز و زمستان سفره ایرانی ها را رنگین می کنند و گاهی طعم و مزه ماهی سفید به عنوان برند دریای خزر در قالب سوغاتی شمال به آن سوی مرزها هم می رسد.

روند کاهشی صید ماهیان استخوانی در تنها دریای داخلی جهان از حدود دو دهه پیش آغاز شد و تنها در استان مازندران از حدود 12 هزار تن در اوایل دهه 80 به 2هزار و 200 تن در سال گذشته رسید.

بررسی آمارهای سالانه نشان می دهد کاهش صید این گونه های مالی هر ساله در آب های مازندرانی دریای خزر در حال تکرار است و به عنوان مثال در سال 1395 میزان صید 2 هزار و 300 تن بود که در سال 96 کاهش یکصد تنی را تجربه کرد.آمارهای شیلات نشان می دهد دستکم زندگی 11 هزار صیاد در سه استان شمالی از طریق صید همین گونه های استخوانی تامین می شود که سهم مازندران چهار هزار و 200 صیاد است که در قالب 54 شرکت پره فعالیت دارند.

** قهر ماهیان مولد با رودخانه

مدیرکل دفتر بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان سازمان شیلات ایران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: وضعیت رودخانه های شمال برای زیست ماهیان مولد استخوانی وخیم شده است و این خطر جدی است.

ناصر کرمی راد روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: ماهیان مولد استخوانی دریای خزر ‘ رود کوچ ‘ هستند به این معنا که برای تخم گذاری به رودخانه ها می روند و با توجه به وضعیتی که رودخانه ها دارند، تعداد این ماهیان بشدت کم شده است.وی با اعلام این که حدود 80 درصد ماهیان دریای خزر رودکوچ هستند، توضیح داد: به دلایل مختلف از جمله برداشت بی رویه شن و ماسه، ساخت و سازهای غیرمجاز در حاشیه رودخانه ها و از بین رفتن مسیر مهاجرت ماهیان، زیستگاههای طبیعی ماهیان تخریب شده است.کرمی راد از اثرگذاری وضعیت موجود به مراکز بازسازی و تکثیر ذخایر ماهیان استخوانی خبر داد و افزود: وضعیت نامناسب رودخانه ها سبب شده است تا تکثیر بچه ماهی در مراکز بازسازی برای کمک به توسعه پایدار صید و صیادی هم به مشکل برخورد کند.

تکثیر مصنوعی راهکاری بود که سازمان شیلات برای پایدار صید و صیادی و جلوگیری از انقراض گونه های مختلف ماهیان دریای خزر بویژه ماهیان استخوانی از سال ها پیش در دستور کار قرار دارد ولی برای این کار هم باید ماهیان مولد وارد رودخانه ها شوند.این مسئول سازمان شیلات ایران از کاهش 50 درصدی صید ماهی مولد سفید از رودخانه های شمال برای گرفتن تخم و تکثیر مصنوعی خبر داد و گفت: در حالی که در سال 94 بیش از 110 هزار قطعه ماهی مولد برای این منظور صید شده بود، در سال جاری آمار صید به 54 هزار قطعه رسید.

وی افزود: برای کمک به بازسازی ذخایر آبزیان، ارتقای سرانه مصرف ماهی و تثبیت اشتغال صیادان شمالی، امسال حدود 290میلیون قطعه بچه ماهی تکثیر و در رودخانه های منتهی به دریای خزر رها شد ولی تبدیل شدن این بچه ماهیان به ماهی نیازمند کمک جامعه صیادی به مراکز بازسازی است.

مدیر کل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران هدف از رهاسازی بچه ماهیان استخوانی را حفظ و بازسازی ذخایر آبزیان در دریا و پشتیبانی از جامعه صیادی کشور برشمرد و گفت: از آنجایی که معیشت بیش از 11هزار ماهیگیر در قالب حدود 150 شرکت تعاونی صیادی پره از طریق صید در دریای خزر در استان های شمالی گیلان، مازندران و گلستان تامین می شود ، تکثیر مصنوعی ماهیان استخوانی بویژه ماهی سفید از اهمیت خاصی برخوردار است.

وی سهم مازندران را در صید و صیادی از دریای خزر مهم توصیف کرد و افزود: باتوجه به نقش و جایگاه مهم مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی شهید رجایی ساری و کلاردشت ، سهم مازندران از برنامه های بازسازی ذخایر، تکثیر و رها سازی حدود یکصد میلیون قطعه بچه ماهی مصنوعی است.

بر اساس آمار شیلات مازندران امسال بیش از 90 میلیون قطعه بچه ماهی سفید، پنج میلیون کپور دریایی، حدود یک میلیون قطعه بچه ماهی خاویاری و نیز بیش از 500 هزار قطعه بچه ماهی آزاد دریای خزر برای بازسازی ذخایر آبزیان دریا رها شد.ورود انواع آلاینده های شهری، صنعتی و کشاورزی به رودخانه ها، برداشت بی رویه و غیر مسئولانه از بستر و تجاوز به حریم رودخانه ها ، احداث سد و پل بدون در نظر گرفتن مسیرهای ماهی بر روی رودخانه ها و همچنین وجود صیادان غیر مجاز در مصب و داخل رودخانه ها سبب شده تا زادآوری ماهیان سفید دچار اختلال شود و تکثیر و تولید مصنوعی بچه ماهیان و رهاسازی آنها در دستور کار قرار گیرد.

صید و ماهیگیری در سواحل دریای خزر به روش ‘ پره ‘ است به این صورت که تورهایی با ارتفاع هفت تا 10 متر و به طول یک هزار و 200 متر به کمک یک قایق به صورت نیم دایره در فاصله مشخصی از ساحل دریا ( 14 متری عمق دریا ) ریخته و پس از انباشته شدن از ماهیان استخوانی شامل گونه های کفال، سفید و کپور، به وسیله تراکتور به ساحل کشیده می شود.دریای خزر از 575 نوع گیاه ، یکهزارو 332 گونه جانور و 850 نمونه ماهی برخوردار است و 90 درصد خاویار جهان از این دریا صید می ‏ شود .

این دریا ، محیط زیست گرانبهاترین ماهی های دنیاست و در بخش ایرانی آن و رودخانه هایی که از ایران به آن می ریزند 78 گونه و زیرگونه ماهی یافت می شود.با وجودی که دریای خزرمحیطی مناسب برای زندگی و رشد مرغوب ترین ماهی های خاویاری جهان است اما به گفته محققان صید بی رویه این ماهی ها مولد سبب شدتا 90 درصد از تعداد این ماهیان در یک قرن اخیر کاسته شود.