مرثیه‌ای برای خرس‌ها

 سال ۹۲ مصادف بود با حذف ۱۵ پلنگ از طبیعت کشور . این سال که به تعبیر بسیاری از کارشناسان سال سیاه پلنگ های ایرانی نامیده می شد واکنش های زیادی را برای حفاظت از این گونه در معرض انقراض،  دستکم در حد شعار در پی داشت به گونه ای که حتی بسیاری از نمایندگان مجلس از وضع قوانین سختگیرانه تر برای بازدارندگی بیشتر شکارچیان از صید این گونه ارزشمند کشور دم زدند.

اگر چه برخی معتقد اند میزان تلفات گونه ای مانند پلنگ در سال های گذشته از این هم بیشتر بوده و در سال ۹۲ فقط به دلیل رسانه ای شدن تلفات این گونه بیشتر به چشم آمده است اما کاهش روزبه روز جمعیت این گونه نشان می دهد که رسانه ای شدن پلنگ بی جهت نبوده تا جایی که بسیاری از کارشناسان سال گذشته نسبت به آینده این گونه نگرانی عمیق خود را ابراز کردند.

اما پیدا شدن لاشه یک خرس قهوه ای در حوالی کلار دشت در سیزدهمین روز از سال جاری یعنی همزمان با روز انس با طبیعت نشان از این داشت که قرار است سال ۹۳ سال بد اقبالی این گونه باشد که کشته شدن  ۲۰ امین خرس در…. تا کنون در سال جاری آن را اثبات کرد.

از میان هشت گونه خرس موجود در دنیا دو گونه در ایران زندگی می کنند که این دو گونه شامل خرس قهوه ای و خرس سیاه آسیایی است و از ۲۰ قلاده خرسی که در سال جاری از طبیعت کشور حذف شده ۱۸ تای آنها خرس قهوه ای و ۲ قلاده خرس سیاه بوده است.

این در حالی است که تخریب زیستگاه خرس قهوه ای در ایران موجب شده است تا اتحادیه جهانی حفاظت در گزارش سالیانه خود از وضعیت حیات وحش جهان نام این جانور را از سال ۲۰۰۴، در فهرست گونه های «در معرض تهدید» قرار دهد. از سوی دیگر شورای عالی محیط زیست نیز از سال ۱۳۷۸ خرس قهوه ای را در زمره حیوانات حمایت شده و حفاظت شده در ایران معرفی کرده است.

خرس سیاه آسیایی نیز یکی دیگر از گونه‌های آسیب‌پذیر در جهان است که زیرگونه بلوچی آن  که محدود به پاکستان و جنوب شرقی ایران در سه استان هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان است زیرگونه ای به شدت در معرض خطر انقراض است.

ناپدید شدن یک توله خرس قهوه ای از باغی در شهرستان مرودشت به فاصله کمتر از دو هفته از خرسی که به خاطر فروش پوستش تلف شده بود یعنی ۲۶ فرودرین سال جاری مورد بعدی از تلفات خرس در سال ۹۳ بود.

لاشه سوزانده شده سومین خرس البته این بار از گونه سیاه که بیشتر در معرض انقراض است در روزهای نخست اردیبهشت ماه در حاشیه باغ های روستای برنطین از توابع شهرستان رودان هرمزگان پیدا شد.

دو هفته بعد یعنی هفدهم اردیبهشت  یک ماده خرس قهوه ای در مناطق جنگلی اسلام آباد غرب کرمانشاه با تعداد بسیار زیاد ساچمه در سر، گردن و دستان مشاهده و پس از زنده گیری توسط محیط بانان به تهران منتقل شد که چند روز بعد زندگی این ماده خرس به دلیل ضایعات برگشت ناپذیر و وجود تعداد بیشماری ساچمه در اندام های حیاتی مانند جمجمه، مغز و قفسه سینه با روش مرگ بدون درد پایان یافت.

مشاهده لاشه یک ماده خرس قهوه ای و توله اش در منطقه حفاظت شده سفید کوه لرستان در روز های آغازین خردادماه پنجمین و ششمین خرسهایی تلف شده در سال جاری بودند.

