امامزاده هاشم

آستان امامزاده هاشم (علیه السلام) در ۶۰ کیلومتری شمال غرب تهران (جاده هراز)، در بالاترین ارتفاعات مشرف‌به دماوند و دشت مشاء،  در گردنه‌ای به همین نام قرارگرفته است. این امامزاده مدفن یکی از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) است و قدمت بنای آن به دوره صفوی بازمی‌گردد.هرچند بنای کنونی این بقعه نوساز و پیوسته در حال گسترش و توسعه است، قدمت بنای اصلی آن به دوره صفویه بازمی‌گردد که با شماره ۶۱۷ در تاریخ ۱۳۴۵/۱۲/۲۳ به ثبت آثار ملی رسیده است. این نقطه موقعیت مکانی و جغرافیایی دارد وجود کاروانسرا در کنار آن‌که درگذشته، پناهگاهی برای کاروان‌ها در مقابل سرما و بوران منطقه بوده، دلیلی بر این مدعاست. در مجاور بنای سنگی امامزاده، حسینیه‌ای قرار دارد. از تزیینات بقعه می‌توان به آینه‌کاری داخل آرامگاه و دو منبت معرق‌شده در ضلع شمالی و جنوبی آن اشاره کرد. کوهستانی بودن منطقه و قرارگیری بنای امامزاده در مسیر یکی از پرترددترین جاده‌های کشور، علاوه بر کارکرد اصلی مذهبی و زیارتی آن، زمینه‌ساز پیدایش کارکردهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شده و توقفگاه مناسبی را برای زائران و مسافران خسته از راه فراهم آورده است.

در گویش مازندرانی

گردنه امامزاده هاشم در گویش مازندرانی «بژم مشاء» نامیده می‌شود. واژه «بژم» به‌معنی گردنه و «مشاء» نام یکی از روستاهای دماوند است.

لازم به ذکر است بناهای اطراف این امامزاده به مرور زمان تخریب شده و فضای این امامزاده حدود 1000 متر می باشد . امامزاده هاشم را آرامگاه «هاشم بن حسن بن یحیی بن حسین بن طباطبا بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن مثنی بن حسن مجتبی بن علی بن ابیطالب»، از نوادگان حسن مجتبی، امام دوم شیعیان می دانند. هاشم یکی از 14 فرزند حسن بن یحیی به همراه تعدادی از برادران خویش در زمان عبدالملک بن مروان از بغداد به سمت ایران آمدند که هاشم به همراه برادرانش حارث و هادی از سوی کوه‌های دماوند به سمت مشهد راهی شدند. حارث و هادی در مشاء کشته شدند که اکنون در مقبره ای با نام امامزاده دوبرار آرمیده‌اند. هاشم در راه پیوستن به امام رضا (ع) با جراحت فراوان، خود را با اسب به گردنه مشاء می‌رساند و در همان‌ جا دفن می‌شود. از نظر موقعیت جغرافیایی، امامزاده هاشم در نوک کوه و روبروی امامزاده دوبرار در پایین کوه قرار دارد.

امامزاده هاشم در تاریخ و سفرنامه ها

در سفرنامه‌ها به امامزاده هاشم (علیه السلام) نیز اشاره شده است. کلود آنه، روزنامه نگار فرانسوی که در سال 1909میلادی به ایران سفر کرده است در این مورد می‌نویسد: «بعد از یک توقف کوتاه در شهر فراموش نشدنی دماوند، دوباره برای حرکت در جاده پشت سر هم ردیف شده‌ایم … حالا از دره خارج شده‌ایم و در دامنه نخستین رشته کوه‌هایی هستیم که یک راست در برابرمان سر به آسمان کشیده‌اند. روی تپه ای که از ریزش ماسه و سنگریزه پدید آمده، جادۀ مالرو مثل ریسمانی باریک به طور مارپیچ نقش بسته است. در قلۀ کوه، نمازخانۀ کوچکی یعنی امامزاده‌ای[امامزاده هاشم] دیده می‌شود که خود نشانۀ مرتفع ترین نقطۀ گردنه است. نزدیک به سه هزار متر ارتفاع دارد»(آنه، 1368: 59).

هنریش بروگشن هم که در سال 1861 میلادی به ایران سفر کرد، به زیبایی اطراف امامزاده اشاره کرده است: « بالاخره از جلوی کاروانسرای به نام کاموج عبور کردیم و پس از طی یک راه سربالا و با شیب زیاد و گذشتن از یک گردنه، به امامزاده هاشم که مرتفع ترین نقاط این منطقه به شمار می‌رود، رسیدیم. از ارتفاعات امامزاده هاشم منظره بسیار زیبایی در آن طرف کوه دیده می‌شد که تا دماوند ادامه داشت» (بروگشن، 1367: 250).

