نمدمالی،خاص اما فراموش‌شده

نمدمالی به عنوان یکی از صنایع دستی چند صد ساله مردم مازندران در سایه پیری استادان قدیمی، بی میلی جوانان برای ورود به این صنعت و نبود صرفه اقتصادی در حال فراموشی است و به گفته کارشناسان در صورت عدم حمایت، اندک استادکاران موجود نیز دست از کار خواهند کشید.در حالی نمدمالی به عنوان صنعت دستی در حال منسوخ شدن قرار دارد که این رشته صنایع دستی به همراه 15 صنعت دیگر از جمله لاکتراشی و گلیم بافی در زمره صنایع بومی خاص مازندران محسوب می شود.
به گزارش حرف، کارشناسان صنایع دستی بی توجهی به آموزش این صنعت دستی به جوانان، ناهمخوانی قیمت نهایی نمد با افزایش بی رویه مواد اولیه و دستمزد نمدمال، متناسب نبودن تولید نمد با ذائقه مصرف کنندگان و افزایش رو به رشد صنایع ماشینی را مهمترین علت به خط پایان رسیدن اکثر صنایع دستی مازندران از جمله نمدمالی می دانند.
*** تاریخچه نمدمالی
نمدمالی ابتدایی ترین شیوه های نساجی است که گفته می شود ابتدا در آسیای میانه به وجود آمد. از دوره نوسنگی مردمی که با پشم سروکار داشته اند نمد را می شناختند . اسناد و مدارک چینی 2300 پیش از میلاد درباره زره و سپر نمدی خبر می دهد.
درگورهای عصر مفرغ در آلمان نمدهایی پیدا شده که تاریخ آن به 1400 پیش از میلاد می رسد. در گور سکاهای سده پنجم پیش از میلاد مسیح که در قسمت های مستور از برف و یخ روسیه مرکزی پیدا شده اشیای نمدی زیادی چون پرده، قالی، عرقچین جل اسب و پتو به دست آمده است.
*** نمد مالی در مازندران
در زبان محلی مردم منطقه نـَمـَد به نام لـَمِـه شناخته می شود و به استاد نمد مال به فردی که نمد را می سازد لمسـو یا لمه سو گفته می شود. این هنر در سالهایی نه چندان دور هنری بسیار شناخته شده بوده است چرا که نمناکی (رطوبت) زیاد در این منطقه و همچنین با توجه به شغل اصلی مردم منطقه که دام پروری و کشاورزی بوده است، شرایط ایجاب می کرد که برای حفاظت بدن از رطوبت و سرما و گرما از لَـمِـه (نمد) استفاده کنند.امروزه با تغییر شرایط زندگی مردم و روی آوردن مردم به کارهایی غیر از دامپروری و عدم حمایت مسئولین، این هنر ارزشمند را در ورطه نابودی قرار داد به طوری که در کل استان مازندران تعداد استادان نمدمال به انگشتان دست نمی رسد.
*** سختی کار
یکی از نمدمالان روستای ‘کوا’ در شرق مازندران نبود بازار فروش، سختی کار و آلودگی ناشی از پشم ( گردوخاک) ، نبود پوشش بیمه ای و بی میلی جوانان به کار نمدمالی را علت اصلی به فراموشی سپرده شدن نمدمالی در شرق مازندران به خصوص کوا روستای نمدی این خطه از شمال کشور بیان کرد.حسین قربانی می گوید: شغل اصلی مردم روستای کوا دربخش یانه سر بهشهراز چند صد سال پیش نمدمالی بود به طوری که آبا و اجدادشان تمام نیاز مردم به فرش و لم چغا( پالتو چوپان)، روستاهای منطقه را تامین می کردند. وی گفت: درحال حاضراز حدود 50 تا 100 استاد نمدمال دو دهه گذشته فقط دواستاد نمدمال در شرق مازندران به این صنعت دستی فعالیت دارند و کم کم این صنعت به فراموشی سپرده می شود.
*** گله از عدم حمایت میراث فرهنگی
وی ازحمایت نشدن استادان نمدمال و ثبت نشدن این صنعت دستی در فهرست آثار ملی و جهانی نیز انتقاد کرد و این کار را ناشی از کم کاری دستگاه های متولی می داند.قربانی می گوید: ما برای رونق صنعت نمد مالی نیازمند آموزش جوانان، پوشش بیمه ای و ایجاد نمایشگاه دایمی در مناطق گردشگری برای آشنایی مردم با این صنعت داریم.هم اکنون قیمت نمد در شرق مازندران درابعاد یک دریک با نقوش متنوع حدود 600 هزار ریال است و با بزرگتر شدن ابعاد قیمت این صنعت دستی نیز افزایش خواهد یافت.
*** احیاء نمدمالی
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مازندران با تایید درحال منسوخ شدن نمدمالی دراین خطه شمال کشور گفت: سازمان متبوعش درسال های اخیر با کمک هنرمندان نمدمالی با به کارگیری روش های نوین به خصوص مواد اولیه ( پشم مرینوس) تنوع در تولید مطابق با ذائقه مشتریان و حضوردر نمایشگاههای ملی و بین المللی این صنعت دستباف را تا حدودی از منسوخ شدن نجات داد.
حسین ایزدی در گفت و گو با ایرنا افزود: در شرایط فعلی هنرمندان صنایع دستی باید تولیداتشان متناسب با درخواست مشتریان باشد و در نمدمالی به کارگیری مواد اولیه پشم مرینوس به جای پشم گوسفند محلی تولید با ظرافت بیشتری انجام می شود و حتی برای صادرات نیز درخواست وجود دارد.
وی دریافت مهر اصالت یونسکو از سوی یکی از هنرمندان نمد مال غرب مازندران از دیگر کارکرد میراث فرهنگی برای ثبت این صنعت دستی بومی منطقه دانست و ابراز امیدواری کرد تا با تغییر شیوه تولید و مواد اولیه هنرمندان نمدمال شرق ( کوا) هم موفق به دریافت این مهر اصالت شوند تا بیشتر مورد حمایت قرار گیرند.
در مازندران 52 صنعت دستی تولید می شود که 16 صنعت دستی از جمله نمد مالی از صنایع بومی این خطه شمال کشور محسوب می شود.
اگرچه دربرخی روستاهای شهرستان های سوادکوه وحتی بند پی بابل به صورت پراکنده نمدمالی وجود دارد ولی روستاهای کوا ، نیچکوه و جواهرده از روستاهای نمدی مشهور مازندران هستند.