مبارزه بیولوژیک ، موثر و کم‌هزینه‌تر

یکی از موضوعاتی که در کشت دوم برنج باید صورت بگیرد، استفاده از سموم فراوان برای از بین بردن کرم نسل سوم ساقه‌خوار است، سمومی که مدت ماندگاری فراوانی در گیاه برنج دارند و به نظر می رسد این امر برای سلامت انسان خطرآفرین است. هرچند محققان راهکارهایی را برای کاهش استفاده از این سموم به دست آورده‌اند اما همچنان کشاورزان به این شیوه سنتی خود ادامه می دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به استفاده بیش از حد از سموم کشاورزی توسط کشاورزان اشاره و اظهار کرد: بیشترین سموم مصرفی مربوط به مبارزه با کرم ساقه خوار برنج است که به خصوص در کشت های دوم صورت می گیرد.

بهنام امیری دلیل مصرف بالای سموم در مراحل مبارزه با این آفت را این گونه بیان کرد: به دلیل اینکه کرم ساقه خوار برنج در سه مرحله و سه نسل در مزارع برنج ظاهر می شود لذا بر این اساس میزان سموم مصرفی را افزایش پیدا می‌کند. عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در تشریح مبارزه شیمیایی با کرم ساقه خوار برنج افزود: نسل اول این آفت پس از گذراندن زمستان بصورت پروانه در اردیبهشت روی برگها ظاهر شده و با تخم گذاری و تبدیل شدن به لارو شروع به خسارت به مزارع برنج می کند.وی اضافه کرد: نسل دوم کرم سافه خوار اواخر خردادماه و نسل سوم آن نیز از اواخر تیر تا اوایل مرداد ماه ظهور کرده و مزارع را هدف آسیب خود قرار می دهد.

این محقق و پژوهشگر عرصه کشاورزی جمعیت نسل های مختلف این آفت را متغیر دانست و در تشریح علل و عوامل آن گفت: در نسل اول به دلیل دمای پائین محیط و نیز شخم هایی که قبل از آماده سازی زمین برای کاشت انجام می شود دارای جمعیت کمتری نسبت به نسل های بعدی است.امیری نسل سوم کرم ساقه خوار برنج را درای بیشترین کلونی دانست و خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه زمان ظهور این نسل مقارن با کشت های دوم در استان مازندران است؛ کشاورزان در این دوره سموم بیشتری را برای از بین بردن این آفت استفاده می کنند.

سموم شیمیایی دارای قدرت نفوذ و ماندگاری هستند

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان اینکه سموم شیمیایی بر اساس نفوذ دارای انواع مختلفی است، تصریح کرد: برخی از سموم مانند “دیازینون” و “دورسبان” تماسی و برخی دیگر به سموم سیستمیک مشهور بوده و البته انواع مختلفی دیگری نیز دارند.امیری ماندگاری سموم سیستمیک را دارای قابلیت نفوذ به بافت های گیاه عنوان کرد و افزود: این سموم در داخل گیاه و یا محصول نفوذ کرده و بسته به دوره ماندگاری از یک تا چند هفته در داخل بافت ماندگاری دارند.

این محقق و پژوهشگر حوزه کشاورزی میزان ماندگاری سموم را بسته به دوره کارنس آن سم دانست و اظهار کرد: دوره کارنس دوره ای است که سم در بافت گیاه مانده و قابلیت از بین بردن و دفع آفات را دارد که در این زمان به هیچ عنوان نباید محصول مورد نظر بهره برداری و مصرف شود.

وی با اشاره به اینکه هر سم دوره کارنس منحصر به خود را دارد در مورد تجزیه و از بین رفتن اثرات سموم گفت: دوره کارنس معمولا کوتاه بوده و بسته به شرایط آب و هوایی و در دمای محیطی بالا می تواند توسط گیاه تجزیه شده و از بین برود.امیری در پاسخ به این پرسش که چرا گاهی در محصولات برداشت شده و تحت آزمایش قرار گرفته اثرات سم مشاهده شده است، یادآور شد: این موارد دلایلی متعددی دارد و یکی از آن مربوط به همجواری زمین های زراعی در مازندران بوده که باعث انتقال سموم از طریق باد و آب به مزارع فرودست می شود.

