وضعیت بحرانی شمشادهای جنگلی مازندران

حرف آنلاین – فاطمه عربی : طبیعت چند هزارساله مازندران به تدریج در حال نابودی است. در دو دهه اخیر سیر تخریب محیط زیست مازندران شدت بیشتری گرفت اما کسی متوجه مرگ تدریجی اکوسیستم مازندران نشد و شاید بتوان اینگونه گفت که نه مردم و نه مسئولان دغدغه زیست محیطی ندارند.هریک از ما نا آگاهانه سهمی در تخریب این اکوسیستم داشتیم و ناجوانمردانه برای لذت جویی و تحقق امیال درونی خود، کمر به نابودی محیط زیست بستیم.خزر را نابود کردیم. گونه های دریایی و جانوری آن به تدریج کمتر و کمتر شدند، کسی مرگ صدف ها را در حاشیه ساحل شنی ندید، جنگل را با رویای توسعه تخریب کردیم . کم کم به کوه رسیدیم و مشغول قلع و قمع آن هستیم. در مسیر قنات ها را نابود کردیم، چشمه سارها و رودخانه را با پاک کن سودجویی و خودخواهی پاک کردیم. بی رویه  از کف  رودخانه شن و ماسه برداشت کردیم و در حریم آن برای خود ویلا ساختیم. قطع گسترده بلوط و تنها ماندن شبْ خُسب و ورود گسترده سوزنی‌برگان غیر بومی  حاصل سو مدیریت و بی تدبیری است چرا که این نوع درختان به آفات جنگل‌های شمال مقاوم نیستند.مشکلات محیط زیست حاصل سال‌ها سو مدیریت است، استفاده از نیروهای تخصصی ناکارآمد و نداشتن برنامه و بودجه سبب شده تا رفته رفته وضعیت محیط زیست ما حادتر شود. هنوز گشایشی در مشکلات محیط زیست استان صورت نگرفت که این بار آفت “شب پره” که به آن” ابریشم باف ناجور” هم می‌گویند بلای جان شمشادهای جنگلی و زینتی شدند.شمشادهای جنگلی مازندران توسط آفت برگ خوار” شب پره” در حال نابودی است و در بعضی از نقاط مازندران این گونه های نادر کاملا خشک شدند.گرچه گفته می‌شود این آفت نوظهور است اما برای نخستین بار در سال67در منطقه جنگلی”صفرا بسته” آستانه اشرفیه دیده شد. طبق گفته کارشناسان این آفت از اردیبهشت سال‌جاری درجنگل‌های شمال ایران و بعضی از نقاط غرب مازندران مشاهده شده است. آفتی که اغلب کارشناسان معتقد به وارداتی بودن آن هستند اما آنکه به طور دقیق بگویند از کدام مبادی ورودی وارد کشور شده است در دست مطالعه و بررسی است.آفت شب‌پره همان‌طور که از اسمش پیدا است پروانه شب‌پره است که در شب‌ها پرواز کرده و با توجه به شرایط آب و هوایی شمال ایران قابلیت چندین نسل زاد و ولد را در طول یک‌سال دارد.حمید جلیل‌وند دانشیار دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت وگو با حرف مورد آفت شپره، می‌گوید: بین گونه های گیاهی و جانوری سه حالت مورد توجه قرار دارد که این گونه ها یا باید باهم همکاری مشترک داشته باشند و به یکدیگر در رشد، تولید و مسایل فرایندی دیگر کمک کنند و یا یکی اثر مثبت و دیگری اثر خنثی داشته باشد  که به آن همسفره گی می‌گویند.حالت بعدی زندگی صیادی است .در حقیقت یکی سود می‌برد و دیگری خسران می‌بیند؛زندگی انگلی که علف خواری  و بازدارندگی یک جانبه است که معمولا گیاهان در طول حیات خود با این نوع آشفتگی‌ها، رفتار طبیعی دارند.

*کوبیدگی خاک از دلایل شیوع آفت شپره است

این بوم شناس جنگل ادامه داد: اما آسیب‌های انسانی اثراتش جبران ناپذیر است، تخریب جنگل و رفت و آمد بی رویه  فرسایش خاک را به دنبال دارد که  همین امرباعث بروز بسیاری از آفت‌ها و مشکلات شده است. بعضی از این گیاهان  همچون شمشادها دچار ضعف بیولوژیکی شدند در بعضی از عرصه های جنگلی همچون پارک سی‌سنگان، عامل انسانی سبب فشرده شدن خاک شده است. به دلیل رفت و آمد زیاد انسان‌ها، کوبیدگی خاک اتفاق افتاد که این عامل می‌توان یکی از دلایل آفت برگ خوار بلوط در جنگل‌های زاگرس و شب پره در جنگل‌های شمال ایران باشد.وی افزود: برای نخستین بار در سال67وقتی مشغول مطالعه موضوعی در جنگل‌های” صفرا بسته” آستانه اشرفیه بودم، آفت شب پره را مشاهده کردم همان موقع اطلاع دادم اما اقدامی صورت نگرفت.

*قاچاق درخچه‌های زینتی و چوب

به گزارش حرف، عضو هیات علمی گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی با اشاره به  شیوع پروانه شب‌پره شمشاد بخشی از جنگل‌های هیرکانی به ویژه منطقه چالوس و پارک بنفشه در حوزه چالوس، گفت: بخشی از این معضل به کنترل مبادی ورودی کشور برمی‌گردد که باید قرنطینه به درستی انجام شود.عده ای از افراد با روش‌های مختلف اقدام به واردات این درخچه‌های تزئینی می‌کنند که  می‌تواند سبب بروز آفت شب پره جنگل‌های شما ل باشد.این مسئول افزود: در حقیقت این شمشادها، گونه بومی جنگل های شمال و به شمشاد هیرکانی معروف است و ما نباید این منبع ژنتیکی عظیم که خداوند در اختیار ما قرار داد را از بین ببریم.

