گزارش حرف از معضل همیشگی مازندران؛ پسماند، معضلی برای تمام فصول

ساری-گروه اجتماعی/اگر چه قصه تلخ معضل پسماند برای بومیان مازندران تکراری است، چون درد و رنج و جان سختی آن در برابر راه حل های متنوع را با گوشت و استخوانشان لمس کرده اند، ولی برای غیربومیان هم ناآشنا نیست، چون اگر حتی سابقه یک بار سفر زمینی به مازندران را داشته باشند، بوی تعفن پسماندهای انباشته در جای جای استان قطعا مشامشان را آزرده است. اغراق نیست اگر گفته شود در مسیر تمامی ۲۲ شهرستان مازندران مقاطعی وجود دارد که ناگهان دمه هوای متعفن چونان پتکی آهنین بر مشام آدم می کوبد.

در دوره جدید مدیریت مازندران نیز استاندار بار دیگر زباله را یکی از مهم ترین مشکلات استان در دیدارها و بازدیدهای خود عنوان کرده است. معضلی که در دوره تصدی تمامی استانداران در مازندران همواره در صدر اظهارات مدیران استانی قرار داشته است.

استاندار مازندران در جمع فرمانداران استان در محمودآباد با اشاره به این که پسماند و حل مشکلات برخی پروژه های مهم این حوزه؛ گفته است باید در اولویت برنامه های کاری فرمانداران باشد، بر اهتمام فرمانداران در راستای بهره گیری از ظرفیت های مختلف اقتصادی مناطق تاکید کرد.

استاندار مازندران هفته گذشته در بازدید از مشکل اساسی نیروگاه زباله سوز نوشهر را نفوذ شیرابه بیان کرد و گفت: برای رفع این مشکل تأمین اعتبار شده است.

یوسف نوری در بازدید از نیروگاه زباله سوز نوشهر، اظهار داشته: نیروگاه زباله سوز نوشهر ظرفیت سوزاندن روزانه 183 تن زباله را دارد و این زباله سوز روزانه این میزان زباله را از شهرستان‌های نوشهر چالوس و حومه می‌پذیرد.

وی با اشاره به مشکلات زباله سوز نوشهر، گفت: اساسی ترین مشکل نیروگاه زباله سوز نفوذ شیرابه است و برای رفع این مشکل تأمین اعتبار شده است.

نوری خاطرنشان کرده: برابر زمانبندی تا تیر ماه تصفیه خانه احداث می‌شود و همچنین دود ناشی از سوختن پسماند مشکل بعدی است که باید برای رفع مشکل، از فیلترهای مخصوص استفاده شود و فیلترها این ظرفیت‌ها را دارند که این بوی نامطبوع را از بین ببرند.

استاندار مازندران، گفته: روشی باید برای زباله‌های دپو شده، استفاده شود تا مشکل موجود رفع گردد. نوری همچنین تفکیک پسمانداز مبدا را راهکار اساسی برای حل مشکل پسماند در منطقه ذکر کرده است.

این سخنانی در تمامی دوره های مدیریتی در مازندران تکرار شده است اما هنوز پس از دهه ها، معضل پسماند مازندران حل نشده باقی مانده است. اما مشکل واقعی کجاست.

با این که طی سال های اخیر بویژه در دو سال گذشته قدم های مثبتی برای ساماندهی پسماند در مازندان برداشته شده، اما به جز موارد معدودی از جمله بهره برداری از نیروگاه زباله سوز نوشهر و کارخانه کمپوست تنکابن، بقیه طرح ها به سرانجامی بایسته نرسیده است و نیازمند سماجت در پیگیری برای جذب اعتبارات ملی و نظارت عالیه محلی است.

با این که طی سال های اخیر بویژه در دو سال گذشته قدم های مثبتی برای ساماندهی زباله در مازندان برداشته شده، اما به جز موارد معدودی از جمله بهره برداری از نیروگاه زباله سوز نوشهر و کارخانه کمپوست تنکابن، بقیه طرح ها به سرانجامی بایسته نرسیده است و نیازمند سماجت در پیگیری برای جذب اعتبارات ملی و نظارت عالیه محلی است.

بر اساس آخرین سرشماری ، استان مازندران سه هزار و ۶۷۱ روستا دارد که حدود ۴۷ درصد از جمعیت سه میلیون و ۴۰۰ هزار نفری استان در این مناطق روستایی سکونت دارند.

بر اساس آمار موجود روزانه به طور متوسط در شرایط عادی افزون بر چهار هزار تن زباله در مازندران تولید می شود که در فصول ورود مسافران و گردشگران ، این میزان تولید به ۲ تا سه برابر افزایش می یابد.

در زمان حاضر به خاطر نبود کارخانه های مدرن زباله سوز و زیرساخت های نوین مربوط، زباله های تولیدی مناطق روستایی و شهری بدون تفکیک و جداسازی در محیط زیست مازندران به‌ویژه در مناطق جنگلی و حوضه های آبریز استان دفع می شود.

به گفته کارشناسان از این زباله ها گازهای مختلف تخریب کننده محیط زیست متصاعد و شیرابه سمی تولید می شود که این مساله از عوامل خسارت باری است که می تواند شمال کشور را از جنگل تهی کند.