یک هفته بعد در نهم خرداد ماه دومین خرس سیاه آسیایی و هفتمین خرس در سال جاری  بر اثر برخورد با یک خودروی سنگین در یکی از محورهای شهرستان رودان در استان هرمزگان کشته شد. این خرس تا مدتی پس از برخورد با خودرو همچنان زنده بوده اما بر اثر شدت جراحات وارده تلف شد.

هشتمین مورد توله خرس قهواه ای بود که در هجدهم تیر ماه  بر اثر برخورد با خودروهای عبوری در محور کرمانشاه – ایلام در گردنه قلاجه واقع در منطقه حفاظت شده قلاجه به خاطر عدم مسئولیت پذیری راننده که پس از برخورد با این حیوان توقف نکرده بود از بین رفت.

اواسط مرداد ماه سال جاری محیط بانان شهرستان فیروزکوه در ارتفاعات بهنک واقع در منطقه آزاد ارجمند با لاشه یک خرس قهوه ای عظیم الجثه مواجه شدند که با توجه به شواهد و شکایات قبلی به احتمال زیاد این خرس توسط زنبورداران منطقه از پای درآمده است.

لاشه دهمین خرس نیز بر اثر برخورد با خودرو های عبوری روز ۱۵ شهریور این بار در اذربایجان شرقی توسط گشت سیار یگان محیط زیست منطقه حفاظت شده ارسباران پیدا شد که البته این بار هم راننده حاضر نشد توقف کند تا شاید جان این گونه ارزشمند را نجات دهد.

دو هفته بعد در اواخر شهریورماه نیروهای یگان محیط زیست گلستان به دنبال دریافت اطلاعاتی مبنی بر شکار یازدهمین خرس قهوه ایدر کشور در مناطق جنگلی شهرستان بهشهر و تلاش شکارچیان برای فروش پوست خرس، با فروشنده وارد مذاکره شده و توانستند اورا دستگیرکنند.

یک روز بعد یعنی ۲۵ شهریور ماه به دنبال تماس تلفنی اهالی روستای آهار در شهرستان شمیرانات استان تهران مبنی بر مشاهده یک خرس و دو توله اش در نزدیکی روستا، محیط بانان راهی منطقه مذکور شده و با پیکر بی حرکت دوازدهمین خرس تلف شده در کشور مواجه شدند که البته دو توله آن جان سالم به در برده و در اطراف خرس مادرکه پس از بررسی ها مشخص شد با مرگ موش والفارین مسموم شده حضور داشتند.

سیزدهمین خرس در حالیکه قادر به حرکت دادن پاهای خود نبود و با کمک دو دست خود را بر روی زمین می کشید روز ششم  مهرماه سال جاری  درمنطقه دودانگه ساری مشاهده شد.

پس از انتقال خرس به تهران و انجام اقدامات درمانی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران این ماده خرس چندین روز با تحمل درد و رنج ناشی از وجود تعدادی ساچمه زندگی کرد و به دلیل ناتوانی در تغذیه بسیار لاغر و ضعیف شده بود اما برخورد و ورود یکی از ساچمه ها به درون ستون مهره ها منجر به بروز ضایعه نخاعی و فلج شدن هر دو پای این  خرس شد.

سرانجام نیز با تشخیص تیم دامپزشکی، به دلیل برگشت ناپذیر بودن ضایعات و برای کاهش درد و رنج حیوان، به روش مرگ آرام و با تزریق دارو به زندگی ماده خرس قهوه ای پایان داده شد.

درست یک ماه بعد یعنی ۶ آبان ۱۳۹۳ لاشه یک خرس قهوه ای بالغ در منطقه حفاظت شده دنا در نزدیکی روستای خفر مشاهده شد که این خرس نر نیزبه احتمال زیاد  هدف شلیک گلوله باغداران سیب آن حوالی قرار گرفته بود تا چهاردهمین خرس در سال جاری نیز به این ترتیب از طبیعت کشور حذف شود.