*نبود اعتبار برای مبارزه با آفت شب پره

اما صحبت های رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور بسیار تامل انگیز است .هادی کیادلیری در گفت وگو با حرف بیان کرده است: ما عادت کردیم بعد از مشاهده مشکلات اقدام کنیم که دیگر خیلی دیر است. مشکلات و مسایل زیست محیطی چندان برای افراد جامعه و مسئولان اهمیت ندارد چرا که اگر غیر از این بود حتما بودجه ای برای آن اختصاص می‌دادند تا در موارد بحران اقدام درستی صورت گیرد.رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی واحد علوم و تحقیقات با بیان اینکه هنوز اطلاعات دقیقی ازچگونگی ورود این آفت به کشور به دست نیامد، اظهارکرد: چیزی که برای ما کاملا مشخص است، وارداتی بودن آفت شب پره است. اما اینکه این آفت از طریق گل‌های زینتی و یا قاچاق چوب وارد کشور شده است در دست بررسی است. آنچه که بسیار مهم است کنترل دقیق مبادی ورودی  و قرنطینه است. از اردیبهشت ماه سال‌جاری آفت شب پره در درجنگل‌های شمال ایران و بعضی از نقاط غرب مازندران همچون هتل خزر، نمک آبرود، پارک جنگلی بنفشه و جنگل سی سنگان مشاهده شد.

وی افزود: سازمان جنگل‌ها متولی مبارزه با این آفت است اما به به دلیل نبود اعتبار، این سازمان به تنهایی نمی‌تواند جلوی این فاجعه زیست محیطی را بگیرد پس نیاز است دستگاه‌ها متولی، سازمان‌های مردم نهاد و همه افراد جامعه در این طرح ملی مشارکت داشته باشند.

وی با یان اینکه این آفت همه گیر شده و به جنگل‌های گیلان رسیده است، ادامه داد: با اقدام مدیریتی صحیح  و با سموم بیولوژیکی می‌توانستیم این بیماری را کنترل کنیم. این آفت حدود پنج نسل دارد و از اردیبهشت ماه تاکنون مشغول زادو ولد است. لارو این آفت از برگ‌های درختان شمشاد و پوست درخت تغذیه می‌کند طوری که منجربه خشک شدن درخت می‌شود.

رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور با اظهار اینکه مبارزه با این آفت را از جنگل سی سنگان شروع کردیم، افزود: سمپاشی با استفاده از هورمون‌هایی از نوع B.T انجام می‌شود.گونه شمشاد هیرکانی مختص جنگل‌های شمال کشور است که از 70هکتارگونه های شمشاد40هکتار آن طی سال‌های91تا94 دچار آفت بلاکت و30هکتار باقی مانده هم دچار آفت ابریشم باف ناجور شدند. همانطور که نسل ببر مازندران منقرض شد، شمشادهای جنگلی مازندران در حال نابودی هستند.

*30سال دیگر جنگلی وجود ندارد

کیا دلیری با بیان اینکه ما بعضی از گونه ها را جز ذخایر مهم  و نادراعلام  و بعد رهایشان می‌کنیم، گفت: بعد از مشاهده مشکلات اقدام می‌کنیم که دیگرخیلی دیر است ضمن اینکه بودجه ای برای بحران‌های این‌چنینی تعریف نشده است. شمشادها یک زیستگاه مهم را تشکیل می‌دهند، همه اجزا در یک اکوسیستم به هم پیوسته اند وقتی گونه ای از بین برود به طور سیستمی گونه های دیگر از بین می‌روند.جنگل های شمال در حال نابودی است و اگر همینطوری پیش برویم تا30 سال دیگر جنگل‌های مازندران از بین می‌روند؛ گونه های چند میلیون ساله در حال از بین رفتن است، باید طوری مدیریت و برنامه ریزی کرد که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنیم.

*نگاه به محیط زیست شعاری است

به گزارش حرف، این مسئول بیان کرد: جاده های جنگلی ایجا کردیم تا نظارت بیشتری بر جنگل و گونه های گیاهی داشته باشیم اما به دلیل اینکه نظارت درستی انجام نگرفت، گونه های جنگلی را از بین بردیم. شمشادها گیاهان سایه پسندند که نیاز به سایه درختان دارند اما در بهره برداری از درختان به این مهم توجه نکردیم و بهره برداری از درختان را از حاشیه جنگل شروع کردیم.وقتی فرهنگ سازی صورت نگیرد و این موضوعات دربسترتوسعه قرارنگیرد، تبعات جبران ناپذیری را در پی دارد. ویلا سازی و شهرک سازی باید با نظارت انجام شود و همه باید قانونمند باشیم.کیا دلیری با بیان اینکه هنوز دغدغه زیست محیطی در مسئولان و مردم به وجود نیامد، گفت: هیچ اعتباری برای مبارزه با این آفت در نظر گرفته نشد و نگاه ها شعاری است.اگر غیر از این بود که در تامین اعتبار و استفاده از کارشناسان خود را نشان می‌داد. این مشکل ملی است و حل آن نیاز به عزم ملی دارد، رسانه ها می‌توانند ما را در این مسیر یاری رسانند.

 

• این گزارش در شماره 1763. روزنامه حرف مازندران در تاریخ 17 مرداد چاپ شده است