همه چیز درباره برپایی نماز عید سعید فطر

سنت برگزاری نماز عید فطر که در دنیای اسلام از اهمیت خاصی برخوردار است و نماد وحدت و یکپارچگی امت اسلام به شمار می رود از سال اول هجری آغاز گردید وسنت موکده می‌باشد ، زیرا پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم پیوسته آنها را انجام داده و به مردان وزنان می فرمودند که برای ادای آن از شهر بیرون روند.

نماز عید فطر به لحاظ فقهی، از جهت وقت اقامه، وجوب یا استحباب، پیش نماز ، و… دارای احکامی می باشد که در ذیل به آنها اشاره می شود .

*وقت اقامه نماز عید فطر 

وقت نماز عید فطر از اول آفتاب روز عید است تا ظهریعنی از هنگامی‌که خورشید باندازه سه متر ارتفاع دارد تا زوال خورشید می‌باشد و در عید فطر مستحبّ است انسان بعد از بلند شدن آفتاب افطار کند و زکات فطره را بدهد و بعد نماز عید را بجا آورد.

*نماز عید واجب است یا مستحب
 
این نماز در زمان حضور امام(علیه السلام) واجب است و باید به جماعت خوانده شود، ولی در زمان ما که امام(علیه السلام) غایب است مستحب می باشد و می توان آن را به جماعت یا فرادی خواند.
 
*اقامه نماز به جماعت یا فرادی
 
* امام خمینی ( ره ) : احتیاط واجب آن است که نماز عید فطر و قربان را در زمان غیبت امام معصوم علیه السلام با جماعت نخوانند، ولی به قصد رجاء مانع ندارد. (توضیح المسائل مراجع، چاپ دوم) و چنانچه ولی فقیه یا نماینده او اقامه جماعت کند، اشکال ندارد. (همان،)

* مقام معظم رهبری : نمایندگان ولی فقیه مجازند نماز عید فطر را به جماعت اقامه کنند. اما دیگران، احتیاط آن است که آن را فرادی بخوانند ، یا آن را به قصد رجاء به جماعت اقامه کنند. نماز عید فطر به جماعت برای کسانی که نمایندگی ولی فقیه ندارند، به قصد ورود درست نیست. در مواردی که مصلحت اقتضا می کند، غیر از نمایندگان ولی فقیه، افراد دیگر مجاز نیستند نماز عید فطر را به جماعت اقامه کنند. 

* آیات عظام اراکی ، گلپایگانی، خوئی، تبریزی ، سیستانی، صافی : نماز مستحب را نمی شود با جماعت خواند، مگر نماز درخواست باران و نمازی مانند نماز عید فطر و قربان که در زمان حضور امام معصوم واجب بوده و در زمان غیبت امام معصوم، مستحب شده است. 

* آیت الله صافی: ولی احتیاط این است که به جماعت آن را رجاءاً بخواند.
* آیت الله زنجانی: بنابر احتیاط این است که آن را به جماعت نخوانند. 
* آیت الله بهجت ( ره ) : خواندن نماز عید و فطر قربان در زمان غیبت امام معصوم علیه السلام مستحب است. 
* آیت الله فاضل لنکرانی ( ره ) : نماز عید فطر و قربان را نیز می توانند به جماعت بخوانند. 
 
 *جمع بندی

به فتوای حضرت امام و مقام معظم رهبری اقامه نماز عید فطر توسط نمایندگان ولی فقیه صحیح است. کسانی که در جماعت نمایندگان ولی فقیه شرکت نمی کنند، می توانند نماز را به صورت فردی بخوانند. اقامه جماعت توسط دیگران باید به قصد رجاء باشد و به قصد ورود درست نیست. اگر خلاف مصلحت باشد، اقامه نماز توسط کسانی که نماینده ولی فقیه نیستند، مجاز نیست.
(قصد رجاء یعنی این که جواز شرعی آن اثبات نشده و فقط به امید ثواب خوانده می شود. قصد ورود یعنی این نوع از عبادت در شرع مجاز است و به آن سفارش شده است).

مقلدان آیت الله صافی به احتیاط مستحب، نماز جماعت عید فطر را به قصد رجاء بخوانند.

مقلدان آیت الله زنجانی نمی توانند نماز عید فطر را به جماعت بخوانند؛ مگر آن که در این مساله از ایشان عدول کرده و به فتوای سایر مراجع مراجعه کنند چون فتوای ایشان در این مسأله «احتیاط» است، عدول از ایشان در این مسأله مجاز است.

مقلدان سایر مراجع که نامشان در فتاوای قبلی آمد، می توانند نماز عید فطر را به جماعت بخوانند.