نکته مهم دیگر این که در مازندران به دلیل حاصلخیزی زمین برای کشاورزی و نیز بالابودن سطح آب زیر زمینی وجود دارد، زمین کافی برای دفن زباله موجود نیست که با این توصیف نیز مراکز دفن زباله های شهری استان در مناطق جنگلی، زراعی و حاشیه رودخانه ها قرار داشته که ظرفیت آن ها برای دفن زباله اشباع شده است.

سوالی که مطرح است این که نقش مدیریت نهادهای مربوط برای برنامه ریزی حل چنین مشکلاتی نظیر دفع علمی زباله کجاست؟ چرا تاکنون برای حل مشکل زباله روستاها تدابیر علمی اندیشیده نشد؟ در دنیایی که زباله را طلای کثیف تعبیر می‌کنند این که ما آن را تهدید بدانیم، پذیرفتنی است؟ چرا تاکنون نتوانستیم نقشه راه ساماندهی زباله را با همه مباحث فراروی آن تهیه کرد؟ آیا نمی شود در مورد دفع زباله از کشورهای پیشرفته الگو گرفت و آن در کشورمان بومی سازی کنیم؟ و دهها سووال مربوط دیگر که ضروری است برنامه ریزان امر با توجه با حساسیت محیط زیست روستاها بدان پاسخ دهند.

به گفته کارشناسان امروزه دیگر تولید زباله نه تنها برای شهرهای توسعه یافته دنیا تهدید نبوده بلکه برخی آن را فرصتی برای تولید، اشتغال و درآمدزایی برای شهرداری ها می دانند.

برابر اسناد موجود، برای تولید یک تن کاغذ باید ۱۷ درخت تناور قطع شود در حالی که در روستاهای مثل مازندران می توان از بازیافت زباله های خشک روزانه هزاران تن کاغذ به دست آورد و از قطع افزون بر هزاران درخت در روز جلوگیری و اشتغالزایی کرد.

بر اساس پیش‌بینی کارشناسان میزان تولید زباله در استان مازندران تا سال ۱۴۰۴ چشم انداز ۲۰ ساله کشور به حدود ۶ هزار تن خواهد رسید که نسبت به وضعیت فعلی رشد ۱۰۰ درصدی را خواهد داشت.

با این توصیف، اگر طرح تفکیک زباله در استان به نتیجه نرسد، زباله همچنان به عنوان چالش در این استان وجود خواهد داشت و طرح‌های فرآوری در دست اجرا نیز پاسخ حجم نیاز را نخواهد داد.

اگرچه مساله تفکیک زباله به عنوان یک اولویت برای مدیریت پسماند استان مازندران مطرح است اما برآیندها مبین آنست که طرح های تفکیک زباله در شهرها و روستاهای این استان تاکنون نتیجه مثبتی بر کاهش میزان زباله نداشته است.

این که در همه ایام سال به ویژه در تعطیلات و فصول گردشگری بیشترین اخبار ناشی از تهدید زیست محیطی مربوط به پراکندگی و انباشت زباله در مازندران به گوش می رسد و بدون اینکه بدانیم زباله های که ما برای سوزاندش به هر دری میزنیم در کشورهای دیگر به عنوان طلای کثیف شناخته می شود.

در یکی از کشورهای نه چندان پیشرفته اروپایی پس از چندین بار بازیافت زباله ها در نهایت آن را در کوره ای در مرکز شهر می سوزانند و از این نیروگاه زباله سوز بدون آنکه بوی بدی متصاعد شود برای تامین آب گرم شهر استفاده می کنند و نمونه های بیشمار دیگری از بهره برداری مفید از زباله ها وجود دارد که حتی در کشورهای جهان سوم هم مرسوم شده است.

نکته مهم این ایجاد زنجیره کامل بازیافت زباله نه تنها برای شهرداری های مازندران توجیه اقتصادی دارد بلکه می توانند آنرا به عنوان یک منبع پایدار برای مخارج خود به حساب آورند.

آنچه امروز به نظر کارشناس برای رفع مشکل زباله در شهرهای شمالی مناسب به نظر می رسد تفکیک زباله از مبدا است، اما این مهم از سال های گذشته تاکنون مورد غفلت قرار گرفته است.

امروزه بازیافت یکی از راه های نجات بشر از انبوه پسماندهایی است که تولید می کند و تفکیک پسماند از مبدا اولین و مهم ترین حلقه در بحث بازیافت پسماندهای شهری است. از آنجایی که لازمه و اساس بازیافت مشارکت مردم در طرح های تفکیک از مبدا است و از این رو به منظور افزایش سطح عملکرد افراد، تدوین برنامه های تشویقی در زمینه تفکیک از مبدا شامل اهدای جوایز یا اعمال تخفیف در عوارض پسماند ملک و همینطور در اختیار قرار دادن ظروف مناسب تفکیک پسماند به خانوارها به صورت رایگان توسط شهرداری جهت تشویق به تفکیک پسماند می تواند موردتوجه قرار گیرد.