بازگشت به خانه …

حرف آنلاین -الناز پاک نیا: صدای آرام‌بخش رودخانه‌ها و زیبایی و سرسبزی جنگل‌ها هر انسانی را به وجد می‌آورد؛ طبیعت هدیه زیبای الهی به بشریت است اما روزها که می‌گذرد درختان قطع می‌شوند، رنگ سبز جای خود را به خاکستری سیمان و آهن و رنگارنگی سقف‌های شیروانی ویلاها می‌دهد آنگاه طبیعت هم دیگر آن موجود سابق نیست.
طبیعت زنده است و اگر این واقعیت فراموش شود، وارد چالشی بزرگ‌شده‌ایم، طبیعت زنده است و آشیانه و خانه دارد؛ رودخانه‌ها اگر ده ها سال هم بگذرد اما اگر روزی قرار به جریان داشته باشند از همان مسیر سابق خواهند رفت و بازگشت به خانه را تجربه می‌کنند ازاین‌رو تصرف مسیر رودخانه‌ها به بهانه‌های مختلف نه‌تنها موجب خسارت به تأسیسات ساخته‌شده می‌شود بلکه تغییر مسیر سیلاب را نیز در صورت بروز بحران به دنبال خواهد داشت. آنچه آدمی بر سر طبیعت آورده قابل‌مقایسه با آنی نیست که طبیعت برای انسان تدارک می‌بیند.
صدای غرش سهمگین آن رودخانه‌های زیبا و باشکوه، نوروز ۹۸ را به هم‌ریخت، آب؛ حیات ساکنان و مسافران سرمست مازندران را در بهار ۹۸ تهدید کرد، ۲۷ اسفند ۹۷؛ نکا، جویبار، ساری، سیمرغ در مازندران به همراه آق‌قلا در گلستان در سیلی گرفتار شد که نمونه‌اش در تاریخ طبیعت این مناطق دیده نشده است. سیل به شیراز و لرستان و همدان و دیگر شهرهای کشور هم کشیده شد.
بی‌شک و به باور و مشاهده عموم بستر رودخانه‌ها و مسیل‌ها امروز دیگر به بهانه خشکی رودخانه‌ها، تبدیل به ساخت‌وسازهایی شده است که نمونه کامل یک بی‌احتیاطی به شمار می‌رود. رودخانه‌ها و بستر این شریان‌های طبیعی به بهانه خشک شدن آب آن‌ها، تبدیل به باغ، ویلا و واحدهای مسکونی شده است و حاشیه رودخانه‌ها نیز بیش از بستر آن‌ها در معرض ساخت‌وسازهای غیراصولی قرارگرفته است. از سویی نیز بی‌توجهی به لایروبی رودخانه‌ها در مسیرهای شهری و برون‌شهری در زمان باران نای سیل‌آسا موجب بروز خسارت شدید می‌شوند.