پانزدهمین مورد یک  خرس قهوه ای نر و حدودا ۴ ساله است که هجدهم آبان ماه  در یک تله سیمی در باغات اطراف روستای پارودبار از توابع شهرستان رودبار در استان گیلان گرفتارشده بود. محیطبانان سعی کردند با اسلحه بیهوشی خرس را بیهوش کنند اما داروهای بیهوشی روی خرس اثر نگذاشت و خرس پس از رها شدن ناگهانی از تله و حمله به چند نفر از اهالی روستا با شلیک محیطبانان کشته شد.

در روزهای پایانی آبان نیز یک ماده خرس قهوه ای که بر اثر شلیک گلوله افراد ناشناس در شهرستان سوادکوه مازندران دچار ضایعه نخاعی شده بود، با تشخیص دامپزشک به دلیل ضایعات برگشت ناپذیر با تزریق دارو به مرگ آرام تن سپرد تا سومین تلفات خرس در این ماه و شانزدهمین در سال ۹۳ رقم بخورد.

اواسط آذرماه عاملین کشتار هفدهمین مورد تلفات خرس در سال جاری  که از نوع خرس قهوه ای بود نیز در ارتفاعات پارک ملی دنا طی درگیری مسلحانه با محیط بانان بازداشت شدند.

هجدهمین خرس شکار شده در سال جاری نیز از عکسی که شکارچی ازآن در گوشی موبایل خود ثبت کرده بود کشف شد.  اوایل دی ماه ماموران نیروی انتظامی شهرستان علی آباد کتول در استان گلستان پس از مشکوک شدن به شخصی در این شهرستان به جرم خرید و فروش مواد مخدر، وی را دستگیر کردند که با بررسی تلفن همراه این شخص متوجه عکسی شدند که وی را پس از شکار یک خرس قهوه ای در منطقه ای جنگلی نشان می داد.

متهم در جریان بازجویی ها اعتراف کرد که این خرس را  در منطقه بالاچلی شهرستان علی آباد شکار کرده است.

چند روز بعد درهفتم دی ماه نوزدهمین خرس به دست یک شکارچی غیرمجاز و سابقه دار در زنجان شکار شد که این موضوع با ورود ناگهانی نیروهای یگان محیط زیست این استان به منزل این شکارچی و مشاهده یک تخته پوست متعلق به خرس قهوه ای تازه شکار شده و پوست تاکسیدرمی شده پلنگ ایرانی برملا شد و متهم اعتراف کرد خرس قهوه ای، پلنگ و کل وحشی را در ارتفاعات شهرستان طارم شکار و برای تاکسیدرمی به مخفیگاه خود در زنجان منتقل کرده است.

و سرانجام بیستمین خرس تلف شده در سال جاری نیز یک ماده خرس قهوه ای بود که حدود ۱۰ روز پیش  بر اثر برخورد با خودروهای عبوری در جاده اردبیل به پارس آباد آسیب دیده و با وجود تلاش های محیط بانان و دامپزشک محیط زیست اردبیل برای نجات حیوان، به دلیل شدت جراحات ناشی از تصادف تلف شد.

در حال حاضر هیچ آمار مشخصی از تعداد اندک باقیمانده جمعیت این دو گونه خرس در کشور در دست و اگرچه برخی منابع خبر از وجود حدود۷۰۰ قلاده خرس قهوه ای و کمتر از ۱۰۰ قلاده خرس سیاه در طبیعت کشور می دهد اما بسیاری از کارشناسان این تعداد را تأیید نمی کنند و معتقدند که تعداد خرسهای کشور از این هم کمتر است .

اما آنچه روشن است هر دو گونه خرسی که از میان ۸ گونه خرس موجود در جهان در ایران وجود دارد در معرض تهدید و انقراض هستند و با این روندی که تلفات آنها آن هم تماما توسط عوامل انسانی، نشان می دهد با از بین رفتن سالانه بیش از ۲۰ قلاده از این گونه آنهم تنها آنهایی که رسانه ای می شوند و به نظر می رسد با توجه به نرخ زاد و ولد این گونه، تا چند سال دیگرچنانچه مسئولان همینطور دست روی دست بگذارند این گونه ارزشمند کشور هم به تاریخ می پیوندد./مهر