این محقق در ادامه خاطرنشان کرد: چون سموم سیستمیک دوره کارنس بالاتری نسبت به دیگر سموم دارند، بنابراین با سرایت به مزارع مجاور از طریق بافت های گیاه جذب شده و به همین دلیل علیرغم ادعای کشاورزان مبنی بر عدم سمپاشی ردپای این سموم در محصولات یافت می شود.

وی با اشاره به ممنوع شدن برخی سموم کلره مانند “دِدِت” که خاصیت تجمعی دارند، گفت: دوره کارنس این سموم بسیار زیاد است و حتی پس از گذشتن از چندین زنجیره اثرات آن وجود داشته و قدرت ماندگاری بالایی دارند.امیری در ادامه به اثرات مخرب این سموم در زندگی بشر اشاره کرد و افزود: بسیاری از بیماری های فعلی نظیر سرطان ها و اختلالات مختلف دیگر ناشی از استفاده غیر اصولی از سموم شیمیایی است.

*استان مازندران رتبه نخست استفاده از سموم شیمیایی

امیری از رابطه مستقیم استفاده از سموم شیمیایی و بیماری های لاعلاج در مازندران سخن گفت و تصریح کرد: استان مازندران رتبه اول کشور را به لحاظ مصرف سموم داشته و متاسفانه رتبه اول بیماری های سرطانی کشور را نیز دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بیماری های دیگری چون آسم و انواع آلرژی ها را نشانه استفاده از سموم دانست و عنوان کرد: متاسفانه کشاورزان بدون رعایت نکات ایمنی و عدم استفاده از دستکش و ماسک به هنگام استفاده از سموم زمینه ابتلا به بیماری های این چنینی را دارند.استاد دانشگاه علوم کشاوزی ساری نفوذ سموم به آب های روان و منابع زیرزمینی را امکان پذیر دانست و تصریح کرد: برخی سموم با ماندگاری بالاتر حتی پس از وارد شدن به نهرها و رودخانه ها به دریا رسیده و باعث آلودگی آبزیان نیز خواهند شد که در نهایت این آلودگی به زنجیره انسانی ختم می شود.وی با بیان اینکه سموم کلره تا سال ها می توانند خاصیت اثر گذاری داشته باشند، یادآور شد: این سموم پس از وارد شدن به بدن در هنگام ضعف قوای جسمی فعال شده و اثرات مخرب خود را در این دوران نشان خواهند داد.

*مراحل مبارزه بیولوژیک با کرم ساقه خوار برنج

امیری در تشریح طرح مبارزه و کنترل بیولوژیک آفات و بیماری ها با بیان اینکه کشاورزان باید زیر نظر کارشناسان و محققین شروع به کاشت کنند، تصریح کرد: در کاشت برنج که تولید اول استان مازندران است، به راحتی می توان با یک مبارزه سازگار و بیولوژیک با کرم ساقه خوار برنج مقابله کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری افزود: برای جلوگیری از بیماری های قارچی، بذور برنج با خیساندن در سموم فسفره در خزانه رشد می کنند که در این مرحله سبب از بین رفتن تخم ها یا لارورهای موجود در خزانه می شود.وی ادامه داد: سپس در مرحله بعد با بازدید و کنترل مرتب خزانه ها در صورت وجود خسارت با استفاده از یک سری سموم موسوم به IGR که روی مراحل رشد حشرات اثر گذاشته و قدرت ماندگاری بسیار پائینی دارند، خزانه را تا حد امکان ایزوله می کنیم.وی مراحل دیگر مبارزه بیولوژیک را کنترل با تله فورمونی،مبارزه با زنبور تریکو گراما و مبارزه با کریستال باکتری BT (بی تورین) عنوان کرد .

*دلایل عدم استقبال از مبارزه بیولوژیک

امیری دلایل عدم استقبال کشاورزان از مبارزه بیولوژی را زمانبر بودن آن دانست و خاطرنشان کرد: چون این روش مبارزه نیاز به آموزش داشته و نسبت به سموم شیمیایی در زمان بیشتری اثر دفع آفات دارد بنابراین کشاورزان با نگاه سنتی خود عمل کرده و کمتر به این سمت تمایل دارند.وی مبارزه بیولوژیک را فاقد اثرات مخرب جانبی معرفی و تصریح کرد: باید کشاورزان به سمت مبارزه بیولوژیک با آفات روی آورده و با کاهش مصرف سموم شیمیایی شاهد سلامتی محیط زیست و منابع طبیعی خود باشیم.