* و مازندران…

خروش سیل و سیلاب و بالا آمدن آب رودخانه‌های تلار و نکا رود در مناطق مرکزی و شرق مازندران، هدیه طبیعت برای ماه‌های خشک‌سالی بود اما حجم سنگین این سیل، خانه‌ها و مناطق در حاشیه رودخانه را در معرض تهدید قرارداد. سیل در روزهای پایانی سال بوستان ملل ساری در حاشیه رودخانه تجن را زیرآب برد و تقریباً آب به ۴ متر بالاتر از سطح این پارک رسید.
به گفته علی‌اصغر احمدی مدیرکل مدیریت بحران مازندران سپاه پنج استان به‌عنوان معین کمک‌رسانی به استان مازندران تعیین‌شده است. مازندران طی ۲ هفته گذشته درگیر ۴ حوزه بحرانی بود.
احمدی عنوان داشته: درحالی‌که بارش شدید اواخر اسفند، بحران سیل و سیلاب را برای مازندران ایجاد کرد، در مناطق کوهستانی با بارش سنگین برف و بسته شدن راه‌ها مواجه شدیم، رانش زمین هم به این دو بحران اضافه شد درحالی‌که هم‌زمان سفرهای نوروزی را داشتیم تا بسته بحران استان کامل شود.
احمدی با تأکید بر این‌که گستردگی بحران سیل و سیلاب در مازندران بیشتر از سایر استان‌ها بوده است، گفته: طی چند روز گذشته در سطح استان مازندران 12 شهرستان، 9 شهر و 752 روستا درگیر بحران بوده‌اند که از این میزان 171 روستا درگیر سیل و بقیه درگیر رانش، لغزندگی و برف بوده است.
وی با اعلام این‌که سیل اخیر سه قربانی در مازندران گرفت، افزوده: از این تعداد فوتی، دو نفر مربوط به شهرستان میان‌دورود و یک نفر مورد هم مربوط به شهرستان سوادکوه بوده است.
آنچه در سیل بر سرخانه‌ها، دشت‌ها، کشاورزی و اقتصاد کشاورزی مازندران رخ‌داده است؛ عمدتاً ناشی از دو علت بوده که در بازدید مسئولان از مازندران در بحران سیل به‌وضوح بیان‌شده است.
فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد و دارایی پس از بازدید از مناطق سیل‌زده شرق مازندران گفته است در شرایط فعلی سیل پیاپی اقتصاد این استان را تحت تأثیر قرار داده است و در یک سال گذشته مازندران شاهد دو سیل مخرب بود.
وی اضافه کرده: سیل اواخر سال گذشته 2.5 برابر مخرب‌تر از سیل نیمه سال اول 97 بود و این روند زندگی و اقتصاد این مردم منطقه تحت تأثیر قرار داده است. اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری راهکار دیگری برای کاهش اثرات ناشی از سیل است.
شاید مهم‌ترین سخن رئیس‌جمهور که در هفته نخست سال 98 به دلیل بروز بحران سیل به استان مازندران سفر کرد و در روستای کردخیل با مردم به صحبت پرداخت در همین نکته باشد که روحانی گفته بارش ناگهانی و شدید در یک مقطع زمانی کوتاه سیل درست می‌کند. سیل صرفاً برای ایران نیست در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد اما می‌توان اقداماتی انجام داد که خسارت سیل کم و ناچیز شود اما رئیس‌جمهور ضرورت حفظ محیط‌زیست را مورد تأکید قرار داده و گفته: نباید جنگل‌ها و مراتع را تخریب کنیم و به رودخانه‌ها بی‌توجه باشیم و یا در مسیر و بستر آنان ساختمان و هتل درست کنیم. این حوادث به دولت، قوه قضائیه، قوه مقننه و نیروهای مسلح و به همه مردم درباره ضرورت حفظ محیط‌زیست هشدار می‌دهد.

* جلوگیری از تعرض به رودخانه‌ها

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی هم در سفر به مازندران به این نکته اشاره‌کرده است که جلوگیری از تعرض به رودخانه‌های مازندران که بخش اصلی عامل سیلاب است، اولویت اصلی وزارت راه و شهرسازی است. ‎
محمد اسلامی در نشست شورای هماهنگی مدیریت بحران مازندران که با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و وزرای اقتصاد، کشاورزی، نیرو و مسئولان استانی در ساری برگزارشده افزوده تاکنون بیش از 400 نقطه حادثه‌خیز و رانشی در مازندران شناسایی شدند که مستعد ایجاد مشکل برای مردم است.
وی با اشاره به اینکه علت اصلی سیلاب اخیر بارندگی شدید و تعرض به حریم رودخانه‌ها بود، گفته: باید در نخستین قدم از هرگونه تعرضی در حریم رودخانه‌های مازندران جلوگیری شود. در سیل اخیر به علت تعرض به رودخانه‌های اصلی، مسیر برخی از رودخانه‌ها به‌صورت کامل تغییر کرد.

* عدم مدیریت در ساماندهی رودخانه‌ها

استاندار مازندران هم که نوروز خود را در مناطق سیل‌زده سیمرغ و زیرآب و نکا گذرانده با اشاره به اهمیت ساماندهی رودخانه‌ها بابیان این‌که این مصالح مهم نیز به‌درستی مدیریت نشده است، تأکید کرده: برخی از اقدامات زیربنایی و اساسی باید در برنامه کاری قرار گیرد که نیاز به همکاری نمایندگان مجلس داریم، مکاتبات لازم در این زمینه انجام‌شده و رئیس سازمان برنامه‌وبودجه هم قول داده که این موضوع را پیگیری کند.
حسین زادگان بابیان این‌که پدافند غیرعامل می‌تواند میزان خسارت‌ها را کاهش دهد و اثرات منفی را کم کند، گفته: لایروبی رودخانه‌ها موضوع مهمی است که در بودجه سال آینده می‌بایست لحاظ گردد.

