طرح «باغ-ويلاي کشاورز روستايي» و ضرورت بازتعريف توسعه روستايي

طی دهه های اخیر باوجود تلاش دولت های مختلف برای ایجاد زیرساخت های گوناگون در روستاها، هم زمان 2 هدف توسعه فعالیت های کشاورزی و افزایش قدرت خوداتکایی کشور در بخش تولید محصولات کشاورزی و دامی، و از سوی دیگر، ماندگاری هر چه بیشتر روستاییان در شهرها و توقف روند مهاجرت بی رویه و حاشیه نشینی و بروز پیامدهای متعاقب آن در پیش گرفته شده است.

با این حال، به تصریح بسیاری از کارشناسان و شواهد موجود، در حالی که امروزه اکثر قریب به اتفاق روستاهای کشور از امکانات زیرساختی و خدمات اجتماعی ازجمله آب لوله کشی، برق، پست و تلفن، راه، مدرسه و خانه بهداشت برخوردارند، با این حال نه از روند مهاجرت روستاییان به شهرها کاسته شده و نه افزایش قابل توجه میزان تولیدات کشاورزی و دامی تا حد خودکفایی کشور محقق شده است. بسیاری از صاحبنظران این حوزه، دلیل این مسئله را غلبه رویکرد عمرانی و پروژه محور به رویکرد و نگاه توسعه پایدار و همه جانبه روستایی می دانند.

در دیدگاه توسعه محور، همزمان با این که برای تأمین امکانات زیربنایی و زیرساختی برنامه ریزی می شود، باید برای ارتقای سطح معیشتی و درآمدی روستاییان تلاش کرد. این راهبرد موجب می شود روستاییان بتوانند ضمن تأمین حداقل های ضروری زندگی خانواده خود، قادر باشند از حداکثر امکانات و خدماتی که به روستاها می رسد، بهره گیرند و خود به خود، امکان ارتقای ظرفیت و شکوفایی قابلیت ها و توانمندی های بالقوه فراهم خواهد شد و حتی در اجرای پروژه های زیرساختی هم دولت را یاری رسانند.

طرح «باغ-ویلای کشاورز روستایی» با چنین رویکرد و نگاهی پیشنهاد می شود. ارائه این ایده بر مبنای چرخش نگاه شهرگرا به روستاگرا و در حقیقت، متوقف ساختن روند مهاجرت روستاییان به شهرها و حتی زمینه سازی برای مهاجرت معکوس و بازگشت بسیاری از روستاییان حاشیه نشین کنونی شهرها به زادگاه شان می باشد. از این منظر، پیشنهاد می شود با تدوین برنامه ای مدون، اقشار برخوردار جامعه به ویژه مدیران ارشد دولتی، پزشکان، وکلا، صاحبان سرمایه و صنایع و… بتوانند صاحب باغ-ویلا شوند، به گونه ای که با بکار گیری حداقل دو یا سه کشاورز و باغبان، هم ویلای آن ها به شکل مطلوب نگهداری شود و از مواهب طبیعی و خدادادی بهره مند شوند و هم کشاورزان و باغبانان یادشده بتوانند سهمی از عایدی این باغ ها کسب کنند. بدین ترتیب، هم از تخریب اراضی زراعی و باغی به شکل غیرقانونی و در ابعاد وسیع جلوگیری می شود و هم در هر روستا، شماری از کشاورزان و باغداران که درآمد مکفی ندارند، دغدغه چندانی برای گذران زندگی و ماندگاری در روستا نخواهند داشت.

به گزارش ایرنا، البته اجرای مطلوب این طرح و ایده های مستتر در آن ازجمله توسعه مشاغل خرد روستایی نظیر پرورش طیور بومی و توسعه مراکز جمع آوری و عرضه تخم مرغ محلی یا آبزی پروری در مقیاس کوچک و امثال آن، مستلزم چند تغییر اساسی در قوانین جاری کشور است که به طور اجمالی بیان می شود تا نظارت کارشناسان برای چکش کاری طرح هم گردآوری شود:

الف- موفقیت این طرح به افزایش تعطیلات رسمی کشور، یعنی حداقل 2 روز تعطیلی در هفته نیاز دارد. ناگفته پیداست تعطیل شدن 2 روز هفته موجب می شود گردشگری روستایی رونق یابد و اقشار برخوردار شهری بتوانند برای گذراندن 2 روز تعطیلات آخر هفته خود در ویلاهای شخصی برنامه ریزی کنند.

ب- ذهنیت سراسر منفی درباره ممانعت از هرگونه احداث دیوار اطراف باغ ها و حتی ساخت خانه-باغ ها کنار گذاشته شود و با اصلاح قانون تغییر کاربری اراضی و سایر ضوابط قانونی، شرایط احداث باغ-ویلاها با حفظ کاربری اصلی که همان زراعت و باغبانی خواهد بود، تسهیل گردد.

ج- الگوی کشت متناسب با طرح جدید به کشاورزان و باغداران در روستاهای واجد شرایط اجرای این طرح ابلاغ گردد تا حداکثر استفاده مفید از اراضی تحت تملک فراهم شود و ساماندهی باغ-ویلاها را شاهد باشیم.

د- با گسترش ظرفیت های آموزشی و ترویجی جهادکشاورزی، جامعه هدف و بهره برداران طرح بتوانند از مزایای حداکثری طرح موصوف بهره مند شوند.

ه- پیاده سازی طرح های خوداشتغالی خرد و کوچک در جوار این باغ-ویلاها میسر خواهد بود؛ به شرط این که همه اجزای زنجیره نظیر تأمین مواد اولیه، شرایط بهداشتی، بازار فروش و مورادی نظیر آن با هم دیده شود و برای آن ها برنامه ریزی گردد.

و- لازم به ذکر است در این طرح کلیه ضوابط زیست محیطی در خصوص پسماندها و سامانه های آبیاری نوین باید رعایت شود.