پدافند غیرعامل و برنامه ریزی شهری

یکی از موارد مورد تاکید از نظر سازمان پدافند غیرعامل و سایر نهادهای ذی‌صلاح، تدقیق پدافند غیرعامل در کاربری‌های وضع موجود و پیشنهادی شهر است که ارایه نقشه ‌هایی در این زمینه و استفاده از این الگو برای مکان‌گزینی کاربری‌های پیشنهادی باید مورد توجه باشد.

به عقیدة دوبری(۱۹۷۹)، برنامه­ریزی شهری باید شهر را سالم­تر، بزرگ‌تر، زیباتر کند و از فرهنگ شهر محافظت و برای آن ارزش قائل شود، اما هندرسون(۱۹۹۷) عقیده دارد که با توجه به وسعت اطلاعات و اقدامات مربوط با برنامه­ریزی امروزی    نمی توان هیچ‌گونه تعریف واحدی ارایه نمود؛ از نظر وی تعریف برنامه­ریزی شهری عبارت است از فرآیندی که مجموعه­ای از ابزارها (منطقه بندی، برنامه­ریزی شهری، سیاست‌های زیست‌محیطی، برنامه­های مسکن و غیره) را جهت رسیدن به اهداف عینی و مطلوب در محیط طبیعی و مصنوعی به کار می­گیرد.

برنامه‌­ریزی شهری دارای دو جنبۀ متفاوت است:

 یکی گسترش موزون و متناسب و هماهنگ کالبدی شهری و اصلاح وضع گذشته و موجود آن از لحاظ انطباق با شرایط زندگی و رفاه مردم شهر در حال و آینده که می­توانیم آن را در طر­ح­ریزی کالبدی نام­گذاری کنیم؛ و دیگر مطالعه و بررسی فعالیت­ها و عملیاتی است که باید در آینده انجام شود و برآورد هزینه و اولویت‌سنجی و تعیین زمان انجام و نیز تدارک منابع مالی مورد نیاز برای تأمین هزینه جهت انجام فعالیت‌ها و عملیات مذکور که آن را می­توانیم برنامه­ریزی (به معنی اخص) بنامیم.

سازمان پدافند غیرعامل کل کشور در جزوه‌ای که در تیرماه ۱۳۸۵ منتشر کرد پدافند را کاهش تاثیرات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی وی به اهداف خود است که به طور کلی از دو بخش پدافند غیرعامل و پدافند عامل تشکیل می‌شود.مفهوم کلی در پدافند عامل عبارت است از بهره‌گیری مستقیم از جنگ‌افزار در برابر حملات دشمن و پدافند غیرعامل به مجموعه تمهیداتی اشاره دارد که با استفاده از ابزار مختلف آستانه مقاومت و بازدارندگی کشور و منطقه را افزایش می‌دهد. لذا توجه به پدافند غیرعامل به عنوان پیشگیری مطرح خواهد بود تا از این رهگذر در هنگام وقوع حادثه بتوان کم‌ترین هزینه و امکانات در مقابل تهاجم ایستادگی کرد.

طرح‌های توسعه و عمران شهری به عنوان سند راهنما و توسعه شهرها در امر برنامه‌ریزی شهری برای سازمان‌های ذی‌صلاح در امر توسعه و راهبری شهر مطرح است که بیش از چند دهه از تهیه آن می‌گذرد. یکی از موارد طرح شده در سال‌های اخیر موضوع پدافند غیرعامل است؛ این موضوع با توجه به اهمیت شهرها در جنگ‌های نوین و نسل ششم مورد توجه و ارایه نظر قرار گرفته است.

همچنین با توجه به اینکه در برنامه ریزی شهری از مرحله موضوع شناسی، سیاستگذاری، تصمیم گیری و تهیه تا تصویب ،سازمان های اجرایی، وزارتخانه ها و نهادهای متعددی دخالت دارند، سازمان پدافندغیرعامل می باید نقش تعیین کننده ای در مراحل سیاستگذاری، برنامه ریزی و اجرایی ملاحظات پدافندغیرعامل در فرایند تهیه برنامه های شهری در ارتباط با این سازمان ها و وزارتخانه ها ایفا  نماید.

در همین راستا اهداف راهبردی و عملیاتی مورد انتظار از اجرای طرح های پدافند غیرعامل در مناطق شهری عبارتند از:

1. کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن

2. بالا بردن قابلیت بقا، استمرار عملیات و فعالیت های حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی، حساس ومهم نظامی وغیر نظامی مناطق شهری در شرایط وقوع تهدید،بحران و جنگ

3. تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارت و صدمات تاسیسات،تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس مناطق شهری

4.افزایش آستانه مقاومت مردم ونیروی خودی در برابر تهاجمات دشمن

راهکارهای اجرایی به کارگیری پدافندغیرعامل در برنامه ریزی شهری

1. اختیارات لازم جهت نظارت بر تدوین طرح های شهرسازی با رعایت اصول پدافندغیرعامل به سازمان پدافندغیرعامل داده شود.

2. در برنامه ریزی شهری اولین و مهمترین اقدامات در زمینه تهیه طرح های جامع و تفصیلی هادی و … انجام می گیرد که بایستی در هر یک از این طرح ها از اصول پدافندغیرعامل بهره برد و تمهیداتی برای اجباری شدن انجام مطالعات پدافندغیرعامل در طرح های شهرسازی انجام گیرد.

3. در زمینه مکانیابی انواع کاربری اراضی شهری که در حیطه برنامه ریزی شهری مطرح است بایستی اصول استتار در کاربری های حیاتی و سری، تفرقه و پراکندگی در کاربری های مهم، مقاوم سازی بناهای اصلی مثل بیمارستان و محل های تجمع استفاده نمود.

اسدالله نوائی