* سوادکوه در بحرانی دیگر

این دومین بار در طی چند سال اخیر است که خروش رودخانه تالار در مسیر شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه شمالی، به بحرانی بزرگ برای این منطقه ایجاد می‌شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران، گفته: در پی بارندگی 11 فروردین‌ماه که منجر به سیلاب در شهر زیرآب از شهرستان سوادکوه شد، چهار واحد مسکونی به‌طور کامل تخریب شد.
مهدی رازجویان در خصوص آخرین وضعیت وقوع سیل در برخی از مناطق شهر زیرآب از شهرستان سوادکوه، با اشاره به این‌که به دلیل طغیان رودخانه ناگزیر به تخلیه منازل دو خیابان از سکنه شدیم، گفته: این وضعیت منجر به تخریب دو باب واحد مسکونی دو طبقه، یک باب واحد مسکونی سه‌طبقه و یک باب واحد بلوکی شد و چند باب ساختمان نیز از حالت استاندارد خارج گردید.
وی با اعلام اینکه حجم آب در پل سفید و زیرآب کاهش پیداکرده و جای نگرانی نیست، یادآور شده: این حجم آب به سمت شهرستان سیمرغ و شهر بهنمیر سرازیر شد و با استقرار سه دستگاه بیل و تعدادی کمپرسی برای تخلیه شاخه برگ و تنه درختان روان در زیر پل برج خیل سیمرغ، آب روان شده است و آمادگی کامل برای هرگونه اقدام جدی در جهت رفع نگرانی مردم وجود دارد تا آب وارد منازل مردم نشود.
وی با بیان این‌که در شهر زیرآب به یک واحد دامداری هم خسارت عمده‌ای واردشده است، اظهار داشته: جاری شدن سیل باعث شد تا عمده دام این دامداری از بین برود. حجم بارش‌ها و سیلاب در شهر زیرآب به دو دهنه پل خسارت‌هایی وارد کرده است.
استاندار مازندران هم در جلسه مدیریت بحران سوادکوه گفته با همکاری سپاه کربلا و راهداری 500 سرویس چوب که از بالادست منطقه خطیر کوه وارد رودخانه دلار و در دهنه‌های پل‌های مسیر منتهی به شهر زیرآب گیرکرده بود، تخلیه شد.
وی توضیح داده: یکی از مهم‌ترین مشکلات مازندران در سیلاب که منجر به طغیان رودخانه‌ها می‌شود، آورده‌های رودخانه‌ای به‌ویژه چوب‌های جنگلی و نخاله‌های ساختمانی است که با پیش‌بینی هواشناسی و اخطارهای مدیریت بحران، سیل و طغیان رودخانه تلار به‌درستی مهار شد.
حسین زادگان بابیان اینکه حجم آب رودخانه تلار با ذوب شدن برف ارتفاعات آلاشت، دراسله و خطیر کوه چندین برابر شده بود، گفته: اگر پل آبینه شهر زیراب نشکسته بود، خسارت تخریب چهار واحد مسکونی و آب‌گرفتگی 300 واحد اتفاق نمی‌افتاد.
نماینده عالی دولت در مازندران بابیان اینکه دبی آب رودخانه تلار با بارندگی همراه با ذوب شدن برف‌ها تا 90 مترمکعب بر ثانیه رسیده بود، افزوده: خوشبختانه با حضور نیروهای امدادی تلفات جانی نداشته‌ایم و در حال حاضر آب فروکش کرده است.