طبق اسناد موجود در سازمان میراث فرهنگی کشور، بنای امامزاده هاشم (علیه السلام) که در تابستان سال 1344ه‍.ش مورد بررسی قرار گرفت، گنبدی دو پوش از سنگ داشته که گنبد سنگی داخل، مدور و با ارتفاعی کوتاه بوده و دو رباط سنگی در قسمت شرقی و جنوب غربی به آن متصل بوده است. در این گزارش، تاریـخ صندوق مرقد، سـنۀ 1089هـ.ق ، قدمت بنا دورۀ صفوی و وضعیت مالکیت بنا موقوفه بیان شده است.(اسـناد سازمان میراث فرهنگی کشور، شمـارۀ ثبت617 ،1344).

نمای بیرونی گنبد مخروطی شکل است که این نوع گنبد در معماری مناطق کوهستانی و در منطقۀ دماوند رایج است. از آن جمله می‌توان به مقابر برجی آرامگاهی در این منطقه همانند امامزاده عبدالله دماوند اشاره کرد.

امکانات امامزاده هاشم

این مکان بعلت قرار گرفتن در مسیر تردد اصلی بعنوان استراحتگاهی در مسیر شمال خودنمایی می کند که با آب و هوای خنک و زمستان های سخت و تابستان های خنک یکی از معروف ترین استراحتگاههای بین راهی محسوب می شود که مسافران با توقف در این مکان می توانند از پارکینگ ، زائرسرا با 16 اتاق ، مخابرات ، رستوران ، بازارچه و آش گرم لحظاتی را استراحت کنند و دوباره به ادامه مسیر بپردازند .

جنجال مالکیت

این امامزاده در یک دهه اخیر، محل جنجال و جدال میان مسئولان مازندرانی و تهرانی نبوده است، تهرانی‌ها یا همان شهرستان دماوند اگرچه امروز مدیریت بقعه را بر عهده‌دارند اما ادعای مالکیت آن را هم دارند. گفته می‌شود دماوند سند تک‌برگی برای این بقعه دریافت کرده است اما هنوز معلوم نیست که مازندرانی‌ها یا همان آملی‌ها چه سندی از سوی ثبت در اختیاردارند.

مازندرانی‌ها هیچ‌گاه شروع‌کننده جدال برای امامزاده هاشم نبوده‌اند، این تهرانی‌ها هستند که با اختیار گرفتن صداوسیما از امامزاده هاشم متعلق به دماوند سخن می‌گویند. حتی در برهه‌ای از زمان نیز از روستای پلور هم به این عنوان نام‌برده می‌شد.

مازندرانی‌ها همیشه در این مسئله سیلی نخست را خورده‌اند سپس پاسخ داده‌اند. مهم‌ترین فردی که از وی انتظار می‌رود در برابر مالکیت امامزاده هاشم سخن بگوید؛ نماینده مردم آمل است. به نظر می‌رسد تنها اسناد وی برای اینکه بقعه زیبای امامزاده هاشم بتواند در اختیار مازندرانی‌ها باشد، نامه‌نگاری ۵ سال گذشته وی به سازمان ثبت و صداوسیما است که در آن پاراف گرفته که باید بررسی شود یا مسئول محترم بررسی شود!

ازاین‌رو است که بعد از مدت‌ها، مدیریت بقعه فعلاً در اختیار تهرانی‌ها است و ادعای آن برای مازندرانی‌ها. ازآنجا می‌توان امامزاده هاشم را متعلق به تهرانی‌ها دانست که هیچ مراسم و برنامه مذهبی از سوی مازندران در این بقعه برگزار نمی‌شود. هیچ مسئول استانی و شهرستانی از این بقعه بازدید نکرده و درباره وضعیت آن توضیحی نمی‌دهد.

اظهارات استاندار مازندرانی تهران

استاندار تهران که خود اصالتاً مازندرانی است از پیگیری وضعیت مالکیت امامزاده هاشم(ع) در شورای تأمین استان‌های مازندران و تهران خبر داد.

انوشیروان محسنی بندپی ظهر پنج‌شنبه در حاشیه سفر سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به شهرستان‌های دماوند و فیروزکوه در جمع خبرنگاران گفت: برای رفع تنش، موضوع مالکیت، اداره امام‌زاده هاشم (ع) به دست هیئت‌امنای خارج از دماوند و مازندران سپرده می‌شود.

وی افزود: بقعه متبرکه امامزاده هاشم (ع) جهت رفع اختلافات با انتخاب هیئت‌امنای کشوری مدیریت می‌شود و موضوع تعیین تکلیف وضعیت امامزاده هاشم (ع) در شورای تأمین امنیت استان‌های مازندران و تهران و کشور مطرح‌شده و در حال پیگیری است.

دماوندی‌ها به محسنی پاسخ دادند

اگرچه تقریباً هیچ مسئول مازندرانی درباره مالکیت این بقعه سخنی نمی‌گوید، مسئولان شهرستان که در انتظار اظهارات نماینده شهرستان هستند و اوقاف استان نیز در انتظار نظر مسئولان کشوری؛ در دماوند اما بر سر اظهارات استاندار سخن‌ها بالاگرفته است.

دبیر انجمن علمی تخصصی حقوق دماوند گفته: باوجود سوابق موجود تصدی بر امامزاده هاشم (ع) هرگونه تصمیم‌گیری راجع این بقعه فاقد مبنای حقوقی، عرفی و ثبتی است.