صورت فرادی: کسانی که توفیق حضور در جماعت ندارند، به فتوای همه مراجع می توانند نماز عید فطر را به صورت فرادا بخوانند. 
‌
*چه ‌کسا‌نی می‌توانند نما‌ز عید را بخوانند؟‌

مردان و زنان و بچگان مقیم باشند یا مسافر، بصورت جماعت یا انفرادی‌، در خانه یا در مسجد یا درنمازگاه خارج شهر، می‌توانند نمازعید را بخوانند و نمازشان صحیح است‌. اگرکسی به نماز جماعت نرسید، می‌تواند بصورت انفرادی بخواند. 
 
*طریقه خواندن نماز عید فطر 

نماز عید فطر دو رکعت است همانند نماز صبح است با این تفاوت که به جای سوره توحید در رکعت اول و دوم به ترتیب سوره‌های اعلا و سوره والشمس خوانده می‌شود و هر رکعت ۵ قنوت دارد.

رکعت اول : نماز گزار در رکعت اوّل بعد از خواندن حمد و سوره (که سوره اعلی مرسوم است ) باید پنج تکبیربگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود، بعد دو سجده به جا آورد و برخیزد.

رکعت دوم: در رکعت دوّم بعد از خواندن حمد و سوره (که سوره شمس مرسوم است) خوانده می‌شود و چهار تکبیر گفته می‌شود و بعد از هر تکبیر قنوت خوانده می‌شود و بعد از تکبیر پنجم به رکوع رفته و بعد از رکوع دو سجده به جا آورد و تشهّد و سلام گفته می‌شود.

قنوت : در قنوت این نماز هر دعایی کافی است، ولی مرسوم است این دعا خوانده شود:

اللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَهِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَهِ
خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت
 
وَاَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَهِ اَسْئَلُکَ بِحَقِّ هذَا الْیَومِ الَّذی
و ای شایسته تقوی و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که
 
جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ ذُخْراً وَشَرَفاً وَمَزِیْداً

قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام
 
اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُدْخِلَنی فی کُلِّ خَیْرٍ
که درود فرستی بر محمد و آل محمد و درآوری مرا در هر خیری که
اَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوَّءٍ اَخْرَجْتَ
درآوردی در آن خیر محمد و آل محمد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی
 
مِنْهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ
از آن محمد و آل محمد را – که درودهای تو بر او و بر ایشان باد – خدایا از تو خواهم
 
خَیْرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ
بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند از آن
 
عِبادُکَ الْمُخلَصونَ .بندگان شایسته‌ات
 
*ایراد خطبه 

بعد از نماز عید فطر مانند خطبه های نماز جمعه ، دو خطبه توسط امام ایراد می شود  با این تفاوت که در نماز جمعه قبل از نماز و در نماز عید بعد از نماز خوانده می شود (و این خطبه در صورتی است که نماز با جماعت اقامه شود ایراد می شود)
 
مستحبات نماز عید فطر
* مستحب است در روز عید فطر قبل از نماز عید به خرما افطار شود .
*  قرائت نماز عید بلند باشد .
* مستحب است پیش از نماز عید غسل شود، و دعاهایی که پیش از نماز و بعد از آن در کتابهای دعا ذکر شده به امید ثواب خوانده شوند.

* مستحب است در نماز عید بر زمین سجده شود و در حال گفتن تکبیرها دستها را بلند کنند و نماز را بلند بخوانند.

* بعد از نماز مغرب و عشای شب عید فطر و بعد از نماز صبح و ظهر و عصر روز عید و نیز بعد از نماز عید فطر مستحب است.
این تکبیرها را بگویند: “الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد الله اکبرعلی ما هدانا”.

*احکام متفرقه 

* کراهت دارد نماز عید را زیر سقف بخواند.
* اگر شک کند در تکبیرهای نماز و قنوت های آن، اگر از محل آن تجاوز نکرده است بنابر اقل بگذارد، و اگر بعد معلوم شود که گفته بوده اشکال ندارد.

* اگر قرائت یا تکبیرات یا قنوت ها را فراموش کند و بجا نیاورد، نمازش صحیح است.

* اگر رکوع یا دو سجده یا تکبیرة الاحرام را فراموش کند، نمازش باطل می شود.

* اگر در نماز عید یک سجده یا تشهد را فراموش کند احتیاط مستحب آن است که بعد از نماز آن را رجاءً بجا آورد، و اگر کاری کند که برای آن، سجده سهو در نمازهای یومیه لازم است، احتیاط مستحب آن است که بعد از نماز رجاءً دو سجده سهو برای آن نماز بنماید./شبستان

منابع : 
مفاتیح الجنان
توضیح المسائل مراجع