* مازندران؛ پساسیل

در مجموع طبق برآوردهای اولیه، سیل اواخر اسفندماه و اوایل سال جاری حدود 13 هزار میلیارد ریال به بخش کشاورزی، تأسیسات زیربنایی، واحدهای مسکونی این استان خسارت وارد کرد. براثر وقوع باران بی‌سابقه و سیل، شش هزار و 300 واحد مسکونی استان خسارت دید که 500 واحد مسکونی به‌طور کامل تخریب شد و نیاز به بازسازی دارد.
به گفته استاندار مازندران برای تسریع در ساخت واحدهای مسکونی و کمک به سیل‌زدگان، در مرحله اول پرداخت کمک بلاعوض چهار میلیون ریالی معیشتی و تعمیراتی شروع شد و تاکنون یک هزار و 350 خانوار خسارت‌دیده این کمک‌ها را دریافت کردند. افزایش سقف کمک‌های بلاعوض معیشتی و تعمیراتی به 50 میلیون ریال موجب امیدواری استاندار شده و وی گفته هم‌اکنون قرارداد با پیمانکاران محلی برای ساخت تأسیسات زیربنایی حوزه راه به‌خصوص پل امضاء و کار بازسازی این زیرساخت ها شروع شد. علاوه بر این، تاکنون آب، برق، گاز و تلفن حدود 700 روستای خسارت دیده نیز وصل شد و کارهای دیگر خدماتی در این حوزه همچنان ادامه خواهد داشت. همچنین راه ارتباطی تمام روستاهای خسارت‌دیده ناشی از سیل نیز بازشده است.
همچنین به گفته معاون عمرانی استاندار مازندران 650 واحد در معرض خطر در سیلاب به‌عنوان تخریبی ارزیابی‌شده است که البته تخریب نشده لیکن آسیب‌ها به نحوی بوده که قابل تعمیر و سکونت نیست و باید بازسازی شود.
معاون استاندار بابیان این‌که تعمیرات واحدهای خسارت‌دیده به نوع 1 و 2 دسته‌بندی‌شده است، یادآور شده: تعمیرات نوع یک؛ واحدهایی هستند که 60 درصد به بالا آسیب‌دیده‌اند و نوع دو؛ شامل واحدهایی است که 30 تا 60 درصد خسارت‌دیده‌اند و پرداختی‌ها نیز به میزان خسارتِ واردشده است. در روستاها؛ سقف تسهیلات اعطایی برای احداث بنا 40 میلیون تومان است و 10 میلیون تومان به‌صورت بلاعوض هست، سقف این تسهیلات در شهرها بالغ‌بر 50 میلیون تومان هست و 12 میلیون تومان آن بلاعوض هست.
وی با اشاره به این‌که نخستین پرداختی‌ها را از سوم فروردین امسال آغاز کرده‌ایم، گفته: با ابلاغ مصوبه جدید، مابه‌التفاوت مصوبات جدید و گذشته نیز پرداخت خواهد شد.
همچنین استاندار مازندران نیز در ارتباط ویدئو کنفرانسی با رئیس‌جمهوری ضمن ارائه گزارشی از آخرین وضعیت سیل‌زدگان استان، خواستار اجرایی شدن هر چه زودتر مصوبه هیات دولت برای کمک به کشاورزان سیل‌زده این استان شد. ‎
احمد حسین زادگان گفت: براثر سیل حدود 550 میلیارد تومان به بخش کشاورزی مازندران خسارت وارد شد که باید راهکار قانونی برای کمک به این بخش پیش‌بینی شود.
سال 98 به‌سختی آغازشده است، روزهای بسیاری پیش روی مسئولان برای عمل به قول‌های بازسازی و پرداخت خسارت باقی‌مانده است؛ بهار فرصت شکوفه زدن درختان مرکبات به‌عنوان یکی از محصولات اساسی در مازندران است که با بحران سیل دچار چالش شده است، زمین‌های برنج‌کاری مازندران که محصول مهم دیگری در بخش کشاورزی استان به شمار می‌رود دچار خسارت شده است، ازاین‌رو در روزهای پیش رو در کنار پرداخت خسارت‌ها، باید فکری به حال محیط‌زیست، طبیعت و بسیاری مسائل مبتلابه آن کرد.

• این گزارش در صفحه 3 روزنامه حرف مازندران در تاریخ 17 اردیبهشت منتشر شده است.