مجتبی صدیق‌دماوندی اظهار کرد: وضعیت امامزاده هاشم(ع) نیاز به تعیین تکلیف ندارد و این بقعه مبارک که از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) است در طول قرن‌های گذشته در حوزه استحفاظی، طبیعی و جغرافیایی شهر دماوند بوده و همواره مورداحترام اهالی این شهرستان است.

وی افزود: این بقعه مبارکه طی سالیان متمادی توسط دماوند و اداره اوقاف و امور خیریه دماوند، مرمت و اداره شده است و تعداد سه سند مالکیت شش‌دانگ این بقعه تحت سه پلاک فرعی جداگانه از سنگ ۵۶ اصلی قریه مشاء دماوند جزو حوزه ثبتی دماوند در اداره ثبت‌اسناد شهرستان دماوند به تصدی اداره اوقاف و امور خیریه دماوند صادرشده است.

دماوندی‌ها که معتقدند این در حالی است که در آذرماه سال گذشته، از سند تک‌برگی مالکیت آستان مقدس امامزاده هاشم (ع) که به تأیید سازمان ثبت‌اسناد و قوه قضاییه رسیده، رونمایی شده است، پس از انتشار مصاحبه استاندار تهران در خصوص مدیریت ملی بقعه امامزاده هاشم (ع) مردم و مسئولان شهرستان دماوند به این سخنان واکنش نشان دادند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین کاظم فتاح دماوندی در خصوص مصاحبه امروز استاندار تهران مبنی بر اینکه قرار است که بقعه امامزاده هاشم (ع) به‌صورت کشوری مدیریت شود، اظهار کرد: چنین مسئله‌ای مطرح نشده و مدیریت و تملک آستان مقدس امامزاده هاشم (ع) در اختیار شهرستان دماوند است.

وی افزود: شاید پیشنهادی مبنی بر انتقال مدیریت آستان امامزاده هاشم (ع) از اوقاف دماوند به اوقاف کشور جهت رفع اختلافات شده باشد، اما این مسائل در حد گمانه‌زنی است و این بقعه متبرکه با مدیریت دماوندی‌ها اداره می‌شود.

ادعای مالکیت امامزاده هاشم انتخاباتی است!

نماینده مردم شهرستان‌های دماوند و فیروزکوه در مجلس بابیان اینکه هیچ تغییری در تولیت آستان امامزاده هاشم (ع) نخواهد شد، گفت: این بقعه متبرکه خط قرمز مردم و مسئولان دماوند است.

قاسم میرزایی نیکو در گفت‌وگویی در خصوص حواشی اخیر مسئله بقعه امامزاده هاشم (ع) اظهار داشت: هیچی تغییری در رابطه با تصمیمات گذشته نسبت به بقعه امامزاده هاشم (ع) دماوند به وجود نیامده است.بر اساس مسائلی که مطرح بود، نهایتاً گزارشی را معاونت حقوقی ریاست جمهوری به وزارت کشور اعلام کرد که پیرو آن جلسات متعدد کارشناسی و در سطوح مختلف برگزار و شرایط قبلی پایدار و هر تصمیم جدیدی در رابطه با این بقعه و خط مرزی آن به بعد از انتخابات موکول شد.

نماینده مردم شهرستان‌های دماوند و فیروزکوه در مجلس در رابطه با برخی اظهارنظرها گفت: هرگونه اظهارنظر به هر شکل غیر کارشناسی از سوی لاریجان، تبلیغات انتخاباتی و بر سر منافع شخصی بوده و البته طبیعی است که افراد و گروه‌هایی این‌چنین زمزمه‌هایی را ادامه دهند.

دماوندی‌ها دست‌پر تر از آملی‌ها

شاید نماینده دماوند حرف درستی زده باشد؛ مسئله امامزاده هاشم در عین اینکه مسئله ساده‌ای است، مسئله‌ای انتخاباتی است؛ چطور می‌توان ادعای آملی‌ها درباره آن را اثبات کرد. هیچ مسئولی از آمل و هیچ فردی از مازندران در مدیریت این بقعه نقش ندارد. سند تک‌برگی به نام دماوند صادرشده و هیچ عایدی از این امامزاده در حساب مازندرانی‌ها نیست.

ادعای آملی‌ها همان نامه‌نگاری‌های چندین سال پیش نماینده این شهرستان است که آن‌هم با توجه به تغییر مدیران تاریخ‌مصرف از گذشته است.

این بار هنوز از مسئولان آملی به‌جز بخشدار لاریجان که خودشان هم هیچ‌وقت از بقعه امامزاده هاشم بازدید نکرده‌اند، خبری منتشرنشده است. تمام دفاع آملی‌ها از امامزاده هاشم تنها چند برگ نامه‌نگاری است که در ایام انتخابات منتشر می‌شود که از آن‌هم هنوز خبری نیست اما به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر، با توجه به حساسیت‌های ایجادشده پایان کار واگذاری امامزاده هاشم به تهران به‌زودی اعلام شود.